Κυπριακή κρίση των S-300

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Συστήματα S-300 παρόμοια με αυτά που πωλήθηκαν στην Κύπρο.

Η κυπριακή κρίση των S-300 (αγγλικά: Cypriot S-300 crisis‎‎) ήταν μια τεταμένη και ταχέως κλιμακούμενη πολιτική αντιπαράθεση μεταξύ της Κυπριακής Δημοκρατίας και της Δημοκρατίας της Τουρκίας μεταξύ των αρχών του 1997 και των τελών του 1998. Η σύγκρουση πυροδοτήθηκε από την απόφαση της κυπριακής κυβέρνησης να εγκαταστήσει δύο ρωσικής κατασκευής συστοιχίες πυραύλων αεράμυνας S-300 στο έδαφός της, προκαλώντας την Τουρκία να απειλήσει με επίθεση ή ακόμη και με ολοκληρωτικό πόλεμο εάν οι πύραυλοι δεν επέστρεφαν στη Ρωσία.

Η συμφωνία για την αγορά πυραύλων από τη Ρωσία αντιπροσώπευε την πρώτη σοβαρή προσπάθεια της κυπριακής κυβέρνησης να δημιουργήσει ένα αξιόπιστο σύστημα αεράμυνας μετά από πολλά χρόνια τουρκικής υπεροχής στον εναέριο χώρο της Κύπρου.[1] Η κρίση ουσιαστικά έληξε τον Δεκέμβριο του 1998 με την απόφαση της κυπριακής κυβέρνησης να μεταβιβάσει τους S-300 στην Ελληνική Πολεμική Αεροπορία της Ελλάδας με αντάλλαγμα εναλλακτικό οπλισμό από την Ελλάδα. Η κρίση οδήγησε επίσης στην κατάρρευση της κυπριακής κυβέρνησης συνασπισμού. [2] Η Ελληνική Πολεμική Αεροπορία εγκατέστησε το σύστημα στην Κρήτη και από το 2021 οι S-300 εξακολουθούν να παραμένουν εκεί.

Ιστορικό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το σύστημα S-300 ολοκληρώθηκε το 1978. Είναι σχεδιασμένο να αμύνεται από αεροπορικές επιθέσεις μικρής και μεσαίας εμβέλειας. Την εποχή του θεωρούνταν ένα από τα ισχυρότερα συστήματα αεράμυνας στον κόσμο, κάτι που είχε σαν αποτέλεσμα η Ρωσία να πουλήσει το σύστημα S-300 σε 20 χώρες.

Η κρίση των Ιμίων στο Αιγαίο ξέσπασε τις τελευταίες μέρες του 1995 και έφτασε στο αποκορύφωμά της τον Ιανουάριο του 1996. Καθώς η Ελλάδα δεν μπόρεσε να σταμάτησει τις υπερπτήσεις της Τουρκικής Αεροπορίας, κατέληξε στο συμπέρασμα ότι οι αναλογικές πωλήσεις όπλων των ΗΠΑ που έγιναν και στις δύο χώρες δεν μπορούσαν να καλύψουν τις ελληνικές ανάγκες. Το πρώτο βήμα που έγινε προς αυτή την κατεύθυνση το 1996 ήταν η υπογραφή συμφωνίας με τη Ρωσία για την αγορά του συστήματος αεράμυνας S-300 για να αναπτυχθεί στην Κύπρο.

Από το 1995, η κυπριακή κυβέρνηση φέρεται να είχε αρχίσει να σχεδιάζει μια ολοκληρωμένη λύση αεράμυνας για την υπεράσπιση του εναέριου χώρου της Κυπριακής Δημοκρατίας, η οποία, σύμφωνα με δημοσιεύματα του τοπικού Τύπου, δεχόταν σχεδόν καθημερινές παραβιάσεις του εναέριου χώρου από την τουρκική Πολεμική Αεροπορία. Επίσης, η πρόσφατη πώληση ισραηλινών ρουκετών μεγάλου βεληνεκούς ATACMS στο πυροβολικό στην Τουρκία έγινε αντιληπτή ως απειλή από τους Ελληνοκύπριους, οι οποίοι προφανώς αποφάνθηκαν ότι δεν είχαν αμυντικά μέσα εάν τα όπλα εκτοξευόντουσαν από τη νότια τουρκική ακτή προς τις περιοχές πέρα ​​από τη Βόρεια Κύπρο.

Στις 3 Ιανουαρίου 1997, μια ανώνυμη αμυντική πηγή διέρρευσε πληροφορίες στα κυπριακά μέσα ενημέρωσης σχετικά με την αγορά ρωσικής κατασκευής πυραύλων εδάφους-αέρος, μια είδηση ​​που επανέλαβε το Reuters, το Κυπριακό Πρακτορείο Ειδήσεων,[3] και άλλοι. Η διαρροή ανέφερε ότι η ημερομηνία ολοκλήρωσης της πώλησης μεταξύ Ρωσίας και Κύπρου για πυραυλικά συστήματα εδάφους-αέρος θα ήταν η 4η Ιανουαρίου 1997.[3]

Στις 5 Ιανουαρίου 1997, ο Υπουργός Εξωτερικών της Κύπρου, Αλέκος Μιχαηλίδης, ανακοίνωσε στα διεθνή ΜΜΕ ότι η κυβέρνηση απέκτησε ικανότητα αεράμυνας με την αγορά των ρωσικών πυραύλων αεράμυνας S-300 και συναφών ραντάρ. Σε αυτό το στάδιο, οι λεπτομέρειες παρέμειναν ασαφείς και τα μέσα ενημέρωσης αξιοποίησαν φήμες που κυμαίνονταν από τον ισχυριζόμενο αριθμό πυραύλων και την ικανότητα, έως τους εξαιρετικά διαφορετικούς ισχυρισμούς για την τιμή αγοράς. Την ίδια μέρα, ο κυβερνητικός εκπρόσωπος, Γιαννάκης Κασουλίδης, έκανε δήλωση στην οποία ανέφερε ότι η κυπριακή κυβέρνηση έχει το νόμιμο δικαίωμα να ενισχύσει τις «αμυντικές της ικανότητες» και είπε επίσης ότι η αγορά όπλων ήταν «ανάλογη» με την τουρκική στρατιωτική συσσώρευση στα βόρεια του νησιού. Ταυτόχρονα, ο Τούρκος υπουργός Άμυνας Τουρχάν Ταγιάν αναφέρθηκε στο θέμα αυτό λέγοντας ότι η ενέργεια αυτή θα «υπονόμευε την ειρήνη στην περιοχή».[4]

Η κύρια εταιρεία αμυντικών εξαγωγών της Ρωσίας, Rosvooruzheniye, προχώρησε σε μια ανακοίνωση στα μέσα ενημέρωσης όταν ο εκπρόσωπός της Βαλέρι Πογκρεμπένκοφ ανέφερε ότι η πώληση των πυραύλων S-300 στην Κύπρο δεν θα επηρεάσει αρνητικά την ισορροπία δυνάμεων στην περιοχή, καθώς τα όπλα ήταν "καθαρά αμυντικά".[5]

Κυπριακή ικανότητα πυραύλων S-300[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αν και ποτέ δεν αποκαλύφθηκε δημόσια οι ακριβείς λεπτομέρειες της αγοράς παρόλο που συζητήθηκε ευρέως, πολλοί παρατηρητές συμφώνησαν ότι η κυπριακή κυβέρνηση απέκτησε δύο συστήματα S-300PMU-1, το καθένα αποτελούμενο από τουλάχιστον ένα ραντάρ έγκαιρης προειδοποίησης και διαχείρισης μάχης 64N6E (BIG BIRD D) και τουλάχιστον 16 ρυμουλκούμενων τετραπλών εκτοξευτών 5P85TE, καθώς και 75 βλήματα 48N6. Οι πύραυλοι είχαν μέγιστο βεληνεκές 150 χλμ. Επίσης ο επιπλέον εξοπλισμός που πιθανόν να είχε προβλεφθεί στην αγορά, με βάση την τυπική πρακτική ανάπτυξης για αυτόν τον τύπο συστοιχίας όπλων, θα περιλάμβανε το σύστημα διοίκησης και ελέγχου 83M6E, καθώς και υποδομή για ραντάρ υποστήριξης και κινητά οχήματα υποστήριξης μηχανικών.

Τα κύρια στοιχεία για μια τέτοια ικανότητα μάχης προήλθαν από τη σταδιακή αποκάλυψη στα μέσα ενημέρωσης των δυνατοτήτων του S-300PMU-1 στην Κρήτη μετά την ανάπτυξη των πυραύλων το 1998. Επίσης, οι ψηφιακές αεροφωτογραφίες και δορυφορικές φωτογραφίες, όπως αυτή που παρουσίασε το Google Earth, επέτρεψε σε ανεξάρτητους παρατηρητές να προτείνουν ότι τουλάχιστον τρεις νέες στρατιωτικές εγκαταστάσεις κατασκευάστηκαν ειδικά στην Κύπρο για την ανάπτυξη των S-300 (δύο θέσεις για τα οχήματα πυραύλων και μία ορεινή τοποθεσία για το πακέτο ραντάρ 64N6E). Σύμφωνα με ορισμένους από αυτούς τους παρατηρητές, η τοποθεσία ραντάρ και μια από τις θέσεις πυραύλων εγκαταστάθηκαν σε βαριές οχυρές θέσεις στη βόρεια όψη του Ολύμπου, του μεγαλύτερου βουνού στην οροσειρά του Τροόδους. Επιπλέον, μια δεύτερη οχυρωμένη θέση πυραύλων υποστηρίζεται ότι υπάρχει κοντά στη Δρούσια, ένα παραθαλάσσιο χωριό στα άκρα δυτικά του νησιού.

Τουρκική αντίδραση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 11 Ιανουαρίου 1997, πηγές κυπριακών και αμερικανικών μέσων ενημέρωσης ανέφεραν ότι η Τουρκία απείλησε ανοιχτά είτε με προληπτικό χτύπημα για να αποτρέψει την άφιξη των πυραύλων είτε με πραγματικό πόλεμο στην Κύπρο ως απάντηση στην άφιξη των πυραύλων. Επίσης, απείλησε με αποκλεισμό της Κύπρου από την Τουρκία.[1]

Η Τουρκία ανέφερε επίσης ότι μπορεί να καταλάβει ένα εγκαταλελειμμένο τουριστικό θέρετρο στην Κύπρο εάν η κυπριακή κυβέρνηση δεν υποχωρήσει.[6] Από την πλευρά του ο Τουρκοκύπριος ηγέτης Ραούφ Ντενκτάς, απείλησε να καταλάβει τα Βαρώσια, μια αμφισβητούμενη περιοχή που έχει αποκλειστεί από την εισβολή της Τουρκίας στην Κύπρο το 1974. Τα περισσότερα ακίνητα στα Βαρώσια ανήκουν σε Ελληνοκύπριους.[1]

Οι Τουρκικές Ένοπλες Δυνάμεις, όταν ανακοινώθηκε η αγορά των S-300, προχώρησαν σε αγορά από το Ισραήλ πυραύλων εδάφους-εδάφους, οι οποίοι θα μπορούσαν να χρησιμοποιηθούν σε μια στρατιωτική επιχείρηση για την καταστροφή των S-300 εάν αυτοί εγκατασταθούν στο νησί.[7] Επίσης, σύμφωνα με τουρκικά μέσα ενημέρωσης και υπηρεσίες πληροφοριών άλλων χωρών άλλων χωρών, Τούρκοι πιλότοι των μαχητικών F-16 στάλθηκαν στην περιοχή Νεγκέβ του Ισραήλ για να εκπαιδευτούν στην καταστροφή των S-300. [7] Σύμφωνα με αναφορές του ισραηλινού ραδιοφώνου, οι Τούρκοι πιλότοι εκπαιδεύτηκαν μόνο στο πώς να αποφύγουν τους S-300, όχι στο πώς να τους καταστρέψουν.[8] Ωστόσο η πρεσβεία του Ισραήλ στην Αθήνα διέψευσε όλες τις αναφορές.[7]

Τον Νοέμβριο του 1997, οι τουρκικές ένοπλες δυνάμεις πραγματοποίησαν στρατιωτική άσκηση στη Βόρεια Κύπρο , όπου κατέστρεψαν τους εικονικούς πυραύλους S-300 για να προετοιμαστούν για επιχειρήσεις εναντίον των πραγματικών πυραύλων στην Κύπρο.[9]

Αντιδράσεις Κυπρίων, Ελλήνων και Ρώσων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η κυπριακή κυβέρνηση διαμαρτυρήθηκε για τις τουρκικές απειλές στα Ηνωμένα Έθνη και διεκδίκησε το δικαίωμά της στην αυτοάμυνα και την ανάγκη για αποτελεσματική αποτροπή. [10]Επιπλέον, ο Πρόεδρος της Κύπρου Γλαύκος Κληρίδης δήλωσε ότι οι πύραυλοι θα αναπτυχθούν στο νησί αλλά θα χρησιμοποιηθούν μόνο αμυντικά.[11] Επίσης, οι Κυπριακές Ένοπλες Δυνάμεις τέθηκαν στην υψηλότερη κατάσταση συναγερμού και κινητοποίησης από την εισβολή της Τουρκίας στο νησί το 1974.

Μεταξύ Ιανουαρίου και Ιουνίου 1997, η Ελλάδα φέρεται να αύξησε την ετοιμότητα της Πολεμικής Αεροπορίας και του Ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού που ήταν πιο κοντά στην Κύπρο και κινήθηκε για να υποστηρίξει σιωπηρά την κυπριακή θέση. Στη συνέχεια, η κατάσταση κλιμακώθηκε, εξαιτίας της ελληνικής απόφασης να στείλει ένα μικρό σμήνος μαχητικών αεροσκαφών F-16 στην Κύπρο καθώς και επιπλέον στρατεύματα για την ενίσχυση της ΕΛΔΥΚ στο νησί.

Η Ρωσία αρχικά απέφυγε την άμεση αντιπαράθεση με την Τουρκία, αλλά επέμενε επανειλημμένα ότι η πώληση των S-300 στην Κύπρο θα προχωρήσει χωρίς να κάνει παρέμβαση. Κατά συνέπεια, η Τουρκία στράφηκε στους στρατηγικούς εταίρους της στο ΝΑΤΟ, συμπεριλαμβανομένων των Ηνωμένων Πολιτειών για να λάβει διαβεβαιώσεις ότι δεν θα εμποδιζόταν να ενεργήσει ενάντια στην απειλή των πυραύλων, εάν αυτό παραστεί ανάγκη.

Δυτικές αντιδράσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι τουρκικές απειλές οδήγησαν σε μια εκστρατεία των δυτικών χωρών για να αποτρέψουν την ανάπτυξη του συστήματος στην Κύπρο από φόβους μήπως αυτό πυροδοτήσει πολεμική αντιπαράθεση στην Κύπρο που θα μπορούσε να εμπλέξει τους Έλληνες.[12] Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Ένωση προειδοποίησε ότι μια στρατιωτική αντιπαράθεση θα μπορούσε να βλάψει την αίτηση της Κύπρου για ένταξη.[12] Οι Ηνωμένες Πολιτείες αντιτάχθηκαν σθεναρά στα σχέδια της Κύπρου να εγκαταστήσει τα αντιαεροπορικά όπλα [13] και προειδοποίησαν την Τουρκία να μην επιτεθεί. Ο εκπρόσωπος του Υπουργείου Εξωτερικών των ΗΠΑ δήλωσε: "Δεν είναι ώρα για την τουρκική κυβέρνηση να κάνει προκλητικές και δραματικές δηλώσεις, θα ήταν εντελώς εκτός ορίων για την Τουρκία να προβεί σε αυτή την ενέργεια." [14]

Περαιτέρω κλιμάκωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τους μήνες που ακολούθησαν τον Ιούνιο του 1997, οι δύο πλευρές αντάλλαξαν πολιτική ρητορική και επιθετική προπαγάνδα καθώς και οι δύο προσπαθούσαν να δικαιολογήσουν τις θέσεις τους ενώπιον της διεθνούς κοινότητας.

Τον Σεπτέμβριο του 1997, το Τουρκικό Ναυτικό και η Τουρκική Ακτοφυλακή άρχισαν να ερευνούν πλοία που κατευθύνονταν προς την Κύπρο, συμπεριλαμβανομένων σκαφών υπό ρωσική σημαία σε διεθνή ύδατα. Η κατάσταση ανησύχησε όχι μόνο τους Ελληνοκύπριους αλλά και τους στρατηγικούς στρατιωτικούς και οικονομικούς εταίρους τους στην Αθήνα και τη Μόσχα, όπως αποδεικνύεται από επίσημες δηλώσεις τον Οκτώβριο του 1997 που έδειχναν ότι η Ελλάδα και η Ρωσία θα εμπλέκονταν σε πόλεμο με την Τουρκία εάν η Κύπρος δεχόταν επίθεση ή ναυτικό αποκλεισμό.

Τον Δεκέμβριο, άρχισαν να εμφανίζονται αναφορές σε ελληνικά και κυπριακά μέσα ενημέρωσης ότι η Ρωσία βρισκόταν στη διαδικασία κινητοποίησης μεγάλης ναυτικής δύναμης με την αποστολή στην περιοχή ενός αεροπλανοφόρου με πολεμικά αεροσκάφη μεγάλου βεληνεκούς, καθώς και ένα καταδρομικό με κατευθυνόμενους πυραύλους. Η Ρωσία ισχυρίστηκε ότι η δύναμη αυτή θα είχε δύο σκοπούς: να μεταφέρει τους πυραύλους S-300 και άλλον στρατιωτικό εξοπλισμό μέσω των ελληνικών υδάτων στην Κύπρο και να επιτεθεί στο τουρκικό ναυτικό εάν προσπαθούσε να επέμβει.

Κατάληξη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Κύπρος έθεσε το ενδεχόμενο ακύρωσης της ανάπτυξης πυραύλων με αντάλλαγμα ένα μορατόριουμ πτήσης πάνω από την Κύπρο, αλλά η Τουρκία απέρριψε την ιδέα. [15]

Αντί να αντιμετωπίσει την πολιτική προοπτική της ταπείνωσης αποδεχόμενος τις τουρκικές απαιτήσεις για ακύρωση της πώλησης, ο Κληρίδης αποφάσισε τελικά τον Δεκέμβριο του 1998 ότι τα πυραυλικά συστήματα S-300 θα σταλούν στην Κρήτη. Φαινομενικά πάρθηκε η απόφαση να διασφαλιστεί ότι η συμφωνία με τη Ρωσία θα προχωρούσε προς οικονομικό όφελος της τελευταίας και ότι η Ελλάδα θα αποζημιωθεί για την κατάσταση με την παραλαβή της αμυντικής ικανότητας των S-300 για την Κρήτη. Η τουρκική κυβέρνηση αποδοκίμασε την κίνηση ως «κυνική προσπάθεια» να ανακατευθύνει την ικανότητα πυραύλων S-300 στις νοτιοδυτικές ακτές και τον εναέριο χώρο της και να δώσει την πολυπόθητη αεράμυνα σε ελληνικά πλοία και αεροσκάφη που κατευθύνονται από την Κρήτη στην Κύπρο.[16]

Η κρίση οδήγησε επίσης στην κατάρρευση της κυβέρνησης του κυβερνώντος συνασπισμού στην Κύπρο.[2]

Κυπριακή συμφωνία με την Ελλάδα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η κυπριακή κυβέρνηση ποτέ ξανά δεν αντιμετώπισε σοβαρά την επιστροφή των πυραυλικών συστημάτων αεράμυνας S-300 στην Κύπρο από φόβο μήπως βλάψει τη θέση της στους ευρωπαϊκούς πολιτικούς κύκλους. Κατά συνέπεια, το 2007, οι πύραυλοι πωλήθηκαν τελικά και αμετάκλητα στην Ελλάδα με αντάλλαγμα εναλλακτικό στρατιωτικό εξοπλισμό, όπου φήμες αναφέρουν ότι αποτελούνταν από σημαντική ποσότητα πυραυλικών συστημάτων μικρού βεληνεκούς TOR-M1 και έναν άγνωστο τύπο πυραυλικών συστημάτων αεράμυνας μέσου βεληνεκούς. Η Ελλάδα προμήθευσε επίσης την Κύπρο με δώδεκα αυτοκινούμενα οβιδοβόλα πυροβολικού των 155 χιλ. ως μερική πληρωμή μίσθωσης για τη χρήση των S-300 μεταξύ 1999 και 2006. [17]

Δοκιμή πυραύλων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις 13 Δεκεμβρίου 2013, για πρώτη φορά από την απόκτηση του πυραυλικού συστήματος, υπήρξε δοκιμή στην Κρήτη. [18] Σύμφωνα με αναφορές, που δεν επιβεβαιώθηκαν ούτε από την Ελλάδα ούτε από το Ισραήλ, η Ελλάδα ενεργοποίησε τους S-300 κατά τη διάρκεια ασκήσεων που πραγματοποιήθηκαν μεταξύ των δύο χωρών για να εξασκηθούν τα πολεμικά αεροσκάφη του Ισραήλ, καθώς και να δοκιμάσουν και να μάθουν τις ικανότητες του συστήματος. Έλληνας αξιωματούχος ανέφερε ανώνυμα ότι η Ελλάδα δεν επιτρέπει σε καμία άλλη χώρα να δοκιμάσει το σύστημα.[19]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 «Turkey hints at strike on Cypriot missiles» (στα Αγγλικά). independent. 23 Οκτωβρίου 2011. 
  2. ↑ 2,0 2,1 «Cyprus transfers controversial S300 missiles to Greece - People's Daily Online». en.people.cn. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Αυγούστου 2016. Ανακτήθηκε στις 11 Ιανουαρίου 2022. 
  3. ↑ 3,0 3,1 "Cyprus to buy Russian surface-to-air missiles" on 4 Jan 1997 by CYPRUS NEWS AGENCY
  4. ↑ "Cyprus missile buy could shift military balance" on Sun, 5 Jan 1997 by Michele Kambas, Reuters
  5. ↑ "Russian arms exporter hails Cyprus missile deal on Sun", 5 Jan 1999 by Andrei Shukshin for Reuters
  6. ↑ «Missile dispute threatens Cyprus truce» (στα Αγγλικά). cnn. 
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 «Τρία σενάρια για τους S-300». Ειδήσεις - Νέα - Το Βήμα Online (tovima). 24 November 2008. http://www.tovima.gr/relatedarticles/article/?aid=101298. 
  8. ↑ «Turkey hints at strike on Cypriot missiles». tovima.gr. 24 Νοεμβρίου 2008. 
  9. ↑ «Πρώτη δοκιμή S-300 στην Κρήτη». enet.gr. 
  10. ↑ Stürchler, Nikolas (Σεπτεμβρίου 2009). The Threat of Force in International Law. Cambridge University Press. σελ. 147. ISBN 978-0521133616. 
  11. ↑ «TURKEY: TANSU CILLER CYPRUS MISSILE CRISIS INTERVIEW». 
  12. ↑ 12,0 12,1 «Cyprus bows to pressure and drops missile plan». TheGuardian.com. 30 Δεκεμβρίου 1998. 
  13. ↑ «US Mediates Cyprus Missile Crisis». Associated Press. 
  14. ↑ «Missile dispute threatens Cyprus truce». 
  15. ↑ Phillips, James. «Defusing the Missile Crisis in the Aegean». The Heritage Foundation. 
  16. ↑ "Clerides is distorting history" in Cyprus Mail, by Elias Hazou, 5 May 2007
  17. ↑ "Cyprus hands S300s to Greece in arms swap" in Cyprus Mail, Jean Christou, 19 December 2007
  18. ↑ Cenciotti, David (12 Ιανουαρίου 2014). «Hellenic Air Force Fires S-300 Air Defense System for the first time». 
  19. ↑ «Report: Israel practiced defeating S-300 Russian defense system in Greece». jpost.com. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Κυπριακή_κρίση_των_S-300&oldid=10236019"