Κάτω Γραικικό Άρτας

Τα Τζουμέρκα, δεσπόζουν πάνω από το Γραικικό.

Το Κάτω Γραικικό είναι χωριό που βρίσκεται στις νοτιοδυτικές πλαγιές των Τζουμέρκων, στους πρόποδες των κορυφών Καταφίδι (2.393 μ.) και Πάνω Κουστελάτα σε υψόμετρο περίπου 900 μέτρων. Ανήκει στο Νομό Άρτας και υπάγεται στο Δήμο Κεντρικών Τζουμέρκων.Κατά την απογραφή του 2001 το Δημοτικό διαμέρισμα Γραικικού Άρτας αριθμούσε 621 κατοίκους.

Οι λιγοστοί κάτοικοι ασχολούνται κυρίως με τη γεωργία και την κτηνοτροφία. Παλιότερα το χωριό φημιζόταν, όπως και τα περισσότερα των Τζουμέρκων για τους τεχνίτες του, κυρίως της πέτρας. Μέχρι το 1927 έφερε το όνομα Γρετσίστα. Πιθανότατα προέρχεται από τη Σλαβική λέξη Γκρέτσι που σημαίνει Έλληνας. Μια εκδοχή για την ονομασία των Ελλήνων ως Γραικοί, πιθανώς να προέρχεται από την Λατινική Graeca που σημαίνει ορεινός.

Γενική άποψη του Κάτω Γραικικού

Το Κάτω Γραικικό είναι κοντα στους οικισμούς Γουριανά και Ρωμανός. Οι παλαιοί κάτοικοι λένε ότι τα Γουριανά παλαιότερα επί Βυζαντινής Αυτοκρατορίας ονομάζοταν Καριανά. Παλαιότερα ο οικισμός Γουριανά χωροθετούνταν στην κορυφή Πάνω Κουτσελάτα αλλά εγκαταλείφθηκε από τους κατοίκους το 16ο αιώνα λόγω επιδημίας χολέρας. Τμήματα του παλαιού οικισμού υπάρχουν μέχρι σήμερα. Ο οικισμός Ρωμανός είναι νεότερος και δημιουργήθηκε από Σουλιώτες που ήρθαν από τον ομώνυμο οικισμό από τη Λάκα Σουλίου μετά την καταστροφή του Σουλίου από τον Αλή Πασά. Σε χάρτη του 1823 του Γερμανού Reinchert ο οικισμός Ρωμανός που βρίσκεται στη Λάκα Σουλίου μέχρι σήμερα σημειώνεται ως Romannades.

Αξιοθέατα

Στον οικισμό Γουριανά (σε μικρή απόσταση από το χωριό), βρίσκεται το μοναστήρι της Παναγίας Χρυσοσπηλιώτισσας, το οποίο είναι μετόχι της μονής Θεοτοκίου και τιμά τη Γέννηση της Θεοτόκου. Tην προσωνυμία της χρωστάει η μονή σε γειτονική σπηλιά όπου, κατά την παράδοση, βρέθηκε η εικόνα της Παναγίας. Από το άλλοτε μοναστήρι σώζεται μόνο το καθολικό.

Ο Μητροπολίτη Άρτης Σεραφείμ Ξενόπουλος ο Βυζάντιος στο "Δοκιμιόν" του αναφέρει ότι ο ναός κτίστηκε τον 11ο αιώνα. Φυσικά πρόκειται για το αρχικό κτίσμα γιατί από εντοιχισμένη πλάκα στην κόγχη του νότιου τοίχου του ναού μαθαίνουμε ότι το 1663 ανακατασκευάστηκε εκ βάθρων το μνημείο, οπότε πήρε και τη σημερινή του μορφή η οποία παραπέμπει στον πιο διαδεδομένο τύπο ηπειρωτικού ναού κατά την Τουρκοκρατία, δηλαδή τη μονόκλιτη σταυρεπίστεγη θολωτή βασιλική με τρούλο. Οι τοιχογραφίες -εξαιρετικής τέχνης, αν και σε άσχημη κατάσταση σήμερα- χρονολογούνται το 1801. Η εκκλησία έχει ωραίο ξυλόγλυπτο τέμπλο με φυτικό διάκοσμο, ευαγγελικές σκηνές, ζώα και πτηνά.

Ο κεντρικός ναός του χωριού τιμά τον Προφήτη Ηλία ενώ διάσπαρτα βρίσκονται αρκετά ξωκλήσια στα όρια του χωριού που καταδεικνύουν το βαθύ θρησκευτικό συναίσθημα που χαρακτηρίζει τους ντόπιους. Στην περιοχή των Γουριανών βρίσκεται επίσης ένα σπήλαιο το οποίο μέχρις στιγμής δεν έχει εξερευνηθεί.

Στη Νοτιοδυτική πλευρά των Γουριανών υπάρχουν Αρχαία τείχη που κατά τους θρύλους χρησιμοποιούνταν ως φυλακές του Πύρρου.