Βοστόκ 1

Βοστόκ 1
Οργανισμός	Σοβιετικό διαστημικό πρόγραμμα
Πύραυλος φορέας	Vostok-K
Ημερομηνία εκτόξευσης	12  Απριλίου 1961
Τόπος εκτόξευσης	Κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ
Κώδικας NSSDC	1961-012A 1961-012A
Μάζα	4 725 kg και 2 400 kg
δεδομένα ()

Το Βοστόκ 1 (ВΟCΤOK-1) ήταν η πρώτη διαστημική πτήση του προγράμματος Βοστόκ και η πρώτη επανδρωμένη διαστημική πτήση στην ιστορία. Το διαστημικό σκάφος Βοστόκ 3ΚΑ εκτοξεύτηκε στις 12 Απριλίου του 1961 με τον Σοβιετικό κοσμοναύτη Γιούρι Γκαγκάριν, ο οποίος έγινε ο πρώτος άνθρωπος που ταξίδεψε στο Διάστημα.

Η διαστημική πτήση περιλάμβανε μία τροχιά γύρω από τη Γη και είναι η συντομότερη επανδρωμένη τροχιακή πτήση που έχει πραγματοποιηθεί μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία, η διαστημική πτήση διήρκεσε 108 λεπτά από την εκτόξευση μέχρι την προσγείωση. Όπως είχε προγραμματιστεί, ο Γκαγκάριν έπεσε με αλεξίπτωτο στο έδαφος χωριστά από το διαστημικό σκάφος του αφού εκτινάχθηκε σε ύψος 7.000 μέτρων. Λόγω της μυστικότητας του σοβιετικού διαστημικού προγράμματος εκείνη την εποχή, πολλά στοιχεία της διαστημικής πτήσης ήρθαν στο φως χρόνια αργότερα και πολλές λεπτομέρειες που είχαν δημοσιευθεί στον Τύπο αποδείχθηκαν ότι ήταν ψευδείς.

Ιστορικό

Τετάρτη 12 Απριλίου και ώρα δέκα το πρωί (ώρα Μόσχας, ο ραδιοφωνικός σταθμός της σοβιετικής πρωτεύουσας διέκοψε το πρόγραμμά του. Ο εκφωνητής καλούσε τους ακροατές να αναμείνουν έκτακτη ανακοίνωση του επίσημου πρακτορείου ειδήσεων Τας. Η προειδοποίηση επαναλήφθηκε τρεις φορές. Η αγωνία κορυφώθηκε. Στις 10:02 η υποβλητική φωνή του Γιούρι Λεβιτάν, του δημοσιογράφου που εκφωνούσε τις σημαντικότερες ειδήσεις, σκόρπισε ρίγη συγκίνησης και ενθουσιασμό σε ολόκληρη την ανθρωπότητα. Μιλώντας αργά και ευκρινώς ο εκφωνητής ανήγγειλε: "Εδώ Μόσχα. Προς όλους τους σταθμούς ραδιοφώνου της Σοβιετικής Ένωσης. Μεταδίδουμε την ανακοίνωση του Τας για την πρώτη πτήση του ανθρώπου στο κοσμικό Διάστημα". Στις τελευταίες αυτές λέξεις ο εκφωνητής ύψωσε κατά τρόπο δραματικό τη φωνή και σταμάτησε προς στιγμήν για να δοθεί χρόνος να αντιληφθούν οι ακροατές τη σημασία της ανακοίνωσης. "Το πρώτο διαστημόπλοιο του κόσμου Βοστόκ (Ανατολή) με άνθρωπο επιβάτη τέθηκε σε τροχιά από τη Σοβιετική Ένωση στις 12 Απριλίου 1961. Ο πλοηγός Διαστήματος του διαστημόπλοιου-δορυφόρου Βοστόκ είναι ο Σοβιετικός πολίτης επισμηναγός Γιούρι Αλεξέγιεβιτς Γκαγκάριν...".

Το προαιώνιο όνειρο του ανθρώπου να πετάξει στα ουράνια, στο Διάστημα, πέρα από τη Γη, έγινε πλέον πραγματικότητα. Η είδηση μεταδόθηκε ενώ ο Γιούρι Γκαγκάριν βρισκόταν ακόμα εν πτήσει. Είχε εκτοξευθεί στις 9:07 (ώρα Μόσχας) από το κοσμοδρόμιο του Μπαϊκονούρ, στο Καζακστάν της Κεντρικής Ασίας. Στις 9:22 το Βοστόκ βρισκόταν πάνω από τη Νότια Αμερική και ο Γκαγκάριν έστειλε προς τη Γη το πρώτο μήνυμά του: "Η πτήση συνεχίζεται ομαλά. Είμαι καλά". Στις 10:15 το διαστημόπλοιο βρισκόταν πάνω από την Αφρική με κατεύθυνση την Ε.Σ.Σ.Δ. και ο πρώτος κοσμοναύτης, που το όνομά του θα έμενε για πάντα στην ιστορία, έστειλε το δεύτερο μήνυμα: "Η πτήση συνεχίζεται ομαλά. Υφίσταμαι καλώς την έλλειψη βαρύτητας". Στις 10:25 άρχισε να τίθεται σε λειτουργία το σύστημα των ανασχετικών πυραύλων που οδήγησε στην επιβράδυνση της ταχύτητας του διαστημοπλοίου και τη σταδιακή κάθοδό του προς την επιφάνεια του πλανήτη. Στις 10:55 προσγειώθηκε ομαλά στην περιοχή του Σαράτοφ, στις όχθες του Βόλγα, έχοντας περιστραφεί γύρω από τη Γη σε μέγιστο ύψος 302 χιλιομέτρων και ελάχιστο 175. Όλα πήγαν κατ' ευχήν και ο Γκαγκάριν δεν είχε ούτε αμυχή. Μετά την πρώτη έκπληξη, οι απορίες: πώς ένιωσε ο πρώτος άνθρωπος στο Διάστημα; Τί είδε; "Για πρώτη φορά είδα με τα μάτια μου τη σφαιρικότητα της Γης, είδα τις ηπείρους, τους ποταμούς και τις πόλεις. Ο ορίζοντας προσφέρει μοναδικό θέαμα. Σαν μία λεπτή, γαλανή ζώνη που περιβάλλει τη Γη. Τα άστρα είναι εξαιρετικά λαμπερά, το στερέωμα φαίνεται πολύ πιο καθαρά απ' ό,τι από την επιφάνεια της Γης". Η έλλειψη βαρύτητας δεν επηρέασε καθόλου τον πρώτο κοσμοναύτη: "Απλώς, τα χέρια μου και τα πόδια μου δεν ζύγιζαν τίποτα".

Δύο μέρες μετά τον άθλο, εκατομμύρια Μοσχοβιτών αποθέωσαν τον Γκαγκάριν ενώ ο Νικίτα Χρουστσόφ τον ασπάστηκε δακρυσμένος. Στην αντίπερα όχθη, στις Η.Π.Α., τα συναισθήματα ήταν ανάμικτα. Απογοήτευση που το πρώτο βήμα το έκαναν πάλι οι "άλλοι", ταυτόχρονα όμως θαυμασμός για το άλμα της επιστήμης. "Είναι φανταστικό, μυθικό επίτευγμα", δήλωσε ο Τζέιμς Γουέμπ, διευθυντής της NASA, της Αμερικανικής Υπηρεσίας Αεροναυτικής και Διαστήματος.

Η απάντηση των Η.Π.Α.

Στις 5 Μαΐου οι Αμερικανοί πραγματοποίησαν μία σύντομη βολή με επανδρωμένη "κάψουλα": ο πρώτος Αμερικανός αστροναύτης Άλαν Σέπαρντ εκτοξεύτηκε σε απόσταση άνω των 500 χιλιομέτρων από το ακρωτήριο Κανάβεραλ, με πύραυλο Ρεντστόουν, φτάνοντας μέχρι ύψους 180 χιλιομέτρων. Η πτήση του διήρκεσε δεκαπέντε λεπτά και στο τέλος της εγκατέλειψε τον θαλαμίσκο Μέρκιουρι και έπεσε στον ωκεανό με αλεξίπτωτο. Στις 21 Ιουλίου, το εγχείρημα του Σέπαρντ επανέλαβε ο Βέτζιλ Γκρίσομ, μόνο που κατά την επιστροφή του παραλίγο να σημειωθεί τραγωδία, καθώς η θυρίδα του Μέρκιουρι άνοιξε πρόωρα και ο ωκεανός κατέκλυσε τον θαλαμίσκο. Ο Γκρίσομ μόλις την τελευταία στιγμή κατόρθωσε να πηδήξει στη θάλασσα, για να διασωθεί λίγα λεπτά αργότερα από ελικόπτερο, ενώ ο θαλαμίσκος και οι πολύτιμες πληροφορίες που είχαν συλλέξει τα όργανά του χάθηκαν σε βάθος πέντε χιλιομέτρων.

Οι Αμερικανοί ήταν ακόμη πολύ πίσω στην κούρσα του Διαστήματος. Θα χρειάζονταν ακόμη έναν ολόκληρο χρόνο μέχρι να κατορθώσουν να θέσουν διαστημόπλοιο σε τροχιά γύρω από τη Γη.

Οι Σοβιετικοί, αντίθετα, προχώρησαν στις 7 Αυγούστου σε νέα εντυπωσιακή επίδειξη της υπεροχής τους. Με το Βοστόκ-2 εκτοξεύτηκε ο Γκέρμαν Τίτοφ. Έμεινε στο Διάστημα 25 ολόκληρες ώρες, πραγματοποιώντας δεκαεπτά περιστροφές γύρω από τη Γη, κατά τη διάρκεια των οποίων πέταξε πάνω από σχεδόν όλες τις πρωτεύουσες του κόσμου. Διαγράφοντας τις τροχιές του σε χαμηλότερο ύψος από το διαστημόπλοιο του Γκαγκάριν, το Βοστόκ-2 ήταν ορατό από τη Γη σαν άστρο πρώτου μεγέθους.

Η νέα εποχή είχε αρχίσει. Ο άνθρωπος θα γινόταν πλέον τακτικός επισκέπτης του Διαστήματος.