Αργώ (μυθιστόρημα του Γ. Θεοτοκά)
 Πρώτο εσώφυλλο (μεγάλος τίτλος) της πρώτης οριστικής έκδοσης σε έναν τόμο (1936). | |
| Συγγραφέας | Γιώργος Θεοτοκάς |
|---|---|
| Μορφή | Μυθιστόρημα |
| δεδομένα () | |
Η Αργώ είναι μυθιστόρημα του λογοτέχνη και νομικού Γιώργου Θεοτοκά, ο οποίος θεωρείται από τους σημαντικότερους εκφραστές της Γενιάς του ‘30. Το πρώτο μέρος (α΄ τόμος) του μυθιστορήματος κυκλοφόρησε για πρώτη φορά από τις εκδόσεις Πυρσός στην Αθήνα το 1933. Η οριστική έκδοση του μυθιστορήματος, που περιλαμβάνει και το δεύτερο μέρος (β΄ τόμος), έγινε από τις εκδόσεις Πυρσός το 1936. Το έργο είναι περιγραφή-τοιχογραφία της Ελλάδας και κυρίως του αστικού περιβάλλοντος της Αθήνας την εποχή του Μεσοπολέμου.[1] Αναφέρεται στις κοινωνικές αναζητήσεις, όπου μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή επικρατεί ιδεολογική και πολιτική αστάθεια.
Ήρωες και πλοκή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το μυθιστόρημα εκτυλίσσεται κυρίως στο αθηναϊκό περιβάλλον. Υπάρχουν εκτενείς αναφορές στη Νομική Σχολή Αθηνών, το Σωματείο Φοιτητών Νομικής «Η Αργώ», την Αθηναϊκή Λέσχη, τη Βουλή, τις αστικές και λαϊκές γειτονιές της πρωτεύουσας. Περιγράφονται ακόμα τα αδιέξοδα των νέων μετά την Μικρασιατική Καταστροφή και την κατάρρευση της Μεγάλης Ιδέας, η αδράνεια των ελίτ, τα μεγάλα κοινωνικά προβλήματα της εποχής, οι πολιτικές συγκρούσεις, το πελατειακό κράτος και το ζήτημα της πολιτικής ηγεσίας.
Ο ίδιος ο Θεοτοκάς στην εισαγωγή του πρώτο τόμου αναφέρει: «Σαν άρχισα αυτό το βιβλίο, η μοναδική μου πρόθεση ήταν να ζωντανέψω μερικά ανθρώπινα πλάσματα που τριγυρνούσανε στη φαντασία μου και βασάνιζαν τις ώρες της σχόλης μου. Κατόπι, σαν προχώρησε η δουλειά, μου ήρθε η όρεξη να δώσω με αυτήν την ευκαιρία, μια γενική κάπως έκθεση της ελληνικής ζωής και των προβλημάτων της εποχής μας. Έτσι η Αργώ πήρε διαστάσεις που δεν τις περίμενα.»
Ορισμένοι χαρακτήρες του μυθιστορήματος είναι:
- Νικηφόρος Νοταράς, λογοτέχνης, γόνος νομικής οικογένειας
- Παύλος Σκινάς, πολιτικός
- Λάμπρος Χρηστίδης
- Δαμιανός Φραντζής, κομμουνιστής φοιτητής
- Αλέξης Νοταράς
- Μάριος Σφακοστάθης, πρώην διπλωμάτης
- Μανώλης Σκυριανός, φοιτητής, πρόεδρος του Σωματείου «Η Αργώ»
Αποσπάσματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Για το Σωματείο «Η Αργώ»: «Η ατμόσφαιρα της αίθουσας είταν πάντα βαριά από ηλεκτρισμό και η παραμικρή πρόκληση μπορούσε να ανάψει μονομιάς τη φωτιά — τις ζητωκραυγές, τους γιουχαϊσμούς, τα σφυρίγματα, τα θούρια τις βρισιές: άτιμοι, προδότες, δολοφόνοι… Το ξύλο έπεφτε για ψύλλου πήδημα και τα τζάμια αλλάζανε συχνά.» (τόμος α΄, σελ. 46)
Για την αδρανούσα ελίτ (περιγραφή από την Αθηναϊκή Λέσχη): «Αρκετοί κύριοι τον τριγύριζαν και τον άκουαν, ξαπλωμένοι σε βαθιές πέτσινες πολυθρόνες, με ύφος πολυάσχολο και βαριεστημένο, μάλλον ηλικιωμένοι οι περισσότεορι, κοιλαράδες, φαλακροί, κατακόκκινοι, νυσταλέοι όλοι τους. Έμοιαζαν χορτάτοι άνθρωποι, γεμάτα πουγγιά, καλοφτασμένες καρριέρες, που δεν σκοτιζότανε για τίποτα στον κόσμο παρά μονάχα για την ακεραιότητα των εισοδημάτων τους.» (τόμος α΄, σελ. 201)
Για το θλιβερό περιβάλλον των λαϊκών γειτονιών: «Μα σ' αυτή τη συνοικία του Σταθμού της Πελοποννήσου, ο Θεός, το Κράτος και ο Δήμος συνωμότησαν, θαρρείς για να μην αφήσουν καμμία παρηγοριά στις ψυχές των ανθρώπων. Εδώ όλα είναι γκρίζα και ανέκφραστα. Η φύση απουσιάζει και την αντικατασταίνουνε μερικές μαύρες καμινάδες εργοστασίων, που ξεπροβάλλουν δώθε-κείθε ανάμεσα από τα ντουβάρια.» (τόμος α΄, σελ. 140)
Για την πολιτική σύγκρουση: «— Ναι, σκέφτηκα, είπε ο Μανόλης Σκυριανός. Πρέπει να αλλάξουνε πολλά πράματα. Κανένας άνθρωπος λογικός και δίκαιος δεν μπορεί να δεχτεί το σημερινό καθεστώς ως οριστικό. Μα πρέπει να βαδίσουμε σιγά-σιγά, με πολλή φρόνηση, να διορθώνουμε πράγματα με τα μέσα που μας προσφέρει η πραγματικότητα. Δεν πρέπει να ξεπεράσουμε τα όρια του δυνατού και να ριχτούμε τυφλά σε καταστρεπτικές περιπέτειες. Κι’ ύστερα, η συνείδησή μου δε μου επιτρέπει εμένα να δεχτώ την ωμή βία.
— Κι αν η βία είναι μοιραία;
— Τίποτα δεν είναι μοιραίο. Πιστεύω στην ανθρώπινη θέληση.» (τόμος α΄, σελ. 73)
Κριτικές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Αργώ διαθέτει λιτή, περιεκτική, υπαινικτική και εμμέσως σχολιαστική γραφή, αδρά ειρωνική. Επιπλέον, τρεις τάσεις διαφαίνονται μέσα στην Αργώ: η ρεαλιστική (κοινωνία και πολιτική αρχών αιώνα), η μοντερνιστική (εσωστρέφεια, εξομολογητική διάθεση, σχετικότητα της αλήθειας) και η ρομαντική (ξεχείλισμα ψυχής, πλεόνασμα ζωής, καλλιτεχνικές ροπές των προσώπων).[2]
Το έργο έχει χαρακτηρισθεί ως «ακατάστατο μυθιστόρημα», επειδή δεν διαθέτει ιδιαιτέρως σφιχτή δομή,[3] και ως «αναπαράσταση της κοινωνίας της νεότητας» του Γεωργίου Θεοτοκά, την οποία ο συγγραφέας αποδίδει δίχως να μεροληπτεί.[1]
Άλλοι ερμηνεύουν την Αργώ ως ένα πολιτικό πανόραμα, ενώ παράλληλα διατυπώνεται το ερώτημα εάν το έργο είναι προσωποκεντρικό ή κοινωνιοκεντρικό.[4]
Ο Τέλλος Άγρας, σε μία εκτενή κριτική του για το έργο το 1935, διαπιστώνει πως η Αργώ δεν ανταποκρίνεται στις τυπικές δομές του μυθιστορήματος, για να δεχθεί την απάντηση του ίδιου του Θεοτοκά: «Πολλοί λένε αµέσως πως ένα τέτοιο βιβλίο "δεν είναι µυθιστόρηµα", χωρίς όµως να εξηγούν τι ακριβώς είναι […] Όµως το µεγάλο ζήτηµα είναι ότι, στην εποχή µας, αλλάζει ορµητικά ο ρυθµός του κόσµου. Το µυθιστόρηµα, είδος επικό, κατ' εξοχήν σύγχρονο, σέρνοντας µέσα του άπειρα στοιχεία του παρελθόντος και προαισθανόµενο στοιχεία του µέλλοντος, προσπαθεί να προσαρµοσθεί στους νέους ρυθµούς, που διαµορφώνουνται τριγύρω µας και µέσα µας και εξελίσσουνται πιο γοργά από τη συνείδησή µας.»[5]
Η Αργώ ως πολιτικό κείμενο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πολλοί μελετητές επισημαίνουν πως το βιβλίο έχει πολιτική θέση[6] και πως υπάρχουν πολιτικά μηνύματα στις γραμμές του.[7] Κάποιοι αναφέρουν πως ο συγγραφέας «δεν εκδηλώνει καμία προτίμηση» ή ότι «η απόσταση του είναι ίδια για όλους».[8]
Ο ίδιος ο Θεοτοκάς αισθάνθηκε την ανάγκη να υπερασπιστεί την επιλογή του να γράψει ένα πολιτικό μυθιστόρημα: «Επειδή συμβαίνει να βρίσκουμαι από καιρό αναστατωμένος σε ορισμένες ιδεολογικές διαμάχες και υποστηρίζω απόψεις με κοινωνικό και πολιτικό περιεχόμενο, απόψεις άλλωστε απολύτως φιλελεύθερες (ο όρος αυτός χρησιμοποιείται εδώ με τη διεθνική σημασία του), θεωρώ χρήσιμο να δώσω μια διασάφηση σχετικά με τον τρόπο που νιώθω τον προορισμό του μυθιστοριογράφου δεν αρμόζει, νομίζω, να χρησιμοποιεί κανείς την τέχνη για την υπεράσπιση μίας κοινωνικοπολιτικής θέσης. Τούτο νοθεύει την τέχνη και εξ άλλου αντιβαίνει στις αρχές του fair play, του τιμίου παιχνιδιού. Οι θεωρητικές συζητήσεις πρέπει να είναι ξερές, τα επιχειρήματα γυμνά και αγνά, δίχως καλλιτεχνικό επίχρισμα, να μιλούνε και να πείθουν από μόνα τους.».[9]
Από μετέπειτα μελετητές επισημάνθηκε πως η στάση του Θεοτοκά στην Αργώ είναι έντιμη απέναντι σε όλες τις ιδέες, αλλά όχι ουδέτερη: «οι αποστάσεις δεν είναι — και δεν θα μπορούσαν να είναι — ίδιες» και παρότι δεν είναι ένα στρατευμένο βιβλίο, ένα μυθιστόρημα προπαγάνδας» αποτελεί έργο του «φιλελεύθερου λόγου» ενός συγγραφέα που υπήρξε από τους ιδρυτές «ενός ιδεολογικού και πολιτικού ρεύματος».[10] Οι αναφορές στα ζητήματα της κατάργησης των διαχωρισμών του Εθνικού διχασμού, της σύγχρονης λειτουργίας των δημοκρατικών θεσμών, των μηχανισμών της κοινωνικής κινητικότητας, του κοινωνικού κράτους, της ηγεσίας στην πολιτική, του σκεπτικισμού έναντι του κομμουνιστικού κινήματος, κατατάσσουν το έργο και τον συγγραφέα στο ριζοσπαστικό ρεύμα του ελληνικού φιλελευθερισμού.[11]
Μεταφορά στην τηλεόραση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
 |
Η ενότητα αυτή είναι κενή, ανεπαρκώς ανεπτυγμένη ή ανολοκλήρωτη. Η βοήθειά σας είναι καλοδεχούμενη! |
Εκδόσεις και μεταφράσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
|
|
Η ενότητα αυτή είναι κενή, ανεπαρκώς ανεπτυγμένη ή ανολοκλήρωτη. Η βοήθειά σας είναι καλοδεχούμενη! |
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ 1,0 1,1 Bίττι, Μάριο (1977). Η γενιά του τριάντα: ιδεολογία και μορφή. σελ. 312.
- ↑ cite web|
- ↑ Doulis, T (1975). George Theotokas. Boston. σελ. 41.
- ↑ Τζιόβας, Δημητρης (2005). Η μυθιστορηματική πορεία του Γ. Θεοτοκά: Άτομο, ιστορία, μεταφυσική. Νέα Εστία. σελίδες 856–888.
- ↑ http://www.komvos.edu.gr/fryktories/sites/default/files/book/ch4eis.pdf[νεκρός σύνδεσμος]
- ↑ Τζιόβας, Δημήτρης. Οι μεταμορφώσεις του εθνισμού. σελ. 111.
- ↑ Μαυρογορδάτος, Γιώργος (2005). «Ένας ιστορικός διαβάζει την Αργώ». Νέα Εστία 1784: 942.
- ↑ Βίττι, Μάριο (1977). γενιά του τριάντα: ιδεολογία και μορφή. Αθηνα. σελ. 312.
- ↑ Θεοτοκάς, Γεώργιος. Αργώ,Σημείωση στην έκδοση. σελ. 185.
- ↑ Χατζηβασιλείου, Ευ. (2010). Ο Ελληνικός φιλελευθερισμός: το ριζοσπαστικό ρεύμα, σελ 1932, 1979. Παττακης. σελ. 104.
- ↑ Χατζηβασιλείου, Ευ. ό.π. σελίδες 83–103.