Καινοτομία στην Βυζαντινή Ιατρική: Τα γραπτά του Ιωάννη Ακτουάριου

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Το βιβλίο Καινοτομία στην Βυζαντινή Ιατρική: Τα γραπτά του Ιωάννη Ακτουάριου (αγγ.: Innovation in Byzantine medicine: the writings of John Zacharias Aktouarios (c.1275-c.1330))[1] είναι μια μονογραφία του Έλληνα συγγραφέα και καθηγητή πανεπιστημίου Πέτρου Μπούρα-Βαλλιανάτου[2], η οποία δημοσιεύτηκε το 2020. Το βιβλίο ασχολείται με τα προηγουμένως ανεξερεύνητα έργα του ύστερου βυζαντινού ιατρού Ακτουαρίου Ιωάννη Ζαχαρία, γνωστού για τις συμβολές του στην ουροσκοπία, τη φυσιολογία και τη φαρμακολογία. Το βιβλίο παρουσιάζει για πρώτη φορά τις καινοτόμες θεωρίες του Ιωάννη Ζαχαρία, συμπεριλαμβανομένης της εισαγωγής ενός νέου φιαλιδίου ούρων χωρισμένο σε έντεκα περιοχές και τη θεωρία για τη σύνδεση κάθε περιοχής του φιαλιδίου με ένα συγκεκριμένο μέρος του ανθρώπινου σώματος. Επίσης, προσφέρει σημαντικές πληροφορίες για την ιατρική πρακτική μέσα στο ευρύτερο πνευματικό και κοινωνικό συγκείμενο της βυζαντινή εποχής. Ο Μπούρας-Βαλλιανάτος υποστηρίζει ότι ο Ιωάννης Ζαχαρίας ήταν εξαιρετικά ανοιχτός σε γνώσεις που προέρχονταν εκτός του Βυζαντίου και ότι τα έργα του παρουσίαζαν σημαντικές πρωτοτυπίες. Η ανάλυση των πραγματειών του Ιωάννη Ζαχαρία βασίζεται σε ένα ευρύ φάσμα ανέκδοτων πηγών και χειρογράφων, ρίχνοντας νέο φως στη βυζαντινή ιατρική σκέψη και τις πολιτισμικές ανταλλαγές ιατρικής γνώσης μεταξύ του Βυζαντίου και του μεσαιωνικού λατινικού και ισλαμικού κόσμου.

Επισκόπηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αυτό το βιβλίο προσφέρει μια κριτική ανάλυση των ιατρικών έργων του Ακτουαρίου Ιωάννη Ζαχαρία, ενός υστεροβυζαντινού ιατρού. Τονίζοντας τη σημασία των πραγματειών του Ιωάννη Ζαχαρία για στην ιστορία της μεσαιωνικής και της πρώιμης σύγχρονης ιατρικής, το βιβλίο ανατρέπει την υποτιμητική άποψη ότι η βυζαντινή ιατρική ήταν στάσιμη και μη πρωτότυπη. Ο Ιωάννης Ζαχαρίας γεννήθηκε γύρω στο 1275 και ήταν ένας εξαιρετικά μορφωμένος ιατρός από την Κωνσταντινούπολη. Έγραψε τρία κύρια έργα. Την μακρά ουροσκοπική πραγματεία Περὶ Οὔρων, στην οποία εντοπίζεται μεγάλος αριθμός πληροφοριών για διάφορα χαρακτηριστικά των ούρων από το χρώμα μέχρι το ίζημα, σε μια προσπάθεια να διαγνωστεί ο ασθενής και να γίνει πρόγνωση της κλινικής του κατάστασης. Αυτό που κάνει το έργο εξαιρετικά ενδιαφέρον είναι ότι συχνά περιλαμβάνει αναλυτικές αφηγήσεις περιπτώσεων πραγματικών ασθενών από την κλινική του εμπειρία. Το εκτενέστερο έργο του είναι η Ἰατρικὴ Ἐπιτομή, που γράφτηκε για τον Αλέξιο Απόκαυκο. Ιδίως το φαρμακολογικό μέρος παρουσιάζει ένα μοναδικό συνδυασμό προγενέστερων ελληνικών και βυζαντινών πηγών με στοιχεία από την αραβική φαρμακολογική παράδοση, ένα εξαιρετικό παράδειγμα μεταφοράς επιστημονικής γνώσης τον μεσαίωνα. Η πρωτοτυπία του έγκειται στο γεγονός ότι ο Ιωάννης Ζαχαρίας συχνά εισάγει τις δικές του συνταγές ως αποτέλεσμα της πλούσιας πρακτικής του εμπειρίας. Στο έργο του Περὶ ἐνεργειῶν καὶ παθῶν τοῦ ψυχικοῦ πνεύματος καὶ τῆς κατ᾽ αὐτὸ διαίτης, το οποίο είναι αφιερωμένο στον Ιωσήφ Ρακενδύτη, υποστήριξε ότι η κεκαθαρμένη μορφή του ψυχικού πνεύματος (το πρώτο όργανο της ψυχής), που επιτυγχάνεται μέσω μιας κατάλληλης αγωγής (π.χ. μέσω δίαιτας, άσκησης, ύπνου, λουτρών), ήταν απαραίτητο μέσο για τη διατήρηση της σωματικής και πνευματικής υγείας σε καλή κατάσταση, προσφέροντας έτσι μια μοναδική ψυχοθεραπευτική προσέγγιση. Η ανάλυση των έργων του Ιωάννη Ζαχαρία βασίζεται σε ένα μεγάλο αριθμό ανέκδοτων χειρογράφων που δεν είχαν ερευνηθεί καθόλου στο παρελθόν, φέρνοντας στο φως πολλά νέα στοιχεία για τη βυζαντινή ιατρική σκέψη και πρακτική υπό το φως των σύγχρονων ιατρικών εξελίξεων στην ευρύτερη Μεσόγειο (π.χ. λατινική Δύση, Ισλαμικός κόσμος)[1]

Κριτικές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην βιβλιοκρίσια της, η Orly Lewis επευφήμησε τον Μπούρα-Βαλλιανάτο για την προσφορά του στην εις βάθος μελέτη των έργων και των ιατρικών ιδεών του Ιωάννη Ζαχαρία και τον τρόπο με τον οποίο ανάδειξε τις καινοτόμες συνεισφορές του Ιωάννη Ζαχαρία[3].

Η Isabel Grimm-Stadelmann υποστηρίζει ότι ο «Μπούρας-Βαλλιανάτος προσφέρει μία άριστη συνδρομή για την κατανόηση της Βυζαντινή ιατρικής» επαινώντας το βιβλίο για την εις βάθος ανάλυσή της βυζαντινής ιατρικής[4].

Ο Koray Durak εκτίμησε ιδιαίτερα τον τρόπο με τον οποίο το βιβλίο διερευνά διάφορες πτυχές του έργου του Ιωάννη Ζαχαρία, όπως η ουροσκοπία, οι κλινικές αφηγήσεις και η φαρμακολογία, και τον τρόπο με τον οποίο τοποθετεί τον Ιωάννη Ζαχαρία στο ευρύτερο πλαίσιο των βυζαντινών και μεσογειακών ιατρικών παραδόσεων. Ο Durak επαίνεσε τον Μπούρα-Βαλλιανάτο για την πρωτοτυπία της ανάλυσής του[5].

Η Μαρία Μαυρουδή τόνισε τον ρόλο του βιβλίου στην παροχή μιας ολοκληρωμένης ιστορίας της βυζαντινής ιατρικής, ιδιαίτερα κατά την εποχή των Παλαιολόγων, όταν γράφτηκαν τα περισσότερα βυζαντινά ιατρικά κείμενα. Η Μαυρουδή αναγνώρισε τη συμβολή του βιβλίου στη αποκαθήλωση της άποψης ότι η βυζαντινή ιατρική ήταν απλώς μια μη δημιουργική μίμηση της αρχαίας ελληνικής ιατρικής. Τόνισε επίσης ότι αυτό το βιβλίο είναι μια από τις ελάχιστες μελέτες για την προμοντέρνα επιστήμη η οποία συνδυάζει άριστη ανάλυση από ιστορική και φιλολογική σκοπιά[6].

Βραβεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Μπούρας-Βαλλιανάτος έλαβε για το βιβλίο του το βραβείο του καλύτερου νεαρού ιστορικού για το έτος 2021 από την Διεθνή Ακαδημία Ιστορίας της Επιστήμης.[7]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ 1,0 1,1 Bouras-Vallianatos, Petros. «Innovation in Byzantine Medicine:The Writings of John Zacharias Aktouarios (c.1275-c.1330)». global.oup.com. Ανακτήθηκε στις 19 Μαρτίου 2024. 
  2. ↑ «Πέτρος Μπούρας-Βαλλιανάτος». SiteBGR of the National and Kapodistrian University of Athens. Ανακτήθηκε στις 19 Μαρτίου 2024. 
  3. ↑ Lewis, Orly (2022-06-01). «Petros Bouras-Vallianatos. Innovation in Byzantine Medicine: The Writings of John Zacharias Aktouarios (c. 1275–c. 1330) . (Oxford Studies in Byzantium.) 368 pp., illus. Oxford: Oxford University Press, 2020. $115 (cloth); ISBN 9780198850687. E-book available.» (στα αγγλικά). Isis 113 (2): 432–433. doi:10.1086/719523. ISSN 0021-1753. https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/719523. 
  4. ↑ Grimm-Stadelmann, Isabel (2021-11). «P. BOURAS-VALLIANATOS Innovation in Byzantine Medicine: The Writings of John Zacharias Aktouarios (c.1275–c.1330). (Oxford Studies in Byzantium). Oxford: Oxford University Press, 2020. Pp. 368, illus. ￡90. 9780198850687.» (στα αγγλικά). The Journal of Hellenic Studies 141: 304–305. doi:10.1017/S0075426921000732. ISSN 0075-4269. https://www.cambridge.org/core/journals/journal-of-hellenic-studies/article/abs/p-bourasvallianatos-innovation-in-byzantine-medicine-the-writings-of-john-zacharias-aktouarios-c1275c1330-oxford-studies-in-byzantium-oxford-oxford-university-press-2020-pp-368-illus-90-9780198850687/00E76F5A6E8D6227C3A7312AB855842E. 
  5. ↑ Durak, Koray (2021-07). «Petros Bouras-Vallianatos, Innovation in Byzantine Medicine, The Writings of John Zacharias Aktouarios (c.1275–c.1330) (Oxford: Oxford University Press, 2020), pp. xviii + 342, £90, hardback, ISBN: 9780198850687.» (στα αγγλικά). Medical History 65 (3): 306–307. doi:10.1017/mdh.2021.20. ISSN 0025-7273. https://www.cambridge.org/core/journals/medical-history/article/petros-bourasvallianatos-innovation-in-byzantine-medicine-the-writings-of-john-zacharias-aktouarios-c1275c1330-oxford-oxford-university-press-2020-pp-xviii-342-90-hardback-isbn-9780198850687/042C24F0AFD54CD87D994BE1EB56FB44. 
  6. ↑ Mavroudi, Maria (2023-10-01). «: Innovation in Byzantine Medicine: The Writings of John Zacharias Aktouarios (c.1275–c.1330)» (στα αγγλικά). Speculum 98 (4): 1217–1218. doi:10.1086/726769. ISSN 0038-7134. https://www.journals.uchicago.edu/doi/10.1086/726769. 
  7. ↑ «Academy prizes | International Academy of the History of Science». www.aihs-iahs.org. Ανακτήθηκε στις 19 Μαρτίου 2024. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Καινοτομία_στην_Βυζαντινή_Ιατρική:_Τα_γραπτά_του_Ιωάννη_Ακτουάριου&oldid=10489197"