Κοινωνική εργασία

Η Κοινωνική εργασία είναι σύγχρονη κοινωνική επιστήμη και επάγγελμα που επιδιώκει την κοινωνική αλλαγή, κοινωνική δικαιοσύνη και κοινωνική πρόνοια. Η κοινωνική εργασία διαφοροποιήθηκε από τις άλλες κοινωνικές επιστήμες όπως η κοινωνιολογία τόσο λόγω του εφαρμοσμένου χαρακτήρα της όσο και της συνεχούς εξειδίκευσης των κοινωνικών επιστημών στις αρχές του 20ου αιώνα. Μοιράζεται και δανείζεται θεωρίες ανθρωπολογίας, διεθνούς, κοινωνικής και κοινοτικής ανάπτυξης, ιατρικής, κοινωνιολογίας, νομικής, οικονομίας, πολιτικών επιστημών, φιλοσοφίας, ψυχολογίας κ.α. Πιστεύεται ότι η Κοινωνική Εργασία πρωτοεμφανίστηκε εξαιτίας της ανάγκης αντιμετώπισης των προβλημάτων επιβίωσης που αντιμετώπιζαν άτομα και ομάδες εξαιτίας πολέμων, οικολογικών καταστροφών, αστικοποίησης, εκβιομηχάνισης ωστόσο περιγράφονται εμπειρίες κοινωνικής εργασίες σε διάφορες χώρες από πολύ παλαιότερα. Για παράδειγμα, στην Ελλαδική ιστορία η κοινωνική εργασία έχει της ρίζες στην Αρχαία Ελλάδα τόσο από πλευράς κατανόησης του κόσμου μέσα από τα μάτια της φιλοσοφίας όσο και τις φιλανθρωπικές πράξεις και τα πρώτα ανεπίσημα προνοιακά συστήματα.

Οι κοινωνικοί λειτουργοί ασχολούνται με τη φύση, την αιτιολογία και την επίλυση των κοινωνικών προβλημάτων που αντιμετωπίζουν οι κοινωνικά αποκλεισμένες ή καταπιεζόμενες ομάδες του πληθυσμού, ανεξάρτητα από την/ις κοινότητα/ες που ανήκουν. Ενδιαφέρονται για την επίλυση των κοινωνικών προβλημάτων και την κάλυψη των κοινωνικών αναγκών αποβλέποντας στην κοινωνική ευημερία και δικαιοσύνη. Ως εκ τούτου η κοινωνική εργασία σχετίζεται καθαρά με την πολιτική πράξη ως προς την εφαρμογή της. Μάλιστα μπορεί να αποσκοπεί πολλές φορές σε ριζικές, ριζοσπαστικές ή ακόμα και ανατρεπτικές αλλαγές προς όφελος των ανίσχυρων. Ωστόσο, οι κοινωνικοί λειτουργοί στη χώρα μας συχνά εργάζονται στο δημόσιο τομέα που αυτό μπορεί να μπερδεύει ή ακόμα και να διακυβεύει τα συμφέροντα της κοινωνικής εργασίας και κατ' επέκταση του ευπαθή πληθυσμού που εξυπηρετούν. Δηλαδή μπορεί να αναπτύσσονται πολιτικά θέματα στην εκάστοτε κοινότητα (π.χ. κομματικές αντιπαραθέσεις, συμφέροντα της παρούσας διοίκησης κλπ) που παρεμποδίζουν το έργο και το σκοπό της κοινωνικής εργασίας. Μέρος της εργασίας του κοινωνικού λειτουργού είναι και η διαχείριση και επίλυση τέτοιων ζητημάτων.

Σημαντικό είναι να αναφερθεί πως οι κοινωνικοί λειτουργοί παρέχουν εξατομικευμένη συμβουλευτική και παρέμβαση σε άτομα, οικογένειες, κοινωνικές ομάδες, οργανισμούς/επιτροπές και κοινότητες. Ενώ βασιζόμενοι σε ενδείξεις (χρησιμοποιώντας την κοινωνική έρευνα αλλά και την εμπειρία τους από την πρακτική τους) συμβάλλουν στην ανάπτυξη κοινωνικής πολιτικής και στη βελτίωση των κοινωνικών παρεμβάσεων τους. Χαρακτηριστικό γνώρισμα στην Ελλάδα φαίνεται να είναι πως οι κοινωνικοί λειτουργοί εργάζονται συχνά και με κοινότητες. Είτε αυτό είναι η κοινότητα ενός νοσοκομείου, των τσιγγάνων, των μεταναστών, των ατόμων με μαθησιακές και κινητικές δυσκολίες, των ανθρώπων που χρήζουν βοήθειας στο σπίτι κλπ. Αυτό κατά πάσα πιθανότητα σχετίζεται με τις ιδιαιτερότητες της χώρας όπως ο χαρακτήρας της ελλαδικής τοπικής αυτοδιοίκησης, η κουλτούρα και η θρησκεία, το έντονα κοινοτικό στοιχείο της χώρας - κυρίως στις μη αστικές περιοχές - καθώς επίσης και η εισαγωγή του κοινοτικού μοντέλου προσέγγισης μιας κοινωνικά αποκλεισμένης ομάδας από τις χώρες του λεγόμενου δυτικού κόσμου (κυρίως Ηνωμένες Πολιτείες και Αγγλία) από εκπαιδευτές κοινωνικών λειτουργών στα διάφορα τριτοβάθμια ιδρύματα.

Προσόντα για τους κοινωνικούς λειτουργούς

Ως επαγγελματίες κοινωνικοί λειτουργοί νοούνται εκείνοι που κατέχουν Άδεια Ασκήσεως Επαγγέλματος. Μόνο οι πτυχιούχοι που έχουν άδεια ασκήσεως επαγγέλματος ή είναι εγγεγραμμένοι σε επαγγελματικά μητρώα, μπορούν να ασκήσουν το επάγγελμα του κοινωνικού λειτουργού. Για την έκδοση άδειας ασκήσεως επαγγέλματος θα πρέπει να κατατεθεί η απαραίτητη αίτηση από τον εκάστοτε ενδιαφερόμενο στην νομαρχία διαμονής τους.

Σχολές Κοινωνικής Εργασίας στην Ελλάδα

Στη χώρα μας η κοινωνική εργασία ως αντικείμενο σπουδών είναι τετραετούς φοίτησης και λαμβάνει χώρα σε τρία αμιγώς Τμήματα Κοινωνικής Εργασίας (Σχολές Κοινωνικής Εργασίας). Το Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής προσφέρει μεταπτυχιακές σπουδές με τίτλο «Κοινωνική Εργασία» και έχει δύο κατευθύνσεις: (α) Κατεύθυνση: «Κλινική Κοινωνική Εργασία με Παιδιά, Εφήβους και Οικογένεια» (β) Κατεύθυνση: «Κοινοτική Κοινωνική Εργασία». Οι κατευθύνσεις απονέμουν αντίστοιχο Μεταπτυχιακό Δίπλωμα Ειδίκευσης. Η ιστορία αυτών των σχολών είναι σχετικά πρόσφατη. Θεωρείται ως μετεξέλιξη των προηγούμενων μη τριτοβάθμιων σχολών κοινωνικής εργασίας από την "Βασιλικήν Κοινωνικήν Εργασίαν" έως την ΧΕΝ, τα ΚΑΤΕΕ, στην πορεία τα ΤΕΙ (δεκαετία του '80) που αργότερα (2001) μετονομάστηκαν σε ΑΤΕΙ, ενώ από το 2019 όλα τα σχετικά Τμήματα έχουν μετεξελιχθεί σε Πανεπιστημιακές σχολές, στο πλαίσιο κατάργησης -βάσει νόμου- όλων των ΤΕΙ της χώρας. Όσοι ενδιαφέρονται να συνεχίσουν τις σπουδές τους στο εξωτερικό, χρειάζεται να φοιτήσουν σε πανεπιστήμια του εξωτερικού ή σε παρεμφερή αντικείμενα σε τμήματα ελληνικών πανεπιστημίων. Από όλες τις σχολές Κοινωνικής Εργασίας, μόνο αυτή του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής είναι μέλος της Διεθνής Ένωσης Σχολών Κοινωνικής Εργασίας (International Association of Schools of Social Work).

• Σχολές Κοινωνικής Εργασίας:

α) Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης (https://web.archive.org/web/20190829103101/https://socwork.duth.gr/)

β) Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής (https://sw.uniwa.gr/)

γ) Τμήμα Κοινωνικής Εργασίας του Ελληνικού Μεσογειακού Πανεπιστημίου (https://www.hmu.gr/sw/)

δ) Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και της Κοινωνικής Εργασίας του Πανεπιστημίου Πατρών (http://www.edu-sw.upatras.gr/)

Σύνδεσμος Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος

Ο Σύνδεσμος Κοινωνικών Λειτουργών Ελλάδος αποτελεί το επίσημο επιστημονικό κι επαγγελματικό όργανο των κοινωνικών λειτουργών στην Ελλάδα. Περισσότερες πληροφορίες σχετικά με τις δράσεις του Συλλόγου μπορείτε να βρείτε στον ακόλουθο δικτυακό τόπο: http://www.skle.gr/.