Ατταρσίγιας
| Ατταρσίγιας | |
|---|---|
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | στρατιωτικός |
| Περίοδος ακμής | 15ος αιώνας π.Χ. και 14ος αιώνας π.Χ. |
| Αξιώματα και βραβεύσεις | |
| Αξίωμα | βασιλιάς |
Ο Ατταρσίγιας φέρεται ως πολέμαρχος της Ύστερης Εποχής του Χαλκού (14ος-15ος αιώνας π.Χ.) της Αχίγια στις πηγές των Χετταίων.[1] Οι συγκεκριμένες πηγές, του 1400 π.Χ. περίπου, τον περιγράφουν ως "άνθρωπο της Αχίγια", χώρα που έχει ταυτισθεί με τους Αχαιούς και τον Μυκηναϊκό Πολιτισμό.[2] Οι εκστρατείες του Ατταρσίγιας και ιδιαίτερα η σύγκρουσή του με τον Μαντουβάττα, αποτελούν την πρώτη καταγεγραμμένη μυκηναϊκή στρατιωτική δραστηριότητα στην μικρασιατική ενδοχώρα,[3] αλλά και την πρώτη αναφορά σε σύγκρουση μεταξύ Αχαιών και Χετταιών.[4] Ο Ατταρσίγιας τελικά αποσύρθηκε από τη Μικρά Ασία ύστερα από Χετταιική επέμβαση, όμως αργότερα εξαπέλυσε επίθεση κατά της Αλάσιας (Κύπρος).
Τα σύγχρονα κείμενα των Χετταίων, γενικότερα, μαρτυρούν ότι υπήρξε πιθανή μία ενιαία πολιτική οντότητα στη Μυκηναϊκή Ελλάδα (Μυκηναϊκή Αυτοκρατορία) εκείνη την εποχή.[5] Επίσης, το όνομα Ατταρσίγιας, υπήρξε η απόδοση στα Χετταιικά, ελληνικού ονόματος και πιθανόν προέρχεται από το Ατρεύς, που συναντάται στην Ελληνική Μυθολογία σε ηγεμόνα των Μυκηνών.
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η δραστηριότητα του Ατταρσίγιας έχει καταγραφεί στις πηγές των Χετταίων.[4] Περιγράφεται ως ο "άνθρωπος της Αχίγια", κατά τρόπο που στα συγκεκριμένα κείμενα παραπέμπει σε ξένο προς τους Χετταιούς βασιλιά. Συνεπώς ο Ατταρσίγιας φαίνεται ότι είναι ο πρώτος ιστορικά γνωστός Αχαιός ηγέτης,[5] όμως η ακριβής δικαιοδοσία που είχε στον κόσμο των Αχαιών παραμένει ασαφής. Πιθανότατα, με τον τρόπο που περιγράφεται η δράση του, υπήρξε τοπικός Αχαιός ηγεμόνας στη δυτική Μικρά Ασία, παρά ένας "μέγας βασιλιάς" όλων των Αχαιών.[6]
Όσον αφορά τη χρονολόγηση των σχετικών πηγών, αρχικά είχε εκτιμηθεί ότι χρονολογούνταν προς το τέλος του 13ου αιώνα π.Χ.. Τελικά όμως πιο πρόσφατες μελέτες, βασισμένες σε ειδικά χαρακτηριστικά που παρουσίαζε η γραφή των αντίστοιχων Χετταιικών κειμένων, τοποθετούν τα συγκεκριμένα κείμενα, καθώς και τα αντίστοιχα γεγονότα που αυτά περιγράφουν, κατά το 1400 π.Χ.[7]
Aντίστοιχες πληροφορίες που μπορούν να αντληθούν από την τότε ελληνική γραφή, την Γραμμική Β', απουσιάζουν εντελώς. Η Γραμμική Β΄ ουσιαστικά παρέχει εξαιρετικά περιορισμένες πληροφορίες για τις πολιτικές εξελίξεις της Ύστερης Εποχής του Χαλκού.[8] Μάλιστα, ενώ ο τίτλος του εκάστοτε Μυκηναίου ηγεμόνα, του άνακτα, έχει αναγνωριστεί πολλές φορές στις συγκεκριμένες πινακίδες, πότε δεν έχει διαβαστεί κάποιο σχετικό προσωπικό όνομα με βεβαιότητα.[9]
Εκστρατείες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μικρά Ασία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η στρατιωτική δραστηριότητα του Ατταρσίγιας στη νοτιοδυτική Μικρά Ασία, πιθανότητα στην περιοχή της Λυκίας περιγράφεται, στις πηγές των Χετταίων κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Αρνουβάντας Α΄.[10][5] Η στρατιωτική παρουσία των Αχαιών μάλιστα έχει συνοδευτεί και από αυξημένη αρχαιολογική παρουσία μυκηναϊκών στοιχείων στη Μίλητο εκείνη την εποχή (αρχές 14ου αιώνα π.Χ.), ως συνέπεια μετακινήσεων πληθυσμών από τον ελλαδικό χώρο.[11]
Με βάση αυτά τα στοιχεία, φαίνεται ότι ο Ατταρσίγιας χρησιμοποίησε τη Μίλητο, στη μικρασιατική ακτή, ως ορμητήριο για την εκστρατεία του στην περιοχή.[3] Εξαπέλυσε επίθεση με στρατιωτική δύναμη που περιελάμβανε 100 άρματα εναντίον περιοχών που βρίσκονταν υπό την επιρροή των Χετταίων, ή ακόμη και υποτελείς αυτών.[5] Μεταξύ αυτών επιτέθηκε στον Μαντουβάττα, πιθανόν πρίγκιπα της Αρζάβα, τον οποίο κατάφερε να εκδιώξει από τα εδάφη του.[10] Ο τελευταίος βρήκε καταφύγιο στην αυλή του Χετταίου βασιλιά, ο οποίος των τοποθέτησε ως υποτελή του σε άλλη περιοχή, στη Ζιπάσλα (πιθανότατα Σίπυλο).[10] Όμως ο Ατταρσίγιας τον καταδίωξε, αλλά ο ο Μαντουβάττα, χωρίς προηγουμένως να προβάλλει αντίσταση, διέφυγε και πάλι.[10] Ως αποτέλεσμα της αυξημένης δραστηριότητας των Αχαιών, οι Χετταίοι αναγκάστηκαν να ενεργοποιηθούν στρατιωτικά και να αποστείλουν τον στρατηγό τους Κισναπλί. Το χετταιικό κείμενο, γνωστό ως "Κατηγορητήριο του Μαντουβάττα" δίνει μία σύντομη περιγραφή της μάχης:[3]
| « | Ο Κισναπλί παρατάχθηκε κατά των 100 αρμάτων [......] πεζικού του Ατταρσίγιας. Και συγκρούστηκαν. Ένας αξιωματικός του Ατταρσίγιας σκοτώθηκε, και ένας από εμάς, ο Τσιντάνστα. Ύστερα ο Ατταρσίγιας [...] στον Μαντουβάττα, και αποσύρθηκε στη δική του χώρα. | » |
Ο τρόπος που περιγράφεται η σύγκρουση, με την καταμέτρηση μόνο δύο απωλειών, ίσως να σημαίνει ότι πραγματοποιήθηκε κάποιου είδους μονομαχία μεταξύ των ευγενών των δύο πλευρών, όμως πιθανόν να υπονοεί ότι οι νεκροί μεταξύ των υπολοίπων στρατιωτών δεν είναι άξιες αναφοράς.[3] Παρόλο που η έκβαση της μάχης δεν ήταν ξεκάθαρη υπέρ κάποιας πλευράς, ο Ατταρσίγιας αποφάσισε τελικά να αποσυρθεί.[3] Μετά την υποχώρησή του από τη μικρασιατική ενδοχώρα, ο Μαντουβάττα τοποθετήθηκε και πάλι ως υποτελής στην αρχική περιοχή που ήλεγχε.[3]
Αλάσια[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Ατταρσίγιας συνιστούσε ακόμη απειλή για τους Χετταίους, καθώς εισέβαλε στο νησί της Αλάσιας (Κύπρο), από κοινού με ορισμένους Μικρασιάτες συμμάχους του, μεταξύ αυτών του πρώην εχθρού του, τον Μαντουβάττα.[5] Φυσικά, αυτή η τροπή θορύβησε τους Χετταίους που θεωρούσαν ότι το νησί ανήκε στη δική τους σφαίρα επιρροής.[10] Κατά την εκστρατεία αυτή, οι κάτοικοι της Λούκκα (Λυκίας), της νότιας Μικράς Ασίας, υποστήριξαν με το ναυτικό τους την επίθεση. Τελικά η εκστρατεία αυτή κατάφερε να αποτινάξει την κυριαρχία των Χετταίων από αυτή την περιοχή.[12] Η μυκηναϊκή παρουσία στην Κύπρο έχει συνοδευτεί και από σημαντικά αρχαιολογικά στοιχεία, καθώς και μυκηναϊκές εγκαταστάσεις που χρονολογούνται από εκείνη την εποχή.[5]
Σημασία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι εκστρατείες του Ατταρσίγιας αποτελούν την παλαιότερη καταγεγραμμένη μυκηναϊκή δραστηριότητα στη μικρασιατική ενδοχώρα,[3] αλλά και την πρώτη σύγκρουση μεταξύ Αχαιών και Χετταίων.[4] Φαίνεται ότι αυτά τα γεγονότα είχαν αντίκτυπο και στον τοπικό πληθυσμό της εποχής: Τμήμα αγγείου που βρέθηκε στη Χαττούσα, την πρωτεύουσα των Χετταίων, φαίνεται ότι παρουσιάζει ένοπλο Μυκηναίο, καθώς φέρει οδοντόφρακτη περικεφαλαία, ενώ ο Χετταίος βασιλιάς προσέφερε ως δώρο στον θεό-κεραυνό, ξίφος μυκηναϊκού τύπου.[13]
Παρ' όλη την υποχώρηση του Ατταρσίγιας από τη Μικρά Ασία, οι επόμενες δεκαετίες (περίπου 1380-1320 π.Χ.) υπήρξαν το απόγειο της μυκηναϊκής επέκτασης στις μικρασιατικές ακτές.[14] Μάλιστα η στρατιωτική δραστηριότητα των Αχαιών καταγράφεται στα κείμενα των Χετταίων, μέχρι περίπου το 1250 π.Χ..[4]
Σύνδεση με μυθολογία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Διάφοροι μελετητές επιχείρησαν να υποστηρίξουν ότι το όνομα "Ατταρσίγιας" αποτελεί μεταφορά από την ελληνική γλώσσα της εποχής, του "Ατρεύς", μυθικού βασιλιά των Μυκηνών και πατέρα του Αγαμέμνονα.[15] Παρ' όλα αυτά ορισμένοι ερευνητές θεωρούν, ότι παρ' όλο που το όνομα φαίνεται ως ελληνικό, καθώς περιγράφεται ως "Αχίγια", καθώς και γλωσσικά συναφές με το "Ατρεύς", το πρόσωπο που έφερε το συγκεκριμένο όνομα δεν συνεπάγεται ότι ταυτίζεται με τον μυθικό Ατρέα.[16] Σύμφωνα με εναλλακτική ερμηνεία από τον Χετταιολόγο Άλμπρεχτ Γκαίσε, το Ατταρσίγιας, μπορεί να είναι πιθανό πατρωνύμιο ("Ατρείδης"), το οποίο συναντάται συχνά ως ομηρικός όρος που παραπέμπει στους γιούς του Ατρέα: Αγαμέμνονα και Μενέλαο, σε πολλά σημεία της Ιλιάδας.[7]
Ενδείξεις για ύπαρξη μυκηναϊκής ηγεμονίας[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Μέσα από τη σύγχρονη έρευνα, στα κείμενα των Χετταίων, ο όρος Αχίγια (και Αχιγιάβα σε κείμενα της μετά του Ατταρσίγιας εποχής) παραπέμπει στον Μυκηναϊκό Πολιτισμό και στους Αχαιούς, όρος που ο Όμηρος χρησιμοποιεί εκτεταμένα για τους Έλληνες στην Ιλιάδα.[2] Από ιστορικής άποψης είναι σημαντικό ότι οι Αχαιοί εξεστράτευσαν υπό τον Ατταρσίγιας στη Μικρά Ασία και στην Κύπρο. Μάλιστα η τελευταία εκστρατεία συνεπάγεται ότι ο Αχαιός ηγέτης διέθετε και σημαντική ναυτική δύναμη.[5]
Σύμφωνα με τα κείμενα των Χετταίων, φαίνεται ότι η Αχίγια υπήρξε σημαντική αυτοκρατορία, του ίδιου βεληνεκούς όπως το Νέο Βασίλειο της Αιγύπτου, το Μέσο Βασίλειο των Ασσυρίων και η Αυτοκρατορία των Χετταίων.[5] Ιδιαίτερα, βασισμένος στο γεγονός ότι ο Ατταρσίγιας εξαπέλυσε εκστρατεία, που περιελάμβανε εκατό άρματα, εκτός του πεζικού, ο Ολλανδός ερευνητής Τζόρριτ Κέλντερ, υποστήριξε ότι η Αχίγια πιθανόν διέθετε στρατιωτική δυναμικότητα τουλάχιστον τριπλάσια αυτής του μυκηναϊκού βασιλείου της Πύλου, όπως η τελευταία καταγράφεται από τα εκεί ανακτορικά αρχεία. Βασισμένος σε αυτό, οι Αχαιοί του Ατταρσίγια, πιθανόν είχαν σχηματίσει κάποιου είδους συμμαχία που περιελάμβανε αρκετά ανακτορικά μυκηναϊκά κέντρα της εποχής.[17]
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Beckman, Gary M.· Bryce, Trevor R.· Cline, Eric H. (2012). Writings from the Ancient World: The Ahhiyawa Texts (PDF). Atlanta: Society of Biblical Literature. ISSN 1570-7008.
- Bryce, Trevor (1999). The Kingdom of the Hittites. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-924010-4.
- D'Amato, Raffaele· Salimbeti, Andrea (2011). Bronze Age Greek Warrior 1600–1100 BC. Oxford: Osprey Publishing Company. ISBN 978-1-84908-195-5.
- Kelder, Jorrit (2004–2005). «The Chariots of Ahhiyawa». Dacia, Revue d'Archéologie et d' Histoire Ancienne (Bucharest) (48–49): 151–160. http://www.academia.edu/219041/The_chariots_of_Ahhiyawa.
- Kelder, Jorrit· Uslu, Günay· Şerifoğlu, Ömer Faruk (2012). Troy: City, Homer and Turkey. Zwolle: W Books.
- Kelder, Jorrit (2005). «Greece during the Late Bronze Age». Journal of the Ancient Near East Society: Ex Oriente Lux 39: 131–179. http://www.academia.edu/219025/Greece_during_the_Late_Bronze_Age.
- Popko, Maciej (2008). Völker und Sprachen Altanatoliens (στα German). Wiesbaden: Otto Harrassowitz Verlag. ISBN 978-3-447-05708-0.
- Strauss, Barry (2007). The Trojan War: A New History. New York: Simon and Schuster. ISBN 978-0-7432-6442-6.
- Sweeney, Emmet John (2009). Gods, Heroes and Tyrants: Greek Chronology in Chaos. New York: Algora Publishing. ISBN 978-0-87586-683-3.
- West, Martin L. (2001). «Atreus and Attarissiyas». Glotta (Vandenhoeck & Ruprecht (GmbH & Co. KG)) 77 (3/4): 262–266. http://www.jstor.org/discover/10.2307/40267129.
- Wiener, Malcolm (April 2007). «Homer and History: Old Questions, New Evidence». Aegaeum (University of Liege) 28. ISBN 9789042924260. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2014-01-09. https://web.archive.org/web/20140109010002/http://www.malcolmwiener.net/Articles/7.%20Homer%20and%20History%20EPOS.pdf. Ανακτήθηκε στις 8 January 2014.
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Η απόδοση ανά πηγή διαφέρει ελαφρώς: Α(τ)ταρ(ι)σίγια(ς)(a)s(h)iya(s)
- ↑ 2,0 2,1 Kelder, Uslu & Şerifoğlu 2012, σελ. 57.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 3,6 Kelder 2004–2005, σελίδες 154–155.
- ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 D'Amato & Salimbeti 2011, σελ. 57.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 Popko 2008, σελίδες 121–122.
- ↑ Bryce 1999, σελ. 140.
- ↑ 7,0 7,1 Sweeney 2009, σελίδες 101–102.
- ↑ Kelder 2005, σελ. 135.
- ↑ Kelder 2005, σελ. 136.
- ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 Kelder 2005, σελίδες 139–140.
- ↑ Kelder 2004–2005, σελίδες 152–153.
- ↑ Bryce 1999, σελ. 146-147.
- ↑ Kelder, Uslu & Şerifoğlu 2012, σελ. 57; Wiener 2007, σελίδες 10–11.
- ↑ Wiener 2007, σελίδες 10–11.
- ↑ Strauss 2007, σελ. 35; Bryce 1999, σελ. 402.
- ↑ West 2001, σελίδες 262–266; Ο Γουέστ θεωρεί ότι το "Ατρεύς" είναι παράγωγο του πατρωνύμιου Ατρείδης, που προέρχεται από το "Ατρέχιας"
- ↑ Beckman, Bryce & Cline 2012, σελ. 5.