Κυνίσκα
| Κυνίσκα | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Κυνίσκα (Αρχαία Ελληνικά) |
| Γέννηση | 440 π.Χ. |
| Τόπος ταφής | Heroon of Kyniska at Sparta[1] |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | αρχαία ελληνικά |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Οικογένεια | |
| Γονείς | Αρχίδαμος Β΄ και Ευπολία |
| Αδέλφια | Τελευτίας Άγις Β΄ Αγησίλαος Β' της Σπάρτης |
| Οικογένεια | Δυναστεία Ευρυποντιδών |
| Αξιώματα και βραβεύσεις | |
| Βραβεύσεις | Ολυμπιονίκης στο αγώνισμα του τεθρίππου (396 π.Χ.) Ολυμπιονίκης στο αγώνισμα του τεθρίππου (392 π.Χ.) |
 Σχετικά πολυμέσα | |
.jpg)
Η Κυνίσκα (γεννήθηκε πιθανώς το 440 π.Χ.) ήταν αρχαία Σπαρτιάτισσα, νικήτρια στους Ολυμπιακούς Αγώνες (396 και 392 π.Χ), κόρη του βασιλιά της Σπάρτης Αρχιδάμου και αδελφής του Αγησιλάου[2]. Είχε κερδίσει στους Ολυμπιακούς αγώνες δυο φορές, το 396 και το 392 π.Χ., στις αρματοδρομίες, η μόνη γυναίκα Ολυμπιονίκης μέχρι τότε, η οποία έχαιρε για αυτό ιδιαίτερης εκτίμησης από τους Σπαρτιάτες, όπως ανέφερε ο Παυσανίας στα Λακωνικά του.[3]
Η πρώτη γυναίκα Ολυμπιονίκης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αν και οι γυναίκες απαγορευόταν να πάρουν μέρος στους Ολυμπιακούς αγώνες, επιτρεπόταν να εκτρέφουν άλογα και να παίρνουν μέρος σε αρματοδρομίες με τα άλογά τους και τις αρματηλάτες τους. Νικητής ανακηρυσσόταν ο ιδιοκτήτης των αρμάτων / αλόγων. Έτσι η Κυνίσκα είχε ανακηρυχθεί νικήτρια στις αρματοδρομίες («στα άρματα») δυο φορές. Την Κυνίσκα αναφέρει πάνω από τετρακόσια χρόνια αργότερα από την εποχή της και ο Πλούταρχος, ο οποίος έγραψε ότι ο Αγησίλαος βλέποντας πολίτες να θεωρούν σπουδαίο τον εαυτό τους επειδή είχαν ιπποτροφεία, έπεισε την αδελφή του την Κυνίσκα να αγωνισθεί στους Ολυμπιακούς, θέλοντας να δείξει στους Έλληνες ότι δεν υπήρχε αρετή σε αυτό, αλλά ότι η νίκη οφείλονταν στον πλούτο και στις δαπάνες[4][5] βασιζόμενος σε παρόμοιο κείμενο του Ξενοφώντα[6].
Στην Ολυμπία υπήρχε μπρούτζινο άγαλμά της, το βάθρο του οποίου έχει βρεθεί με την επιγραφή[2]:
| Επιγραφή | Απόδοση |
|---|---|
| ΣΠΑΡΤΑΣ ΜΕΝ [ΒΑΣΙΛΗΕΣ ΕΜΟΙ] ΠΑΤΕΡΕΣ ΚΑΙ ΑΔΕΛΦΟΙ Α[ΡΜΑΤΙ Δ ΩΚΥΠΟΔΩΝ ΙΠΠΩΝ] |
Της Σπάρτης βασιλιάδες οι πατέρες και οι αδελφοί μου, |
Η επιγραφή αυτή διασώθηκε ως επίγραμμα στην Παλατινή Ανθολογία, στο βιβλίο 13, επίγραμμα 16, έτσι λοιπόν έχει γίνει δυνατή η συμπλήρωση των κειμένων που έλειπαν[7].
Η Κυνίσκα παρέμεινε η μοναδική Ελληνίδα ολυμπιονίκης μέχρις ότου η επίσης Σπαρτιάτισσα Ευρυλεονίς νίκησε και αυτή στις αρματοδρομίες το 368 π.Χ. Αργότερα, η Βερενίκη Β΄ της Αιγύπτου (267 ή 266 – 221 π.Χ.) νίκησε και αυτή γύρω στα μέσα του 3ου αιώνα π.Χ. Τη δόξα της Κυνίσκας αναφέρει και ο Ποσείδιππος στο επίγραμμα του Παπύρου του Μιλάνου, στο οποίο εξυμνεί τη Βερενίκη[8].
Ιστορικές μαρτυρίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παυσανίας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
[3- 8.1- 8.2] Ἀρχιδάμου δὲ ὡς ἐτελεύτα καταλιπόντος παῖδας Ἆγίς τε πρεσβύτερος ἦν ἡλικίᾳ καὶ παρέλαβεν ἀντὶ Ἀγησιλάου τὴν ἀρχήν. ἐγένετο δὲ Ἀρχιδάμῳ καὶ θυγάτηρ, ὄνομα μὲν Κυνίσκα, φιλοτιμότατα δὲ ἐς τὸν ἀγῶνα ἔσχε τὸν Ὀλυμπικόν καὶ πρώτη τε ἱπποτρόφησε γυναικῶν καὶ νίκην ἀνείλετο Ὀλυμπικὴν πρώτη. Κυνίσκας δὲ ὕστερον γυναιξὶ καὶ ἄλλαις καὶ μάλιστα ταῖς ἐκ Λακεδαίμονος γεγόνασιν Ὀλυμπικαὶ νῖκαι, ὧν [ἡ] ἐπιφανεστέρα ἐς τὰς νίκας ἐστὶν αὐτῆς. δοκοῦσι δὲ οἱ Σπαρτιᾶταί μοι ποίησιν καὶ ἔπαινον τὸν ἀπ' αὐτῆς ἥκιστα ἀνθρώπων θαυμάσαι: ὅτι γὰρ μὴ τῇ Κυνίσκᾳ τὸ ἐπίγραμμα ἐποίησεν ὅστις δή, καὶ ἔτι πρότερον Παυσανίᾳ τὸ ἐπὶ τῷ τρίποδι Σιμωνίδης τῷ ἀνατεθέντι ἐς Δελφούς, ἄλλο [δέ] γε παρὰ ἀνδρὸς ποιητοῦ Λακεδαιμονίων τοῖς βασιλεῦσιν οὐδέν ἐστιν ἐς μνήμην.». - Παυσανίου Ἑλλάδος Περιήγησις 6. Ἠλιακῶν Β' [9]
[3-81-8.2] 'Όταν πέθανε ο Αρχίδαμος αφήνοντας πίσω του γιους, τον διαδέχτηκε στην εξουσία ο Άγις, ο πρεσβύτερος , και όχι ο Αγησίλαος. Ο Αρχίδαμος είχε επίσης και μια κόρη που ονομαζόταν Κυνίσκα, η οποία επιθυμούσε πολύ να διαπρέψει στους Ολυμπιακούς αγώνες. 'Ήταν η πρώτη γυναίκα που έτρεφε άλογα και η πρώτη, που κέρδισε Ολυμπιακή νίκη. Και άλλες γυναίκες μετά την Κυνίσκα, και ιδιαίτερα γυναίκες από τη Λακεδαίμονα, νίκησαν σε Ολυμπιακούς αγώνες, αλλά καμιά δεν είναι πιο διάσημη για τις νίκες όσο αυτή. 2. Νομίζω ότι οι Σπαρτιάτες λιγότερο απ' όλους τους ανθρώπους θαύμασαν την ποίηση και τον έπαινο, γιατί εκτός από το επίγραμμα κάποιου για την Κυνίσκα και παλιότερα αυτό που έγραψε ο Σιμωνίδης για τον Παυσανία στον τρίποδα που αφιερώθηκε στους Δελφούς κανένας άλλος ποιητής δεν έγραψε σε ανάμνηση των βασιλιάδων των Λακεδαιμονίων..
Πάπυρος του Μιλάνου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
[Πάπυρος του Μιλάνου] ἵπ[ποι] ἔθ’ἁμὲς ἐοῦσαιὈλυμ[πια]κ[ον Βερενίκας, Π[ι]σᾶ[τ]αι, Μακέτας ἀγάγομ[ε]ς στέφανον,ὃς τὸ [πο]λυθρύλατον ἔχει κλέος, ὧι τὸ Κυνίσκας ἐν Σπά[ρ]ται χρόνιον κῦδος ἀφειλόμεθα.' [10]
[Πάπυρος του Μιλάνου] Ίπποι είμαστε, αυτοί που στην Ολυμπιονίκη Βερονίκη, κάτοικοι της Πίσας, της Μακεδόνισσας, δώσαμε το στεφάνι η οποία πολυθρύλητη έχει δόξα περνώντας και της Κυνίσκας από τη Σπάρτη τη μακροχρόνια φήμη
Ξενοφών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
[Αγησίλαος(Ξενοφώντος)9-6] ἐκεῖνό γε μὴν πῶς οὐ καλὸν καὶ μεγαλογνῶμον, τὸ αὐτὸν μὲν ἀνδρὸς ἔργοις καὶ κτήμασι κοσμεῖν τὸν ἑαυτοῦ οἶκον, κύνας τε πολλοὺς θηρευτὰς καὶ ἵππους πολεμιστηρίους τρέφοντα, Κυνίσκαν δὲ ἀδελφὴν οὖσαν πεῖσαι ἁρματοτροφεῖν καὶ ἐπιδεῖξαι νικώσης αὐτῆς ὅτι τὸ θρέμμα τοῦτο οὐκ ἀνδραγαθίας ἀλλὰ πλούτου ἐπίδειγμά ἐστι;.'[11]
[9-6] Αναμφίβολα η απόδειξη της γενναιοφροσύνης του είναι και το γεγονός ότι αυτός κοσμεί την οικία του με έργα ανδρικά και αντικείμενα, ότι εξέθρεψε πολλούς κυνηγητικούς και πολεμικούς ίππους και έπεισε την αδελφή του Κυνίσκα να τρέφει ίππους δι' αρματοδρομίας με σκοπό όπως αποδείχτηκε όταν αυτή νίκησε, ότι η διατροφή είναι δεν είναι απόδειξη ανδραγαθίας αλλά πλούτου.
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 Παυσανίας: (αρχαία ελληνικά) Ελλάδος περιήγησις.
- ↑ 2,0 2,1 Βάθρο του αναθήματος της Κυνίσκας Αρχειοθετήθηκε 2016-03-04 στο Wayback Machine., Μουσείο Ιστορίας των Ολυμπιακών Αγώνων της Αρχαιότητας, Υπουργείο Πολιτισμού, ανακτήθηκε στις 18 Οκτ. 2014
- ↑ Παυσανίας, Ελλάδος περιήγησις/Λακωνικά - III.8.1 - 8.2 Ἀρχιδάμου δὲ ὡς ἐτελεύτα καταλιπόντος παῖδας Ἆγίς τε πρεσβύτερος ἦν ἡλικίᾳ καὶ παρέλαβεν ἀντὶ Ἀγησιλάου τὴν ἀρχήν. ἐγένετο δὲ Ἀρχιδάμῳ καὶ θυγάτηρ, ὄνομα μὲν Κυνίσκα, φιλοτιμότατα δὲ ἐς τὸν ἀγῶνα ἔσχε τὸν Ὀλυμπικόν καὶ πρώτη τε ἱπποτρόφησε γυναικῶν καὶ νίκην ἀνείλετο Ὀλυμπικὴν πρώτη. Κυνίσκας δὲ ὕστερον γυναιξὶ καὶ ἄλλαις καὶ μάλιστα ταῖς ἐκ Λακεδαίμονος γεγόνασιν Ὀλυμπικαὶ νῖκαι, ὧν [ἡ] ἐπιφανεστέρα ἐς τὰς νίκας ἐστὶν αὐτῆς. δοκοῦσι δὲ οἱ Σπαρτιᾶταί μοι ποίησιν καὶ ἔπαινον τὸν ἀπ' αὐτῆς ἥκιστα ἀνθρώπων θαυμάσαι: ὅτι γὰρ μὴ τῇ Κυνίσκᾳ τὸ ἐπίγραμμα ἐποίησεν ὅστις δή, καὶ ἔτι πρότερον Παυσανίᾳ τὸ ἐπὶ τῷ τρίποδι Σιμωνίδης τῷ ἀνατεθέντι ἐς Δελφούς, ἄλλο [δέ] γε παρὰ ἀνδρὸς ποιητοῦ Λακεδαιμονίων τοῖς βασιλεῦσιν οὐδέν ἐστιν ἐς μνήμην.»
- ↑ Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι: Αγησίλαος, «Οὐ μὴν ἀλλὰ ὁρῶν ἐνίους τῶν πολιτῶν ἀπὸ ἱπποτροφίας δοκοῦντας εἶναί τινας καὶ μέγα φρονοῦντας, ἔπεισε τὴν ἀδελφὴν Κυνίσκαν ἅρμα καθεῖσαν ᾿Ολυμπίασιν ἀγωνίσασθαι, βουλόμενος ἐνδείξασθαι τοῖς ῞Ελλησιν ὡς οὐδεμιᾶς ἐστιν ἀρετῆς, ἀλλὰ πλούτου καὶ δαπάνης ἡ νίκη.»
- ↑ Carmina Epigr.graeca Iv Bd 2 (hansen) Tuk 15, edited by Peter Allan Hansen, σελ. 252,
- ↑ Ξενοφών, Αγησίλαος, «ἐκεῖνό γε μὴν πῶς οὐ καλὸν καὶ μεγαλογνῶμον, τὸ αὐτὸν μὲν ἀνδρὸς ἔργοις καὶ κτήμασι κοσμεῖν τὸν ἑαυτοῦ οἶκον, κύνας τε πολλοὺς θηρευτὰς καὶ ἵππους πολεμιστηρίους τρέφοντα, Κυνίσκαν δὲ ἀδελφὴν οὖσαν πεῖσαι ἁρματοτροφεῖν καὶ ἐπιδεῖξαι νικώσης αὐτῆς ὅτι τὸ θρέμμα τοῦτο οὐκ ἀνδραγαθίας ἀλλὰ πλούτου ἐπίδειγμά ἐστι; τόδε γε μὴν πῶς οὐ σαφῶς πρὸς τὸ γενναῖον ἔγνω, ὅτι ἅρματι μὲν νικήσας τοὺς ἰδιώτας οὐδὲν ὀνομαστότερος ἂν [εἴη] γένοιτο, εἰ δὲ φίλην μὲν πάντων μάλιστα τὴν πόλιν ἔχοι, πλείστους δὲ φίλους καὶ ἀρίστους ἀνὰ πᾶσαν τὴν γῆν κεκτῇτο, νικῴη δὲ τὴν μὲν πατρίδα καὶ τοὺς ἑταίρους εὐεργετῶν, τοὺς δὲ ἀντιπάλους τιμωρούμενος, ὅτι οὕτως ἂν εἴη νικηφόρος τῶν καλλίστων καὶ μεγαλοπρεπεστάτων ἀγωνισμάτων καὶ ὀνομαστότατος καὶ ζῶν καὶ τελευτήσας γένοιτ᾽ ἄν»
- ↑ s:Παλατινή Ανθολογία/XIII/16 Παλατινή Ανθολογία, βιβλίο 13ο, επίγραμμα 16
- ↑ Πάπυρος του Μιλάνου 87,
«ἵπ[ποι] ἔθ’ἁμὲς ἐοῦσαιὈλυμ[πια]κ[ον Βερενίκας, Π[ι]σᾶ[τ]αι, Μακέτας ἀγάγομ[ε]ς στέφανον,
ὃς τὸ [πο]λυθρύλατον ἔχει κλέος, ὧι τὸ Κυνίσκας ἐν Σπά[ρ]ται χρόνιον κῦδος ἀφειλόμεθα.
Ίπποι είμαστε, αυτοί που στην Ολυμπιονίκη Βερονίκη, κάτοικοι της Πίσας, της Μακεδόνισσας, δώσαμε το στεφάνι
η οποία πολυθρύλητη έχει δόξα περνώντας και της Κυνίσκας από τη Σπάρτη τη μακροχρόνια φήμη - ↑ από τη Βικιθήκη -Παυσανίου Ἑλλάδος Περιήγησις 3. Λακωνικά
- ↑ από τη Βικιθήκη - Ποσειδίππου 87 ἵπποι ἔθ’ἁμὲς ἐοῦσαιὈλυμπιακον Βερενίκας
- ↑ από τη Βικιθήκη - Αγησίλαος - Ξενοφώντος
Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- "The Only Woman in All Greece": Kyniska, Agesilaus, Alcibiades and Olympia, Donald G. Kyle, Journal of Sport History, Summer 2003, 183-203