Ασπροπροβατάδες
| Συνομοσπονδία Τουρκομάνων Άσπρων Προβάτων آق قویونلو (Ακ Κογιουνλού) | |||||
| |||||
|---|---|---|---|---|---|
 Η Συνομοσπονδία στο απόγειό της
| |||||
| Πρωτεύουσα | Ντιγιάρμπακιρ (1453-1471) Ταμπρίζ (1468-1478) | ||||
| Γλώσσες | Αζερική (ποίηση) Αραβική Περσική | ||||
| Θρησκεία | Σουνιτικό Ισλάμ[1] | ||||
| Πολίτευμα | Μοναρχία | ||||
| Σάχης | |||||
| - | 1378-1435 | Καρά Γιουλούκ Οσμάν (πρώτος) | |||
| - | 1501 | Μουράτ ιμπν Γιακούμπ (τελευταίος) | |||
| Ιστορική εποχή | Μεσαίωνας | ||||
| - | Ίδρυση | 1378 | |||
| - | Κατάλυση | 1501 | |||
| Σήμερα |  Τουρκία  Αρμενία  Αζερμπαϊτζάν  Ιράκ  Ιράν
| ||||
Οι Ασπροπροβατάδες ή Ακ Κογιουνλού, (αζερικάآغقویونلولار, Περσικά آق قویونلو, Τουρκικά Ak Koyunlu) από τις άσπρες προβιές που φορούσαν οι αρχηγοί τους στο κεφάλι τους, ήταν σουνιτική[2] ομοσπονδία τουρκομανικών φυλών που ηγεμόνευε της περιοχής που περιλαμβάνει τη σημερινή ανατολική Τουρκία, Αρμενία, Αζερμπαϊτζάν, Βόρειο Ιράκ και Ιράν, από το 1378 ώς το 1508.Το κράτος Akkoyunlu, το οποίο έχει σπουδαία θέση στην ιστορία της συγκρότησης του λαού του Αζερμπαϊτζάν. Ταυτόχρονα, το Αζερμπαϊτζάν έχει σημαντική θέση στην ιστορία του κρατισμού.[3][4][5]
Σύμφωνα με χρονικά της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας, οι Ασπροπροβατάδες ήταν παρόντες στην ανατολική Ανατολία τουλάχιστον από το 1340 μ.Χ. και οι περισσότεροι εκ των ηγετών τους, μεταξύ των οποίων και ο ιδρυτής της δυναστείας, Ουζούν Χασσάν,[6] παντρεύτηκαν βυζαντινές πριγκίπισσες.[7]
Οι Ασπροπροβατάδες απέκτησαν εξουσία το 1402, όταν ο Ταμερλάνος τούς παραχώρησε όλη την περιοχή του Ντιγιαρμπακίρ στη σημερινή Τουρκία. Για πολύ καιρό οι Ασπροπροβατάδες ήταν ανήμποροι να επεκτείνουν την επικράτειά τους καθώς οι εχθρικοί Μαυροπροβατάδες τούς κρατούσαν στα αρχικά τους εδάφη. Παρόλα αυτά αυτό άλλαξε με την ηγεσία του Ουζούν Χασσάν, ο οποίος νίκησε τους Μαυροπροβατάδες και τον ηγέτη τους Τζαχάν σαχ, το 1467.
Μετά την ήττα του ιλχανίδη ηγεμόνα, Αμπού Σαΐντ, ο Ουζούν Χασσάν κατάφερε να κατακτήσει τη Βαγδάτη μαζί με περιοχές κατά μήκος του Περσικού Κόλπου. Επεκτάθηκε επίσης στο Ιράν μέχρι το Χορασάν. Περίπου εκείνο τον καιρό η Οθωμανική Αυτοκρατορία αναζητούσε να επεκταθεί ανατολικά, μια σοβαρή απειλή που ανάγκασε τους Ασπροπροβατάδες να συμμαχήσουν με τους Καραμανίδες (Εμιράτο του Καραμάν) της κεντρικής Ανατολίας.
Μέχρι το 1464, ο Ουζούν Χασσάν είχε ζητήσει στρατιωτική βοήθεια από τον ισχυρότερο αντίπαλο της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, τη Βενετία, αλλά παρά τις υποσχέσεις των Ενετών η βοήθεια αυτή ουδέποτε δόθηκε. Ως αποτέλεσμα, ο Ουζούν Χασσάν ηττήθηκε από τους Οθωμανούς στη μάχη του Οτλουκμπελί το 1473, όπου όμως γλίτωσε από την ολοκληρωτική καταστροφή.
Όταν ο Ουζούν Χασσάν πέθανε στις αρχές του 1478, τον διαδέχθηκε ο γιος του Χαλίλ Μιρζά, ο οποίος όμως ηττήθηκε από μια συνομοσπονδία αποστατημένων φυλών των Ασπροπροβατάδων υπό την ηγεσία του νεότερου αδελφού του Γιακούμπ στη μάχη της Χόυ τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς.[8] Ο Γιακούμπ, που βασίλεψε από το 1478 έως το 1490, διατήρησε τη δυναστεία για λίγο ακόμα. Κατά τη διάρκεια των πρώτων τεσσάρων χρόνων της βασιλείας του εμφανίστηκαν επτά διεκδικητές του θρόνου που χρειάστηκε να υποταχθούν.[9] Μετά το θάνατο του Γιακούμπ ξέσπασε εμφύλιος πόλεμος και οι Ασπροπροβατάδες καταστράφηκαν εκ των έσω, παύοντας να αποτελούν απειλή για τους γείτονές τους.
Οι Σαφαβίδες, που ήταν σιίτες μουσουλμάνοι, ξεκίνησαν την υπονόμευση της συνοχής των Ασπροπροβατάδων. Οι Σαφαβίδες και οι Ασπροπροβατάδες ήρθαν αντιμέτωποι στη μάχη της Ναχτσιβάν το 1501, όπου ο σαφαβίδης ηγέτης Ισμαήλ Α΄ ανάγκασε τους Ασπροπροβατάδες να αποσυρθούν. Κατά την υποχώρησή τους ο ηγέτης των Ασπροπροβατάδων, Αλουάντ, κατέστρεψε το αυτόνομο κρατίδιο αποστατών Ασπροπροβατάδων του Μαρντίν. Ο τελευταίος αρχηγός των Ασπροπροβατάδων, Μουράτ, αδελφός του Αλουάντ, ηττήθηκε με τη σειρά του κι αυτός από τον Ισμαήλ Α΄ των Σαφαβιδών. Αν και ο Μουράτ κατείχε για λίγο τη Βαγδάτη το 1508, σύντομα αποσύρθηκε πίσω στο Ντιγιαρμπακίρ, κίνηση που σηματοδότησε το τέλος της εξουσίας των Ασπροπροβατάδων.
Οι αρχηγοί των Ασπροπροβατάδων ήταν από την τουρκομανική φατρία Μπαγιαντούρ[10] και θεωρούντο απόγονοι του ημιμυθικού πατέρα-ιδρυτή της φυλής των Τουρκομάνων (Ογούζων Τούρκων), Ογούζ χαν.[11]
«Ως αποτέλεσμα της κυριαρχίας των Τουρκμενών Garagoyunlu και Aghgoyunlu στην περιοχή, πολλές Τουρκμενικές φυλές μετακόμισαν εκεί και οι υπόλοιπες ίδρυσαν το κράτος των Σαφαβιδών στο Ιράν. Σήμερα, μέρος της σημαντικής κληρονομιάς που μας έχουν δώσει είναι το Gunchikhan Oghuz ή Turkmen, που χρησιμοποιείται σε ορισμένες περιοχές της Gunchikhan Anatolia -κυρίως στο Igdir και το Kars- καθώς και στο Ιράν και το Αζερμπαϊτζάν, που σήμερα ονομάζονται Αζερμπαϊτζάν.[12]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Historical dictionary of the Kurds, Michael M. Gunter,page 29, 2010
- ↑ Historical dictionary of the Kurds, Michael M. Gunter, page 29, 2010
- ↑ «DOERFER, GERHARD». Encyclopaedia Iranica Online. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ «AZERBAIJAN x. Azeri Literature [1988]». Encyclopaedia Iranica Online. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2021.
- ↑ Gerhard doerfer, Turks in Iran, p. 248
- ↑ Minorsky, Vladimir (1955). «The Aq-qoyunlu and Land Reforms (Turkmenica, 11)». Bulletin of the School of Oriental and African Studies, University of London 17 (3): 449. doi:.
- ↑ Robert MacHenry. The New Encyclopædia Britannica, Encyclopædia Britannica, 1993, ISBN 0-85229-571-5, p. 184.
- ↑ Woods, John E. (1999) The Aqquyunlu: Clan, Confederation, Empire, University of Utah Press, Salt Lake City, p. 128, ISBN 0-87480-565-1
- ↑ Woods, John E. (1999) The Aqquyunlu: Clan, Confederation, Empire, University of Utah Press, Salt Lake City, p. 125, ISBN 0-87480-565-1
- ↑ C.E. Bosworth and R. Bulliet, The New Islamic Dynasties: A Chronological and Genealogical Manual , Columbia University Press, 1996, ISBN 0-231-10714-5, p. 275.
- ↑ Charles van der Leeuw. Azerbaijan: A Quest of Identity, a Short History, Palgrave Macmillan, ISBN 0-312-21903-2, p. 81
- ↑ M. Behramnejâd, "Karakoyunlus, Akkoyunlus: Turkmen Dynasties in Iran and Anatolia", p. 14