Εσφαντιγιάρ

Ο Εσφαντιγιάρ ή Εσπαντιγιάρ (αβεστικά: -Spəntōδāta, μέση περσική: Spandadāt‎, περσικά: اسفندیار‎‎) είναι ένας θρυλικός Ιρανός ήρωας και ένας από τους χαρακτήρες του περσικού έπους Σαχναμέ του Φερντοσί.

Ήταν ο γιος και ο διάδοχος του θρόνου του Καγιανίδη βασιλιά Γοστάσπη και της βασίλισσα Καταγιούν. Ήταν το εγγόνι του Κάι Λοράσπη.

Ο Εσφαντιγιάρ είναι περισσότερο γνωστός από την τραγική ιστορία μιας μάχης του με τον Ροστάμ, που περιγράφεται από τον Φερντοσί στο Σαχναμέ (Έπος των Βασιλέων). Είναι ένα από τα μεγαλύτερα επεισόδια στο Σαχναμέ και αποτελεί ένα από τα λογοτεχνικά του κοσμήματα.

Ετυμολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η περσική λέξη «Sepandiār» προέρχεται από την μέση περσική Spandadāt‎ ή «Spandyat» (η διαφορά οφείλεται σε ασάφειες εγγενείς στην γραφή παχλαβί), η οποία με τη σειρά της προέρχεται από την αβεστική γλώσσα και τη λέξη -Spəntōδāta, που σημαίνει "δοσμένος από την Σπέντα Αρμάιτι", που αργότερα προσωποποιείται ως sepandarmaz (سپندارمذ), αλλά στην αρχική αβεστική σήμαινε μια δημιουργική αρμονική σκέψη, που συνήθως αναφέρεται στους φυσικούς νόμους της φύσης.

Στο Σαχναμέ[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύμφωνα με το έπος Σαχναμέ, ο Εσφαντιγιάρ ήταν ο Πρίγκιπας και Θείος Πολεμιστής του αρχαίου Ιράν (ή Περσίας), που υποστήριζε τον προφήτη Ζαρτόστ (Ζαρατούστρα), επιτρέποντάς του να διαδώσει τη θρησκεία του Ζωροαστρισμού. Πολέμησε επίσης εναντίον πολλών αποστατών και εχθρών του Ζαρτόστ.

Σε αντάλλαγμα, ο Ζαρτόστ έδωσε στον Εσφαντιγιάρ μια αλυσίδα και μια πανοπλία από τον Παράδεισο. Η πανοπλία τον έκανε αήττητο και η αλυσίδα είχε τη δύναμη να δεσμεύει οποιονδήποτε, ακόμη και έναν δαίμονα ή έναν κακό μάγο, κάνοντάς τους να μην μπορούν να ξεφύγουν. Ο Ζαρτόστ έδωσε επίσης μια θεϊκή ευλογία στον πρίγκιπα και δήλωσε ότι όποιος χύσει το αίμα του Εσφαντιγιάρ (όποιος τον σκοτώσει), θα έχει καταραμένη ζωή με κακούς οιωνούς μέχρι την ημέρα που θα πεθάνει και ακόμη και μετά το θάνατο θα καταδικαστεί στην κόλαση.

Ο πατέρας του Εσφαντιγιάρ, ο Γοστάσπης, είχε υποσχεθεί να του δώσει το θρόνο, αν κατάφερνε να αποκρούσει μια εισβολή σε μακρινές επαρχίες. Ο Εσφαντιγιάρ εκτελεί με επιτυχία την διαταγή. Κατά την επιστροφή του, ο πατέρας του Εσφαντιγιάρ τον ενημερώνει ότι, κατά τη διάρκεια της απουσίας του, ο βασιλιάς του Τουράν, Αριάσπης, είχε επαναστατήσει και επιτεθεί στην πρωτεύουσα του Ιράν και απήγαγε τις δύο αδελφές του Εσφαντιγιάρ. Έτσι, στέλνει τον Εσφαντιγιάρ σε άλλη μια αποστολή για να καταστείλει την εξέγερση και να ανακτήσει τις απαχθείσες πριγκίπισσες.

Ο Εσφαντιγιάρ ξεκινά βιαστικά περνώντας ένα δύσκολο και επικίνδυνο μονοπάτι με 7 διαφορετικές μάχες, που έγιναν γνωστές αργότερα ως οι Επτά Άθλοι του Εσφαντιγιάρ.

1. Σκότωσε δύο τερατώδεις λύκους.

2. Σκότωσε δύο ανθρωποφάγα λιοντάρια.

3. Σκότωσε έναν δράκο

4. Σκότωσε μια κακιά μάγισσα.

5. Πολέμησε και σκότωσε ένα σιμούργκ και δύο παιδιά του.

6. Επέζησε από μια καταιγίδα τριών ημερών.

7. Διέσχισε μια έρημο.

Ο Εσφαντιγιάρ στη συνέχεια διεισδύει επιτυχώς στο Φρούριο του Αριάσπη, γνωστό ως Ρόιν Ντεζ (Αήττητο Φρούριο). Ο Εσφαντιγιάρ σκοτώνει τότε τον Αριάσπη, σώζει τις αδελφές του και κατακτά το φρούριο. Με την επιστροφή του Εσφαντιγιάρ στο Ιράν, ο Γοστάσπης, ο οποίος δεν ήθελε να αφήσει το θρόνο του, φέρνει αντίρρηση για άλλη μια φορά.

Παρόλο που ο Γοστάσπης γνωρίζει έναν οιωνό, που προβλέπει το θάνατο του Εσφαντιγιάρτ από το χέρι του Ροστάμ, αναγκάζει τον νεαρό ήρωα να πάει και να φέρει τον γηράσκοντα Ρόσταμ αλυσοδεμένο για την αλαζονεία του και την ασέβειά του προς τον βασιλιά και υπόσχεται ότι μετά την ολοκλήρωση αυτής της αποστολής θα δώσει το θρόνο του και θα αποσυρθεί. Ο Εσφαντιγιάρ αρχικά διαμαρτύρεται, υπενθυμίζοντας στον πατέρα του τη φήμη, τη μεγάλη ηλικία και τις υπηρεσίες του Ροστάμ στη δυναστεία, αλλά τελικά συμμορφώνεται με τις επιθυμίες του πατέρα του και κατευθύνεται προς το σπίτι του Ροστάμ.

Όταν φτάνει στο σπίτι του Ροστάμ, ο Εσφαντιγιάρ παραδίδει το μήνυμα, αλλά ο Ροστάμ αρνείται να συμμορφωθεί και να πάει αλυσοδεμένος, συμφωνώντας απλά να συνοδεύσει τον νεαρό πρίγκιπα στο παλάτι του πατέρα του. Ο Εσφαντιγιάρ επιμένει, αλλά ο Ροστάμ, κάνοντας πολλές άλλες παραχωρήσεις, παραμένει αμετακίνητος και οι δύο τελικά ξεκινούν μια αναμέτρηση. Ο αήττητος Εσφαντιγιάρ δεν επηρεάζεται από τα χτυπήματα του Ροστάμ, ενώ ο Ροστάμ τραυματίζεται σοβαρά από τα βέλη του Εσφαντιγιάρ, τα οποία είχαν διαμαντένιες κεφαλές και μπορούσαν εύκολα να διαπεράσουν την πανοπλία του Ροστάμ. Παρακαλώντας για διακοπή για να περιποιηθεί τα τραύματά του, ο Ροστάμ αποσύρεται.

Ο πατέρας του Ροστάμ, Ζαάλ, που μεγάλωσε από το θρυλικό πουλί Σιμούργκ (προφανώς υπήρχαν δύο διαφορετικά Σιμούργκ στο Σαχναμέ) το καλεί καίγοντας ένα φτερό, που του δόθηκε από το ίδιο το Σιμούργκ, για να ζητήσει βοήθεια για τη θεραπεία του γιου του. Και το Σιμούργκ θεραπεύει καλοπροαίρετα τόσο τον Ροστάμ όσο και το άλογό του, Ραχς, το οποίο τραυματίστηκε επίσης από τα βέλη του Εσφαντιγιάρ. Έπειτα, ο Ροστάμ μαθαίνει από το Σιμούργκ ότι το μόνο όπλο, που μπορεί να επηρεάσει τον Εσφαντιγιάρ, είναι μια βολή στα μάτια από ένα ειδικό βέλος διπλής κεφαλής, φτιαγμένο από το κλαδί ενός δέντρου Ταμαρίδος κοντά στον Περσικό Κόλπο.

Το Σιμούργκ προειδοποιεί επίσης τον Ροστάμ για τη μοίρα, που περιμένει τον δολοφόνο του Εσφαντιγιάρ, και ζητά από τον Ροστάμ να σκεφτεί να παραδοθεί στον πρίγκιπα, και δεδομένου ότι είναι θεϊκός πρίγκιπας δεν θα ήταν ντροπή να παραδοθεί σε αυτόν. Αλλά ο Ροστάμ αρνείται να δεχτεί είτε την ντροπή της παράδοσης είτε να αλυσοδεθεί από κανέναν. Μετά την απόφαση αυτή, το Σιμούργκ μεταφέρει τον Ροστάμ στο δέντρο, όπου κατασκευάζει ένα βέλος με ένα φτερό του Σιμούργκ και ένα κλαδί από τα αλμυρίκια. Όταν η μάχη συνεχίζεται το επόμενο πρωί, ο Εσφαντιγιάρ τυφλώνεται από μια βολή στο μάτι.

Πριν πεθάνει, ο Εσφαντιγιάρ λέει στον Ροστάμ να μην κατηγορεί τον εαυτό του: τον σκότωσαν η ψεύτικη υπόσχεση του πατέρα του και το βέλος του Σιμούργκ.

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Gazerani, Saghi (16 Νοεμβρίου 2015). The Sistani Cycle of Epics and Iran’s National History: On the Margins of Historiography. Brill Publishers. ISBN 978-90-04-28296-4.
Yarshater, Ehsan. «ESFANDĪĀR (1)». Encyclopædia Iranica. Ανακτήθηκε στις 27 Φεβρουαρίου 2016.