Εκρανοπλάνο

Το Εκρανοπλάνο (ekranoplan, Ρωσικά: экранопла́н) είναι ένα όχημα που μοιάζει με αεροπλάνο αλλά η λειτουργία του βασίζεται αποκλειστικά στην αρχή της επίδρασης του εδάφους (ground effect, Ρωσικά: эффект экрана, effekt ekrana, από όπου και το όνομα). Τα οχήματα επίδρασης εδάφους (Ground effect vehicles, GEV) πετούν πάνω από οποιαδήποτε επίπεδη επιφάνεια, ενώ το ύψος πτήσης τους πάνω από το έδαφος εξαρτάται από το μέγεθος του οχήματος. Η σύλληψη της ιδέας των εκρανοπλάνων αποδίδεται στον Σοβιετικό μηχανικό Ροστισλάβ Αλεξέεβ (Rostislav Evgenievich Alexeyev).

Ιστορία

Εκρανοπλάνο A-90 Orlyonok

Τα σκάφη αυτά αρχικά εξελίχθηκαν από τη Σοβιετική Ένωση ως στρατιωτικά μεταγωγικά υψηλών ταχυτήτων και οι βάσεις τους ήταν κυρίως στις ακτές της Κασπίας και της Μαύρης Θάλασσας. Το μεγαλύτερο μπορούσε να μεταφέρει περισσότερους από 100 τόνους φορτίου. Η εξέλιξη των εκρανοπλάνων υποστηρίχθηκε από τον Ντιμίτρι Ουστίνοβ (Dmitri Ustinov), υπουργό άμυνας της Σοβιετικής Ένωσης. Ο αρχικός σχεδιασμός περιελάμβανε σχέδια για την ένταξη 120 εκρανοπλάνων, κλάσης A-90 Orlyonok, σε υπηρεσία με το Σοβιετικό Ναυτικό, ο αριθμός όμως μειώθηκε σε λιγότερα από τριάντα οχήματα, τα οποία θα εντάσσονταν στους στόλους της Μαύρης θάλασσας και της Βαλτικής. Ο Ουστίνοβ πέθανε το 1985 και ο νέος υπουργός Σεργκέι Σοκολόβ (Sergei Sokolov) σταμάτησε τη χρηματοδότηση του προγράμματος. Κατασκευάστηκαν μόνο τρία επιχειρησιακά εκρανοπλάνα A-90 Orlyonok και ένα κλάσης Lun, τα οποία παρέμειναν σε μία ναυτική βάση κοντά στο Κασπίγισκ (Kaspiysk).

Μέχρι την πτώση της Σοβιετικής Ένωσης τα εκρανοπλάνα κατασκευάζονταν από τα Ναυπηγεία Βόλγα (Volga Shipyard) στο Νίζνι Νόβγκοροντ (Nizhni Novgorod).

Πρώτες εμφανίσεις

Στη διάρκεια του Ψυχρού πολέμου, τα εκρανοπλάνα εμφανίζονταν στην Κασπία θάλασσα ως τεράστια, ταχεία αντικείμενα. Το όνομα Θαλάσσιο Τέρας της Κασπίας (Caspian Sea Monster) δόθηκε από τα μέλη των Αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών που εντόπισαν το τεράστιο όχημα, το οποίο έμοιαζε με αεροπλάνο του οποίου είχαν αφαιρεθεί τμήματα των πτερύγων. Μετά το τέλος του ψυχρού πολέμου το «Τέρας» αναγνωρίστηκε ως ένα από τα πολλά Σοβιετικά στρατιωτικά σχέδια που προορίζονταν να πετούν μερικά μέτρα πάνω από το νερό, εξοικονομώντας ενέργεια και παραμένοντας κάτω από την ύψος κάλυψης των εχθρικών ραντάρ.

Χαρακτηριστικά

Διαφορετικοί τύποι εκρανοπλάνων

Το εκρανοπλάνο έχει ανυψωτική δύναμη της τάξεως των 1.000 τόνων, που το εντάσσει μεταξύ των μεγαλύτερων που έχουν ποτέ επιτευχθεί. Το KM, όπως ήταν γνωστό το Θαλάσσιο Τέρας της Κασπίας στο απόρρητο Σοβιετικό στρατιωτικό πρόγραμμα, είχε μήκος 100 μέτρων (328 ft), ζύγιζε 540 τόνους με πλήρες φορτίο και μπορούσε να ταξιδέψει με ταχύτητες μεγαλύτερες των 400 χιλιομέτρων την ώρα (249 mph) λίγα μόλις μέτρα πάνω από την επιφάνεια του νερού. Μία άλλη σχεδίαση, το μοντέλο κλάσης Lun, το οποίο εισήλθε σε υπηρεσία με το Στόλο της Μαύρης Θάλασσας το 1987, είχε ανώτατη ταχύτητα 297 κόμβων (550 km/h).

Η βασική σχεδιαστική αρχή των εκρανοπλάνων είναι ότι η άνωση της πτέρυγας μειώνεται καθώς το επιχειρησιακό υψόμετρο του εκρανοπλάνου αυξάνεται (φαινόμενο επίδρασης του εδάφους), γεγονός που του παρέχει δυναμική ευστάθεια στην κάθετη διάσταση (κάθετο άξονα). Μόλις αναπτύξει ταχύτητα, το εκρανοπλάνο δεν παραμένει σε επαφή με το νερό και δύναται να κινηθεί πάνω από πάγο, χιόνι ή επίπεδο έδαφος με την ίδια ευκολία, αν και η πτήση πάνω από ξηρά εμπεριέχει κινδύνους εκτός εάν η επιφάνεια είναι αρκετά επίπεδη.

Τα δύο κύρια προβλήματα που αντιμετώπισαν τα εκρανοπλάνα της Σοβιετικής περιόδου ήταν η μικρή ευστάθεια στον οριζόντιο άξονα και η ανάγκη για αξιόπιστα και πιο εξελιγμένα συστήματα ναυτιλίας και αυτόματου ελέγχου από εκείνα που ήταν διαθέσιμα εκείνη την εποχή.

Πηγές/Βιβλιογραφία

• "EKRANOPLANES- Controlled Flight Close to the Sea" by Prof.A.V.Nebylov, WIT Press.
• "Complex Algorithms of Parameters Measuring Systems for Motion Close to the Sea" by Sukrit Sharan(Aerospace Trainee from India), IX Conference for Young Scientists, CSRI-ELEKTROPRIBOR, March 2007, St.Petersburg, Russia.
• "Quality Measurement Criteria for Flight Close to the Sea Surface" by Sukrit Sharan, Seminar on 'Aeronautics & Space', 9-13 April, 2007 St.Petersburg State University of Aerospace Instrumentation, Russia.
• "Easy Ways to Study Ground Effects" by Aubin S.Y., Monchaux J., 2001.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Η κλάση Lun στο fas.org
• Ιστοσελίδα αφιερωμένη στα σκάφη WIG
• Ιστοσελίδα αφιερωμένη στην εξέλιξη των Σοβιετικών Εκρανοπλάνων
• Ιστοσελίδα αφιερωμένη στον Rostislav Evgenievich Alexeev
• Between Wind and Waves: Ekranoplans
• Η επίσημη ιστοσελίδα της Volga Shipyard
• Σελίδα αφιερωμένη στα Πτερυγόπλοια