Βαλές (τραπουλόχαρτο)
Ο βαλές ή φάντης είναι ένα τραπουλόχαρτο που, στις παραδοσιακές τράπουλες, απεικονίζει έναν άνδρα με παραδοσιακή αριστοκρατική ενδυμασία, που γενικά σχετίζεται με την Ευρώπη του 16ου ή 17ου αιώνα. Η συνήθης κατάταξη ενός βαλέ είναι μεταξύ του δέκα και της ντάμας.
Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο προκάτοχος του βαλέ ήταν ο thānī nā'ib (δεύτερος ή υποαναπληρωτής) στην τράπουλα των Μαμελούκων. Αυτή ήταν η μικρότερη σε αξία από τις τρεις φιγούρες απεικονιζόταν μέσω σκίτσου ή καλλιγραφίας. Όταν μεταφέρθηκε στην Ιταλία και την Ισπανία, ο thānī nā'ib μετατράπηκε σε στρατιώτη πεζικού κάτω από τη φιγούρα του ιππότη. Στη Γαλλία, όπου το χαρτί ονομάστηκε βαλές, η ντάμα μπήκε μεταξύ ρήγα και ιππότη. Στη συνέχεια, ο ιππότης απομακρύνθηκε από τις τράπουλες εκτός των ταρό, αφήνοντας τον βαλέ ακριβώς κάτω από την ντάμα. Στη συνέχεια, το σχήμα ρήγας-ντάμα-βαλές πέρασε στην Αγγλία και σε άλλες χώρες.
Ήδη από τα μέσα του 16ου αιώνα, το χαρτί ήταν γνωστό στην Αγγλία ως βαλές. Στο πλαίσιο της βασιλικής αυλής, η λέξη σήμαινε τον προσωπικό υπηρέτη.[1] Η γαλλική λέξη valet έχει την ίδια σημασία.
Απεικονίσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Στην αγγλική τράπουλα,[2] ο βαλές και οι άλλες φιγούρες δεν αντιπροσωπεύουν ένα συγκεκριμένο πρόσωπο,[3] σε αντίθεση με την ιστορική γαλλική πρακτική, όπου κάθε φιγούρα λέγεται ότι αντιπροσωπεύει μια συγκεκριμένη ιστορική ή μυθολογική προσωπικότητα. Οι βαλέδες στην παρισινή τράπουλα έχουν παραδοσιακά συνδεθεί με μορφές όπως ο Χόλγκερ Ντάνσκε (ιππότης του Καρλομάγνου και θρυλικός ήρωας του επικού άσματος) για τον βαλέ μπαστούνι[4] ο Λα Ιρ (Γάλλος πολεμιστής) για τον βαλέ κούπα, ο Έκτορας (μυθολογικός ήρωας της Ιλιάδας) για τον βαλέ καρό και ο Λάνσελοτ ή Ιούδας ο Μακκαβαίος για τον βαλέ σπαθί.[5][6]
Σε ορισμένες νοτιοϊταλικές τράπουλες, υπάρχουν ανδρόγυνοι βαλέδες που μερικές φορές λέγονται καμαριέρες. Στην τράπουλα ταρό της Σικελίας, αυτά τα χαρτιά είναι αναμφισβήτητα θηλυκού γένους και είναι επίσης γνωστά ως καμαριέρες.[7] Καθώς αυτή η τράπουλα περιλαμβάνει και ντάμες, είναι η μόνη παραδοσιακή τράπουλα που επιβιώνει στη σύγχρονη εποχή με δύο σειρές από γυναικείες φιγούρες. Αυτή η τράπουλα μπορεί να έχει επηρεαστεί από την παλαιότερη πορτογαλική τράπουλα που είχε επίσης θηλυκούς βαλέδες. Η σύγχρονη μεξικάνικη τράπουλα έχει επίσης θηλυκούς βαλέδες.[8]
Ποίηση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η φιγούρα του βαλέ έχει χρησιμοποιηθεί σε πολλά λογοτεχνικά έργα. Μεταξύ αυτών είναι ένα από τον Άγγλο συγγραφέα του 17ου αιώνα Σάμιουελ Ρόουλαντς με τίτλο Το The Four Knaves, μια σειρά από σατιρικά κείμενα με θέμα τα τραπουλόχαρτα. Το The Knave of Clubbs: Tis Merry When Knaves Meet εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1600 και μετά ξανά το 1609 και το 1611. Σύμφωνα με μια υπόσχεση στο τέλος αυτού του βιβλίου, ο Ρόουλαντς συνέχισε τη σειρά και το 1612 έγραψε το The Knave of Harts: Haile Fellowe, Well Meet.[9] Ο βαλές κούπα εμφανίζεται ως κλέφτης στο παραδοσιακό παιδικό ποίημα The Queen of Hearts.
Παραδείγματα καρτών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι φιγούρες που εμφανίζονται εδώ προέρχονται από μια παριζιάνικη τράπουλα και περιλαμβάνουν τα ιστορικά και μυθολογικά πρόσωπα που σχετίζονται με αυτές.
-
Βαλές μπαστούνι:Χόλγκερ Ντάνσκε -
Βαλές κούπα: Λα Ιρ -
Βαλές καρό:Έκτορας -
Βαλές σπαθί:Λάνσελοτ
Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- "The Jack", τραγούδι των AC/DC, στο οποίο ο βαλές αποτελεί μεταφορά σεξουαλικού συντρόφου με ιδιαίτερες δεξιότητες
- Βαλές, χαρακτήρας στο Αλίκη στη Χώρα των Θαυμάτων του Λιούις Κάρολ
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ «βαλές». Λεξικό της κοινής νεοελληνικής. Κέντρο Ελληνικής Γλώσσας. Ανακτήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2024.
- ↑ «English pattern». i-p-c-s.org. Ανακτήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2024.
- ↑ Berry, John. (1998). "Frequently asked questions". The Playing-Card. Vol. 27-2. pp. 43-45.
- ↑ Leeming, Joseph (1 Μαρτίου 1980). Games and Fun with Playing Cards. Courier Corporation. ISBN 978-0-486-23977-4.
- ↑ Mikkelson, David (7 Φεβρουαρίου 1999). «Four Kings in Deck of Cards». Snopes (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2024.
- ↑ «Courts on playing cards». www.madore.org. Ανακτήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2024.
- ↑ «Tarocco Siciliano, early form». i-p-c-s.org. Ανακτήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2024.
- ↑ «Alta Carta Playing Cards: Mexican Pattern - Mexico». www.altacarta.com. Ανακτήθηκε στις 15 Φεβρουαρίου 2024.
- ↑ The Knave of Harts: Haile Fellowe, Well Meet, where his Supplication to Card-Makers by Samuel Rowlands (1600)
Good card-makers (if there be any goodness in you), Apparrell us with more respected care,
Put us in hats, our caps are worne thread-bare, Let us have standing collers, in the fashion;
Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Jacks (playing cards) στο Wikimedia Commons
