Εργατική τάξη

Εργατική πολιτική διαδήλωση στο κέντρο του Χαλανδρίου το 2013 που απαιτούσε την επαναπρόσληψη μιας υπαλλήλου του βιβλιοπωλείου Ευριπίδης η οποία, σύμφωνα με τους διαδηλωτές, απολύθηκε λόγω του πολιτικού της ακτιβισμού υπέρ των εργαζομένων

Στην Κοινωνιολογία με τον γενικό όρο εργατική τάξη χαρακτηρίζεται το σύνολο των εμμίσθων εργατών μιας κοινωνίας που ο βιοπορισμός τους εξαρτάται από κάποια μορφή οικονομικού συστήματος. Το ιδιαίτερο χαρακτηριστικό είναι ότι το σύνολο των εργατών αυτών δεν συμμετέχει ιδιοκτησιακά στα μέσα παραγωγής του συστήματος αλλά και ούτε στη διαχείριση αυτού.

Έτσι τα άτομα που συνιστούν την εργατική τάξη είναι υποχρεωμένα να πωλούν, ή κατά σύγχρονη αντίληψη να νοικιάζουν, την εργατική τους δύναμη, ή τέχνη, στους κατόχους των μέσων παραγωγής του κάθε συστήματος ή στους εκάστοτε διαχειριστές αυτού.

Δυσκολίες σαφήνειας

Παρά την απλότητα του παραπάνω ορισμού εντούτοις διάφορες εννοιολογικές ερμηνείες σε συνδυασμό με προβλήματα στατιστικής δεν επιτρέπουν ένα σαφή και συνοπτικό ορισμό. Γενικότερη άποψη, ευρύτερα αποδεκτή, είναι ότι ο όρος καλύπτει την κατώτερη κοινωνική τάξη και ιδιαίτερα εκείνους που δουλεύουν χειρωνακτικά ως ημερομίσθιοι εργάτες, στα πλαίσια μιας περισσότερο βιομηχανικής, πολυμορφικής οικονομίας συμπεριλαμβανομένων και των οικογενειών και εξαρτωμένων προσώπων απ΄ αυτούς. Αλλά και αυτή η άποψη μπορεί να κριθεί επιπόλαιη ή κάπως εν μέρει κυκλική, ή όπως λέγεται ταυτολογική, αφού το ορίζον περιέχει το οριζόμενο.
Οι δυσκολίες γενικά που προκύπτουν είναι αυτές που αντιμετωπίζουν οι κοινωνιολόγοι κατά την έννοια της "κοινωνικής τάξης" που τελικά καταλήγει από ιστορικής άποψης να αποτελεί τον ακρογωνιαίο λίθο των μαρξιστικών κριτικών της κοινωνίας. Επίσης άλλα προβλήματα που ανακύπτουν είναι από άλλους ορισμούς π.χ. "χαμηλά στρώματα" μιας κοινωνίας και η διακίνηση ατόμων προς και από τα στρώματα αυτά με δεδομένο ότι υφίσταται συνεχής εναλλαγή δραστηριοτήτων, π.χ. ένας εργάτης γίνεται εργολάβος, ή ένας τεχνίτης αναλαμβάνει αντιπροσωπεία. Με δεδομένο τη συνεχή αύξηση της τεχνολογίας το φαινόμενο της διακίνησης μεταξύ χαμηλών και μεσαίων στρωμάτων καθίσταται πλέον διαρκής.

Η αποδόμηση (deconstruction) του όρου

Η περιγραφή της τάξης σαν κεντρικής κοινωνικής σχέσης των σύγχρονων κοινωνιών, έχει περιθωριοποιηθεί στη σύγχρονη ανάλυση, μαρξιστική ή μη. Κριτικοί του μαρξισμού έχουν μιλήσει για τον θάνατο της τάξης και μαρξιστές θεωρητικοί του σύγχρονου καπιταλισμού για τον παροπλισμό της (demobilization). Κατά μία άποψη, αυτό που έχει πεθάνει ή παροπλισθεί είναι η μυθοπλασία (fiction) της εργατικής τάξης. Αυτή η έννοια έχει αποδομηθεί από την κριτική και άλλες ιστορικές εξελίξεις και καθώς πολλαπλά κοινωνικά “κέντρα” αλληλοσυγκρουόμενων δυνάμεων έχουν καταλάβει το ιστορικό προσκήνιο, η έννοια της εργατικής τάξης έχει περιφερειοποιηθεί και απενεργοποιηθεί. Επίσης, θεωρίες που εκτοπίζουν την οικονομική ουσία της κοινωνίας έχουν επίσης εκτοπίσει τα στοιχεία του μετασχηματισμού της κοινωνίας. Η μιλιταριστική εικόνα της μαζικής ενότητας των εργατών θεωρείται μέρος μιας ξεπερασμένης αντίληψης της κοινωνίας και ξεπερασμένων πολιτικών αλλαγής.
Μια σύγχρονη ανάλυση της έννοιας της τάξης την αντιλαμβάνεται όχι σαν κοινωνική ομάδα αλλά σαν κοινωνική διαδικασία. Αυτή η θεώρηση πιστεύεται ότι μπορεί να πραγματευτεί μια μεγάλη ποικιλία καπιταλιστικών και μή-καπιταλιστικών διαδικασιών που συμβαίνουν στις βιομηχανικές κοινωνίες. Σύμφωνα με αυτή, τα άτομα μπορεί να συμμετέχουν ταυτόχρονα σε διάφορες τάξεις. Αντίστοιχα γίνεται αντιληπτή με διαφορετικό τρόπο η έννοια της “πάλης των τάξεων” η οποία αποσυνδέεται από την πολεμική συμβολική και θεωρείται ότι μπορεί να εκδηλώνεται με διάφορους τρόπους, όπως π.χ. με τις διαφωνίες μεταξύ συζύγων. Σχετική είναι και η θεώρηση της έννοιας της “πάλης των τάξεων” ως μύθου, από ορισμένους αναλυτές.

Δείτε επίσης

• Προλεταριάτο

Πηγές

• "Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Larousse Britannica" τομ.56ος, σελ.344.