Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Έρβιν Ρόμελ

{{Πληροφορίες στρατιωτικού
|όνομα             = Γιoχάνες Έρβιν Όιγκεν Ρόμελ
|γέννηση           = [[15 Νοεμβρίου]] [[1891]]
|θάνατος           = {{ηθηλ|1944|10|14|1891|11|15}} 
|εικόνα            = Bundesarchiv Bild 146-1973-012-43, Erwin Rommel.jpg
|μέγεθος εικόνας   = 
|λεζάντα εικόνας   = Ο Στρατάρχης Έρβιν Ρόμελ το 1942
|τόπος γέννησης    = [[Χάιντενχαϊμ]], [[Γερμανία]]
|τόπος θανάτου     = [[Χερλίνγκεν]], [[Γερμανία]]
|τόπος ενταφιασμού = «Νεκροταφείο του Χερλίνγκεν»
|παρατσούκλι       = Αλεπού της Ερήμου
|εθνικότητα        = {{plainlist|* {{flag|German Empire}} (έως 1918)
*[[File:Flag_of_Germany_(3-2_aspect_ratio).svg|22px]] [[Δημοκρατία της Βαϊμάρης]] (έως 1933)
*{{flag|Nazi Germany}} (έως 1944)}}
|χώρα υπηρεσίας    = 
|Κλάδος            = {{File:Kaiserstandarte.svg}}|[[German Army (German Empire)|Imperial German Army]]<br>{{File:Flag of Weimar Republic (war).svg}}|''[[Reichswehr]]''<br>[[File:Balkenkreuz.svg|20px]]|''[[German Army (Wehrmacht)|Heer]]''
|όπλο              = [[Πεζικό|ΠΖ]]
|σώμα              = 
|εν ενεργεία       = 1911–44
|βαθμός            = [[Στρατάρχης]] [[File:WMacht A OF10-GenFeldmarschall 1942h1.svg|30px]]
|αριθμός υπηρεσίας =
|μονάδες           = 
|διοικήσεις        = [[7η Μεραρχία Πάντσερ]][[File:7th Panzer Division logo.svg|20px]]<br>[[Αφρικανικό Σώμα]] [[File:Afrika Korps emblem.svg|20px]]<br> [[Αφρικανική Στρατιά Πάντσερ]]<br>[[Αφρικανική Ομάδα Στρατιών]]<br>[[Ομάδα Στρατιών Β ]][[File:Oberbefehlshaber Heeresgruppe.svg|20px]]
|μάχες = '''[[Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος]]'''<div><div>
* [[Πρώτη μάχη της Αργκόν|Mάχη της Αργκόν]] (1915)
* [[Ιστορία της Ρουμανίας στον Α'Παγκόσμιο Πόλεμο|Εκστρατεία Μασιβούλ Λεσουλουί και Οϊτούζ]] (1916–1917)
* [[Μάχη του Καπορρέτο]] (1917)
----
'''[[Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος]]'''<div><div>
* [[Γερμανική εισβολή στην Πολωνία (1939)]]
* [[Μάχη της Γαλλίας (1940)]]
** [[Μάχη του Αρρά]] (1940)
** [[Πολιορκία της Λιλ]] (1940)
* [[Αφρικανική Εκστρατεία]]
** [[Επιχείρηση Ηλιοτρόπιο]] (Sonnenblume) (1941)
** [[Πολιορκία του Τομπρούκ]] (1941)
** [[Επιχείρηση Συντομία]] (Brevity) (1941)
** [[Επιχείρηση Πολεμικός Πέλεκυς]] (1941)
** [[Επιχείρηση Σταυροφόρος]] (1941)
** [[Μάχη της Γκαζάλα]] (1942)
** [[Μάχη του Μπιρ Χακέιμ]] (1942)
** [[Πρώτη Μάχη του Ελ Αλαμέιν]] (1942)
** [[Μάχη της Αλάμ Χάλφα]] (1942)
** [[Δεύτερη μάχη του Ελ Αλαμέιν]] (1942)
** [[Μάχη του Ελ Αγκέιλα]] (1942)
** [[Μάχη της διάβασης του Κασσερίν]] (1943)
** [[Μάχη του Μεντενίν]] (1943)
* [[Απόβαση στη Νορμανδία]] (1944)
|διακρίσεις        = [[Pour le Mérite]] [[File:Pour le Mérite.png|30px]]<br>[[Σταυρός των Ιπποτών του Σιδηρού Σταυρού|Σταυρός των Ιπποτών με Φύλλα Δρυός, Ξίφη και Διαμάντια]] [[File:DEU EK Ritter oak-sword BAR.svg|33px]]<br>[[Σιδηρούς Σταυρός|Σιδηρούς Σταυρός Α΄ Τάξεως]] [[File:Планка железного креста 1 класс.png|33px]]<br>[[Σιδηρούς Σταυρός|Σιδηρούς Σταυρός B΄ Τάξεως]] [[File:Планка Железного креста 2 класс.png|33px]]
|μετέπειτα         = 
|σχέσεις           = Λουκία Μαρία Μολλίν (1894-1971),(σύζυγος), 
Μάνφρεντ Ρόμελ (1928–2013),(υιός) Γερτρούδη Στέμμερ (1913–2000),(κόρη)
|υπογραφή          = Erwin Rommel Signature.svg
}}

Ο '''Γιoχάνες Έρβιν Όιγκεν Ρόμελ''' ({{lang-de|''Johannes Erwin Eugen Rommel''}}, 15 Νοεμβρίου 1891 - 14 Οκτωβρίου 1944) ήταν [[στρατάρχης]] της [[Ναζιστική Γερμανία|Ναζιστικής Γερμανίας]]. Υπήρξε ο πιο δημοφιλής στρατηγός στο εσωτερικό της Γερμανίας κατά τη διάρκεια του [[Β' Παγκόσμιος Πόλεμος|Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου]] και κέρδισε τον σεβασμό των αντιπάλων του με τις θεαματικές νίκες του, ως διοικητής του [[Άφρικα Κορπς|Αφρικανικού Σώματος]]. Για τις ικανότητές του αυτές, του είχε αποδοθεί το προσωνύμιο «Αλεπού της Ερήμου» ([[Αγγλική γλώσσα|αγγλικά]]: «Desert Fox», [[Γερμανικά]]: «Wüstenfuchs»).<ref>{{Cite web|url = http://www.britannica.com/EBchecked/topic/508989/Erwin-Rommel|title = Erwin Rommel |website = www.britannica.com }}</ref>

Στη διάρκεια του πολέμου, ο Ρόμελ συνδέθηκε με τη συνωμοσία δολοφονίας κατά του Αδόλφου Χίτλερ της 20ης Ιουλίου 1944. Ο Χίτλερ προτίμησε να απαλλαγεί από αυτόν, χωρίς να τον κατηγορήσει δημόσια, αναγκάζοντάς τον να αυτοκτονήσει.

== Βιογραφία ==
===Τα πρώτα χρόνια===
{{Πηγές ενότητας|17|01|2021}}
Ο Ρόμελ γεννήθηκε στις 15 Νοεμβρίου 1891 στο [[Χάιντενχαϊμ αν ντερ Μπρεντς|Χάιντενχαϊμ]] (Heidenheim an der Brenz) που βρίσκεται σε απόσταση 45 χιλιομέτρων από το [[Ουλμ]], στο κρατίδιο της [[Βάδη-Βυρτεμβέργη|Βυρτεμβέργης]] στη [[Γερμανία]]. Βαπτίστηκε στις 17 Νοεμβρίου 1891. Ο πατέρας του, που λεγόταν επίσης Έρβιν, ήταν Διευθυντής στο τοπικό Γυμνάσιο. Η μητέρα του Χελένε φον Λουτζ, ήταν γόνος τοπικής πλούσιας οικογένειας. Το ζεύγος είχε επίσης άλλα τρία παιδιά, τον Καρλ, τον Γκέρχαρντ και την Χελένε. Ο Έρβιν ήταν ο δεύτερος μεγαλύτερος εκ των τεσσάρων. Ο ίδιος ο Ρόμελ έγραψε αργότερα πως «τα νεανικά μου χρόνια πέρασαν πράγματι χαρούμενα». 

Σε ηλικία 14 ετών, ο Ρόμελ και ένας φίλος του έφτιαξαν ένα ανεμόπτερο που είχε τη δυνατότητα να πετάει σε μικρές αποστάσεις. Ο ίδιος αργότερα αγόρασε μία μοτοσυκλέτα και πριν φτάσει στο σπίτι του την αποσυναρμολόγησε και κατευθείαν την επανασυναρμολόγησε.{{sfn|Lewin|1998|σ=219}} Διέθετε αξιοσημείωτες τεχνικές και μηχανολογικές ικανότητες{{sfn|Hoffman|2010|σ=10}} και για αυτό τον λόγο είχε εκφράσει την επιθυμία να σπουδάσει μηχανικός, στην εταιρεία παραγωγής αερόπλοιων Zeppelin.<ref>{{Cite book|title = Το Πεζικό Επιτίθεται|last = Ρόμελ|first = Έρβιν|publisher = Eurobooks|year = 2006|isbn = 960-87218-3-0|location = Αθήνα|pages = Εισαγωγικό Σημείωμα}}</ref> Ο πατέρας του όμως, ο οποίος σε νεαρή ηλικία είχε υπηρετήσει ως Υπολοχαγός του Πυροβολικού, τον έπεισε να ακολουθήσει στρατιωτική καριέρα. Στην ηλικία των 18 ετών κατατάχτηκε στο τοπικό 124ο Σύνταγμα Πεζικού της Βυρτεμβέργης ως Δόκιμος Αξιωματικός. Το 1910, ο νεαρός Έρβιν γράφτηκε στη Σχολή Δοκίμων Αξιωματικών του [[Ντάντσιχ]] (Danzig). 

Το 1913, ο Ρόμελ είχε δεσμό με την Βαλμπούργκα Στέμμερ (Walburga Stemmer). Αποτέλεσμα της σχέσης αυτής ήταν η γέννηση μιας κόρης, της Γερτρούδης (Gertrud).<ref>{{cite book|last1=Smith|first1=Colin|last2=Bierman|first2=John|title=Alamein: War Without Hate|date=2012|publisher=Penguin UK|isbn=978-0-241-96272-5|pages=56|url=https://books.google.com/books?id=mViyOH3gPGMC}}</ref> Ο Ρόμελ τελικά διέκοψε σχετικά γρήγορα αυτή τη σχέση που είχε με την Στέμμερ. Φρόντιζε όμως την κόρη του, η οποία μεγάλωνε με την γιαγιά της και παρουσιαζόταν ως ανιψιά του Ρόμελ.<ref>Lienert, Ralf (23 March 2012). "Die Enkel des 'Wüstenfuchses' Erwin Rommel leben in Kempten". ''Allgauer Zeitung''.</ref> Διατήρησε στενή σχέση μαζί της, σε όλη τη διάρκεια της ζωής του. Το καρό κασκόλ που φορούσε, και φαίνεται σε πολλές φωτογραφίες κατά τη διάρκεια των επιχειρήσεων στην έρημο το είχε φτιάξει η κόρη του Γερτρούδη{{Εκκρεμεί παραπομπή|σχόλιο=6/01/2021}}.

Από το 1911 γνώριζε μια κοπέλα, τη Λουσί Μαρία Μολλίν (Lucie Maria Mollin) (1894–1971), την οποία ερωτεύτηκε και νυμφεύτηκε  στις 27 Νοεμβρίου 1916, στο Ντάντσιχ. Ο Έρβιν αγαπούσε πολύ τη σύζυγό του, όπως μαρτυρούν οι επιστολές που της έστελνε κατά τη διάρκεια των στρατιωτικών αποστολών του (και ειδικότερα στο Β΄ Παγκ. Πόλεμο) και χαϊδευτικά την αποκαλούσε «Λου». Απέκτησαν ένα γιο, τον [[Μάνφρεντ Ρόμελ|Μάνφρεντ]], στις 24 Δεκεμβρίου 1928. Εκείνη την περίοδο πέθανε η Βαλμπούργκα. Ο γάμος του με τη Λουσί ήταν ευτυχισμένος και ο Ρόμελ της έγραφε τουλάχιστον ένα γράμμα κάθε ημέρα όταν βρισκόταν στο μέτωπο.

Ο γιος του Ρόμελ, Μάνφρεντ, έγινε αργότερα δήμαρχος της Στουτγάρδης από το 1974 έως το 1996.<ref>http://www.stern.de/lifestyle/leute/was-macht-eigentlich-manfred-rommel-316469.html</ref>

===Η αρχή της στρατιωτικής του σταδιοδρομίας στον Α´ Παγκόσμιο Πόλεμο===
[[Αρχείο:Erwin Rommel.jpg|thumb|upright|Ο Ρόμελ με τον βαθμό του υπολοχαγού, κατά τη διάρκεια της μάχης του Καπορέττο (1917)]]
Το 1912 τελείωσε τις σπουδές του και τοποθετήθηκε στο 124ο Σύνταγμα του Γερμανικού Στρατού, με τον βαθμό του [[Ανθυπολοχαγός|Ανθυπολοχαγού]]. Συμμετείχε στον [[Α' Παγκόσμιος Πόλεμος|Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο]], πρώτα με το [[6ο Σύνταγμα Πεζικού της Βυρτεμβέργης]] και μετέπειτα με το Ορεινό Τάγμα Βυρτεμβέργης, που υπαγόταν στο [[Σώμα των Άλπεων]] (Alpenkorps), παίρνοντας μέρος σε πολλές μάχες στην [[Ιταλία]], στη [[Ρουμανία]] και στη [[Γαλλία]]. Απέκτησε φήμη για το θάρρος του, τη γρήγορη λήψη τακτικών αποφάσεων και την εκμετάλλευση υπέρ του, της σύγχυσης του εχθρού.<ref>Macksey, Kenneth (1997). ''Rommel: Battles and Campaigns. Da Capo Press'', σ. 224. ISBN 0-306-80786-6.</ref> Σε μία περίπτωση, ο Ρόμελ αιχμαλώτισε 1,500 στρατιώτες και 43 αξιωματικούς, έχοντας υπό τη διοίκησή του μόνο 3 τυφεκιοφόρους και 2 αξιωματικούς. Παρασημοφορήθηκε με τον Σιδηρούν Σταυρό Δευτέρας Τάξεως το 1914, και τον Σιδηρούν Σταυρό Πρώτης Τάξεως το 1915.{{sfn|Lewin|1998|σ=2}}

Ο Ρόμελ έφτανε στην επιτυχία διοικώντας μικρές ομάδες στρατιωτών, διεισδύοντας μέσα στις εχθρικές γραμμές, κινούμενος γρήγορα από πλευρικές θέσεις ώστε να επιτεθεί στα νώτα του εχθρού, αιφνιδιάζοντάς τον.

Η πρώτη μεγάλη ένδειξη της στρατιωτικής του μεγαλοφυΐας φανερώθηκε στη [[Μάχη του Καπορέττο]] στις βορειοανατολικές Άλπεις, στο [[Μέτωπο του Ισόντζο|μέτωπο του ποταμού Ισόντζο]], όταν, στις 26 Οκτωβρίου του 1917, διοικώντας μόλις 200 στρατιώτες, κατανίκησε με έφοδο τους Ιταλούς, συνέλαβε αιχμαλώτους 150 αξιωματικούς και 9.000 στρατιώτες (μία ολόκληρη Ιταλική μεραρχία) και κυρίευσε 200 πολυβόλα, 18 ορεινά κανόνια, 2 ημιαυτόματα κανόνια, περισσότερα από 600 υποζύγια, 250 φορτωμένα οχήματα, 10 φορτηγά και 2 ασθενοφόρα της φρουράς του Λονγκαρόνε{{Εκκρεμεί παραπομπή|σχόλιο=6/01/2021}}. Στις 18 Δεκεμβρίου 1917 για το κατόρθωμά του αυτό, του απονεμήθηκε το παράσημο "[[Pour le merite]]" (ύψιστη τιμητική διάκριση της Πρωσσίας). Για ένα χρονικό διάστημα υπηρέτησε στο ίδιο Σύνταγμα Πεζικού με τον [[Φρήντριχ Πάουλους]], ο οποίος, όπως και ο Ρόμελ, προάχθηκε στο βαθμό του στρατάρχη στη διάρκεια του [[Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Β' ΠΠ]]{{sfn|Mitcham|2007|σ=8}}. Ο Ρόμελ τραυματίστηκε 3 φορές στον Α'ΠΠ - δύο στο Δυτικό Μέτωπο και μία φορά στη Ρουμανία.

===Στον μεσοπόλεμο===
Μετά τον πόλεμο, παρέμεινε στις τάξεις της συρρικνωμένης [[Ράιχσβερ]], και κατά τη δεκαετία του 1920 υπηρετεί σε διάφορα συντάγματα του γερμανικού στρατού. Το 1929 τοποθετείται εκπαιδευτής της Σχολής Πεζικού (έχοντας το βαθμό του [[Λοχαγός|Λοχαγού]]) στη [[Δρέσδη]], όπου παραμένει μέχρι το 1933. Στη συνέχεια ανέλαβε καθήκοντα στη [[Σχολή Πολέμου]] του [[Πότσδαμ]] (Potsdam) από το 1935 μέχρι το 1937. Το 1937 εξέδωσε το ημερολόγιο που κρατούσε κατά τη δράση του στον [[Α΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο]], με τον τίτλο ''Infanterie greift an'' (''Το Πεζικό Επιτίθεται''), το οποίο έγινε χρηστικό εγχειρίδιο της εποχής. Με την άνοδο του [[Αδόλφος Χίτλερ|Αδόλφου Χίτλερ]] στην εξουσία, ο Ρόμελ γοητεύθηκε από τις προοπτικές που άνοιγε για τη Γερμανία ο νέος ηγέτης. Ο Χίτλερ, έχοντας διαβάσει το βιβλίο του Ρόμελ, τον τοποθέτησε υπεύθυνο της προσωπικής του ασφάλειας, όταν επισκέφθηκε τη [[Σουδητία]] (Sudetenland) το 1938 και την [[Πράγα]] το 1939, μετά την ολοκληρωτική προσάρτηση της [[Τσεχοσλοβακία]]ς από το Ράιχ. Ωστόσο, ο Ρόμελ ουδέποτε υπήρξε οπαδός του Εθνικοσοσιαλιστικού Κόμματος και δεν  έγινε ποτέ μέλος του.<ref>Δεν επιτρεπόταν σε εξ επαγγέλματος στρατιωτικούς να εγγράφονται ως μέλη στο Εθνικοσοσιαλιστικό Κόμμα</ref> Ο Ρόμελ μετατέθηκε στη Σχολή Πολέμου του [[Βίνερ Νόιστατ]] (Wiener Neustadt), όπου παρέμεινε μέχρι το 1938, ξεκινώντας τη συγγραφή του δεύτερου βιβλίου του, με τίτλο ''Panzer greift an'' (''Τα Τεθωρακισμένα Επιτίθενται'').

== Δράση στον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο ==

=== Μάχη της Γαλλίας ===
Στην [[Γερμανική εισβολή στην Πολωνία|εκστρατεία εναντίον της Πολωνίας]] δεν είχε άμεση συμμετοχή, καθώς ήταν επικεφαλής της φρουράς του στρατηγείου του Χίτλερ. Το 1940, έχοντας πλέον τον βαθμό του [[Υποστράτηγος|υποστρατήγου]], συμμετείχε στην [[Μάχη της Γαλλίας|επίθεση]] εναντίον της [[Γαλλία]]ς, ως διοικητής της 7ης Μεραρχίας Τεθωρακισμένων (7η Panzerdivision). Όπως και ο συνάδελφός και ανώτερός του, [[Χάιντς Γκουντέριαν]], ο Ρόμελ ήταν οπαδός του κεραυνοβόλου πολέμου ([[blitzkrieg]]) και εκπλήρωσε λαμπρά την αποστολή που του είχε ανατεθεί. Η δράση του κατά την εισβολή στη Γαλλία χάρισε στον ίδιο τον [[Σταυρός των Ιπποτών|Σταυρό των Ιπποτών]] και στη μεραρχία του την ονομασία «Μεραρχία Φάντασμα» (Gespensterdivision), λόγω της αστραπιαίας δράσης της{{Εκκρεμεί παραπομπή|σχόλιο=3/11/2020}}.

===Afrika Korps===
Το 1941 του ανατέθηκε η διοίκηση της 15ης Μεραρχίας Πάντσερ και της 5ης Ελαφράς Μεραρχίας. Αυτές θα αποτελέσουν τον πυρήνα του γνωστού ως "[[Άφρικα Κορπς|Afrika Korps]]" («Σώμα της Αφρικής») γερμανικού εκστρατευτικού σώματος στη [[Βόρεια Αφρική]]. Βασική του αποστολή ήταν να βοηθήσει τον ιταλικό στρατό, ο οποίος, έχοντας πολύ κακό οπλισμό, ατάλαντους ηγέτες και χαμηλό ηθικό, είχε υποστεί σχεδόν συντριβή από τις [[Βρετανία|βρετανικές]] δυνάμεις. Ο Ρόμελ, με πολύ κατώτερες αριθμητικά δυνάμεις, ανέτρεψε ολοκληρωτικά το σκηνικό. Στις μάχες αυτές χρησιμοποίησε πολλά τεχνάσματα: διέταζε ψευδείς υποχωρήσεις που οδηγούσαν σε παγίδες, τοποθετούσε παλιούς κινητήρες αεροσκαφών σε φορτηγά με σκοπό να σηκώνουν σκόνη για να δείχνουν υπέρτερες οι δυνάμεις του, μετακινούσε φορτηγά προς κάποια κατεύθυνση για να επισημανθούν από την αεροπορία και το βράδυ αυτά γύριζαν στη βάση τους, δημιουργούσε ξύλινα ομοιώματα τανκς για την παραπλάνηση των αεροπλάνων αναφοράς του εχθρού όσον αφορά τις δυνάμεις του στρατού του, κατά τη διάρκεια των μαχών έστηνε ψεύτικα πυροβόλα για τον αποπροσανατολισμό του εχθρού κτλ.{{Εκκρεμεί παραπομπή|σχόλιο=2/11/2020}}

Οι βρετανικές δυνάμεις έπεφταν συχνά στις παγίδες αυτές, οι οποίες του χάρισαν το προσωνύμιο «Αλεπού της Ερήμου». Τον Φεβρουάριο του 1941 συνέλαβε αιχμαλώτους δυο Βρετανούς στρατηγούς και προήχθη σε [[Στρατηγός|στρατηγό]] από τη γερμανική διοίκηση. Επίσης, κατάφερε να εκδιώξει τις βρετανικές δυνάμεις από τη [[Λιβύη]] και να τις απωθήσει στην [[Αίγυπτος|Αίγυπτο]].Όταν περικύκλωσε το [[Τομπρούκ]], το σημαντικότερο λιμάνι της Κυρηναϊκής,  και το πολιόρκησε,  οι Βρετανοί οργάνωσαν τρεις επιχειρήσεις για τη διάσωσή του. Οι πρώτες δύο, οι επιχειρήσεις «Brevity» και «Battleaxe», απέτυχαν. Η τρίτη, η [[Επιχείρηση Σταυροφόρος|επιχείρηση «Σταυροφόρος»]] (Crusader), αρχικά πέτυχε και ο Ρόμελ οπισθοχώρησε μέχρι την κωμόπολη της [[Ελ Αγκέιλα]] (7 Δεκεμβρίου 1941). Έχοντας αναθαρρήσει, οι βρετανικές δυνάμεις τον καταδίωξαν, αλλά στις 20 Ιανουαρίου ο Ρόμελ εξαπέλυσε σφοδρή αντεπίθεση προκαλώντας τους μεγάλες απώλειες. Οι [[Συμμαχικές δυνάμεις κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο|Σύμμαχοι]] έφτασαν στο Τομπρούκ και κλείστηκαν εκεί προετοιμαζόμενοι για πολιορκία. Στις 24 Μαΐου, όμως, ο Ρόμελ επιτέθηκε ξανά και πλευροκόπησε τις συμμαχικές δυνάμεις στη [[Γκαζάλα]] και το [[Μπιρ Χακίμ]], εξαναγκάζοντάς τες σε υποχώρηση. Εγκατέλειψαν, έτσι, το Τομπρούκ, που ο Ρόμελ κατέλαβε στις 6 Ιουνίου του 1942, αναγκάζοντας τους 33.000 υπερασπιστές του να παραδοθούν. Η νίκη αυτή του εξασφάλισε τη στραταρχική του ράβδο, δηλαδή την προαγωγή του στον ανώτατο δυνατό βαθμό του [[Στρατάρχης|στρατάρχη]]. Παράλληλα, έκανε τον [[Ουίνστον Τσώρτσιλ]] να αναφωνήσει «Δεν θα βρούμε ποτέ ένα στρατηγό ικανό να κερδίσει μια μάχη;». Ο Ρόμελ καταδίωξε τις συμμαχικές δυνάμεις, οι οποίες τον σταμάτησαν στο [[Ελ Αλαμέιν]], γιατί αυτός δεν είχε τα μέσα να προχωρήσει.  

Τον Σεπτέμβριο 1942 εγκατέλειψε  την Αφρική, καταφεύγοντας στο [[Ζέμμερινγκ]], γιατί είχε παρουσιάσει σοβαρά συμπτώματα ασθένειας: υψηλή πίεση, εντερικό κατάρρου, ηπατοπάθεια. Επέστρεψε εσπευσμένα μετά τη [[δεύτερη μάχη του Ελ Αλαμέιν]], όπου οι συμμαχικές δυνάμεις νίκησαν το Άφρικα Κορπς. Ο Χίτλερ και η ιταλική ανώτατη διοίκηση κατ'αρχήν διέταξαν άμυνα επί τόπου, την επόμενη ημέρα όμως, και λόγω της συντριπτικής συμμαχικής υπεροπλίας, επέτρεψαν τη σύμπτυξη. Ο Ρόμελ διηύθυνε τη σταδιακή υποχώρηση των γερμανικών στρατευμάτων και της ιταλικής μεραρχίας Λιττόριο μέσω της Λιβύης προς την Τυνησία, παίρνοντας από τις ιταλικές μεραρχίες Τριέστε, Τρέντο, Παβία, Μπρέσσια και Φόλγκορε όλα τους τα οχήματα και αφήνοντάς τους τη διαταγή να αντισταθούν «μέχρις ενός»<ref>{{Cite book|title=Ο Πόλεμος των Τεθωρακισμένων, τόμος 1ος|first=EDDY|last=BAUER|publisher=Γενικό Επιτελείο Στρατού|isbn=|year=1964|location=Αθήνα|page=289-290|quote=}}</ref>. Σε αυτό το σημείο άρχισε και η μεταστροφή του Ρόμελ: από πιστός και ένθερμος οπαδός του [[Φύρερ]], άρχισε να χάνει την εμπιστοσύνη του στον Χίτλερ{{Εκκρεμεί παραπομπή|σχόλιο=6/01/2021}}. 

Η κατάσταση σε όλα τα μέτωπα άρχισε να ανατρέπεται, καθώς μεγάλες γερμανικές δυνάμεις είχαν εμπλακεί στο μέτωπο της [[Σοβιετική Ένωση|Σοβιετικής Ένωσης]], ενώ τον Νοέμβριο του 1942 [[Επιχείρηση Πυρσός|αποβιβάστηκαν]]  στην Αλγερία και το Μαρόκο οι πρώτες [[ΗΠΑ|αμερικανικές δυνάμεις]]. Ο Χίτλερ, προκειμένου να διασφαλίσει όχι μόνο το φασιστικό καθεστώς του Μουσολίνι αλλά και την ίδια τη Γερμανία από επικείμενη εισβολή των Συμμάχων από τα νότια, απέστειλε μεγάλες ενισχύσεις στην Τυνησία (5η Στρατιά Πάντσερ, υπό τον στρατηγό [[Χανς Γιούργκεν φον Άρνιμ|Γιούργκεν φον Άρνιμ]], αποτελούμενη από 150.000 άνδρες, καθώς και άρματα μάχης [[Tiger I|Τίγρης]]).{{sfn|Collier|2003|σ=34}} Στη [[μάχη της διάβασης Κασσερίν]], ο Ρόμελ κατάφερε  να επιφέρει μεγάλες απώλειες στο 2ο Σώμα των ΗΠΑ και να σταθεροποιήσει τις θέσεις του. Σταδιακά όμως οι Σύμμαχοι διδάχθηκαν από τα λάθη τους και αύξησαν την πίεσή τους ενώ το Άφρικα Κορπς έπασχε σημαντικά από έλλειψη εφοδίων<ref>Weinberg, Gerhard L. (1994), σελ. 446. «Running out of supplies and battered by Allied ground forces and the efficiently managed overwhelming Allied air force,107 the Axis units fell apart after their initial strong resistance had been broken».</ref> καθώς τα πλοία ανεφοδιασμού του βυθίζονταν από το βρετανικό ναυτικό και τα αμερικανικά αεροπλάνα<ref>{{Cite book|title=Eisenhower and the Art of Warfare: A Critical Appraisal|first=D. J.|last=Haycock|publisher=McFarland|isbn=978-0-7864-1894-7|year=|date=2004-08-02|location=|page=40|url=https://books.google.gr/books?id=AiUTBQAAQBAJ&lpg=PA29&dq=battle%20of%20kasserine%20pass&hl=el&pg=PA40#v=onepage&q&f=false|quote=}}</ref><ref name=":0">Collier, Peter (2003), σελ. 345. «On 9 March he (Rommel) flew to Germany to convince Hitler to evacuate the Tunisian bridgehead but he never returned to his beloved DAK ...Although the two Axis armies formed a strong force, the Allied air and naval tourniquet prevented very few supplies reaching them.»</ref>. Επιπλέον, ο Ρόμελ ερχόταν συχνά σε διαμάχη με τον υφιστάμενό του, φον Άρνιμ αλλά και τον προϊστάμενό του, στρατάρχη [[Άλμπερτ Κέσσελρινγκ]]{{Sfn|Weinberg|1995|p=442}}. Έτσι, στις 9 Μαρτίου 1943, λίγο πριν την παράδοση του Άφρικα Κορπς στους Συμμάχους, ο Ρόμελ, έχοντας σοβαρά προβλήματα υγείας, αναχώρησε από την Αφρική προκειμένου να ζητήσει από τον Χίτλερ να εκκενωθεί η Τυνησία. Εκείνος, όμως, τον κράτησε στη Γερμανία.<ref>{{Cite book |title=D-Day, June 6, 1944: The Climactic Battle of World War II |first=Stephen E.  |last=Ambrose |publisher=Simon & Schuster |isbn=9780684801377 |year=1995 |location=New York |page=58-59}}</ref><ref name=":0" />

===Μετά τη Bόρεια Αφρική===
{{Πηγές ενότητας|17|01|2021}}[[Αρχείο:Bundesarchiv Bild 101I-263-1597-16A, Frankreich, Rommel bei Inspektion des Atlantikwalls.jpg|right|thumb|Τείχος του Ατλαντικού: Επιθεώρηση του Ρόμελ. 1944]]
Στις 23 Ιουνίου τοποθετήθηκε επικεφαλής της Ομάδας Στρατιών Β, που επιτηρούσε τα παράλια της Δυτικής Ευρώπης, με αποστολή να τα καταστήσει απρόσβλητα απέναντι στην επερχόμενη συμμαχική απόβαση. Ο στρατάρχης είχε επίγνωση του δυσχερέστατου έργου που έχει αναλάβει. Διέταξε  την κατασκευή οχυρωμένων θέσεων, την πόντιση ναρκών, την κατασκευή αντιαρματικών και αντιαποβατικών εμποδίων. Τα μέτρα που ήθελε να λάβει δεν έγινε δυνατό να υλοποιηθούν στον επιθυμητό βαθμό: Το τσιμέντο χρησιμοποιήθηκε για τις βάσεις του [[Πεενεμούντε]] (εκτόξευση των V2), οι εκρηκτικές ύλες ήταν ανεπαρκείς για την κατασκευή του απαιτουμένου αριθμού ναρκών, και για τα αντιαρματικά εμπόδια έλειπαν τα κατάλληλα μέταλλα. Ο Ρόμελ γνώριζε πόσο εύθραυστο ήταν το μέτωπο που υπερασπιζόταν, όσο και αν ο Φύρερ επέμενε να το αποκαλεί «[[τείχος του Ατλαντικού]]». Ταυτόχρονα ενεπλάκη σε μια διαφωνία με τον προϊστάμενό του, στρατάρχη [[Γκερντ φον Ρούντστεντ]], σχετικά με τη χρήση των πολύτιμων τεθωρακισμένων εφεδρειών. Ο Ρόμελ, με βάση την εμπειρία του από την Αφρική και την εκεί [[αεροπορική κυριαρχία]] των Συμμάχων, τα ήθελε κοντά στην ακτή, ενώ ο Ρούντστεντ, ακολουθώντας το κλασικό δόγμα, τα ήθελε συγκεντρωμένα στην ενδοχώρα, ώστε να εξαπολύσουν συγκεντρωτική αντεπίθεση κατά του συμμαχικού προγεφυρώματος αφού γίνει σαφές πού θα εκδηλωθεί η συμμαχική απόβαση. Ο Χίτλερ συντάχθηκε με τον Ρούντστεντ. Ο Ρόμελ όμως διέπραξε και ένα σημαντικότατο στρατηγικό σφάλμα: από κοινού με το γερμανικό επιτελείο, περίμενε την απόβαση στο [[Καλαί]], το στενότερο σημείο της Μάγχης, και όχι στη [[Νορμανδία]], όπου το πυροβολικό δεν επαρκούσε και τα περισσότερα τάγματα που το πλαισίωναν είτε στελεχώνονταν από υπερήλικες ή ασθενείς εφέδρους είτε ήταν τάγματα «ανατολικών στρατευμάτων» ([[Osttruppen]]), αμφίβολης αξίας. Εν τέλει, η [[Απόβαση της Νορμανδίας|συμμαχική απόβαση]] έλαβε χώρα στις 6 Ιουνίου 1944 (D-Day), ενώ ο Ρόμελ ήταν σε άδεια στη Γερμανία. Επέστρεψε αμέσως και διηύθυνε με σχετική επιτυχία τις αμυντικές μάχες, αλλά η εξάλειψη του προγεφυρώματος ήταν ανέφικτη. Στις 17 Ιουλίου, ένα καταδιωκτικό αεροπλάνο [[Spitfire]] ανατίναξε το αυτοκίνητό του, προξενώντας στον στρατάρχη σοβαρό τραύμα στο κεφάλι.
 
===Η απόπειρα δολοφονίας του Φύρερ, οι υποψίες εναντίον του και το τέλος===
[[Αρχείο:Rommels-grab.jpg|thumb|right|Ο τάφος του Ρόμελ στο Χέρλινγκεν]][[Αρχείο:Erwin rommel death.jpg|thumb|right|upright|Μνημείο στον τόπο όπου αυτοκτόνησε]] 
Λίγες μέρες μετά, στις 20 Ιουλίου, έγινε [[Συνωμοσία της 20ής Ιουλίου|απόπειρα δολοφονίας του Χίτλερ]]. Εκτελεστής ήταν ο συνταγματάρχης [[Κλάους φον Στάουφενμπεργκ]], στη συνωμοσία, όμως, που είχε εξυφανθεί, συμμετείχαν και αρκετοί αξιωματικοί κοντά στον Ρόμελ, όπως ο επιτελάρχης του [[Χανς Σπάιντελ]] (Hans Speidel). Η εμπλοκή του Ρόμελ στην συνωμοσία είναι ακόμα αντικείμενο διχογνωμιών: παρότι ο ίδιος είχε γίνει επικριτικός για το ναζιστικό καθεστώς, και είχε έντονες διαμάχες με τον Χίτλερ σχετικά με την διεύθυνση του πολέμου, δεν υπάρχει κανένα στοιχείο που να δείχνει ότι είχε μυηθεί στη συνωμοσία, αν και πιθανότατα, όπως και πολλοί άλλοι ανώτατοι αξιωματικοί, γνώριζε την ύπαρξή της. Ως ο πιο γνωστός και σεβαστός ακόμα και στους Συμμάχους Γερμανός στρατηγός όμως, προοριζόταν από τους συνωμότες για την θέση του προέδρου του Ράιχ, σύμφωνα με έναν κατάλογο που είχε συντάξει ο συνωμότης Γκέρντελερ,<ref name="The Fuehrer's reasons for demanding Rommel's life ... that his name headed Goerdeler's list as potential Reich President">{{cite book|last1=Marshall|first1=Charles F.|title=Discovering the Rommel Murder|year=1994|isbn=978-0-8117-4278-8|url=https://books.google.com/books?id=diF6jjpgpfgC&pg=PT201}}</ref>{{sfn|Hansen|2014|p=51}}<ref>{{cite book|last1=Misch|first1=Rochus|title=Hitler's Last Witness: The Memoirs of Hitler's Bodyguard|date=2014|publisher=Frontline Books|isbn=978-1-84832-749-8|url=https://books.google.com/books?id=TuqwBAAAQBAJ&pg=PA129}}</ref>{{sfn|Reuth|2005|p=183}}{{sfn|Young|1950|p=197}}{{sfn|Shirer|1960|p=1031}} αλλά και ένα υπόμνημα του Μπόρμαν προς τον Χίτλερ, την 27η Σεπτεμβρίου.{{sfn|Remy|2002|p=293}}<ref name="Rommel ist und bleibt ein Mythos">{{cite web |last1=Lasserre |first1=Caroline |title=Konrad-Adenauer-Stiftung |url=http://www.kas.de/niedersachsen/de/publications/38303/ |accessdate=2016-08-03 |date=7 July 2014 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20161211195434/http://www.kas.de/niedersachsen/de/publications/38303/ |archivedate=2016-12-11 |url-status=dead }}</ref> 

Η απόπειρα απέτυχε και η [[Γκεστάπο]] ανέλαβε την εξιχνίασή της. Παρά την έλλειψη στοιχείων κατά του Ρόμελ, αρκετά ανώτατα στελέχη του ναζιστικού καθεστώτος, όπως ο [[Μάρτιν Μπόρμαν]], τον υποπτεύθηκαν, και το στρατοδικείο που θα εξέταζε την υπόθεσή του ήταν στελεχωμένο με αντιπάλους του, και τον παρέπεμψε στο διαβόητο «Λαϊκό δικαστήριο» ([[Volksgerichtshof]]). Ο Ρόμελ όμως, ήρωας στα μάτια του γερμανικού λαού, δεν ήταν δυνατό να περάσει από δημόσια δίκη για προδοσία. Ο Χίτλερ του προσέφερε εναλλακτική λύση, στέλνοντας δύο στρατηγούς με μια επιστολή του και μια κάψουλα [[Υδροκυάνιο|υδροκυανίου]] στο [[Χέρλιγκεν]], όπου ο στρατάρχης ανάρρωνε από τον σοβαρό τραυματισμό του στη [[Γαλλία]]: Να θέσει ο ίδιος τέρμα στη ζωή του, με αντάλλαγμα να μη κινδυνεύσουν με αντίποινα η σύζυγός του και ο γιος τους. Ο Ρόμελ δέχτηκε και στις 14 Οκτωβρίου 1944, σε ηλικία 52 ετών, κατάπιε το υδροκυάνιο. Η κηδεία του έγινε με τιμές και έξοδα του κράτους, ενώ ανακοινώθηκε επισήμως ότι ο Ρόμελ είχε υποκύψει στα τραύματά του, που προέκυψαν από την επίθεση που δέχτηκε το επιτελικό αυτοκίνητό του στη Νορμανδία. Ενταφιάστηκε με τιμές ήρωα πολέμου στο Χέρλινγκεν (Herrlingen).

== Συγγραφικό έργο ==
* ''Infanterie greift an (Το Πεζικό επιτίθεται)'' (1937)
*''Panzer greift an'' (''Τα Τεθωρακισμένα Επιτίθενται'') (1939)

== Συνωνυμίες ==

Ο στρατηγός του πολωνικού στρατού, Juliusz Rómmel ([[Γιούλιους Ρόμελ]]), είναι συνεπώνυμος του Έρβιν και σύγχρονός του. Ήταν ο στρατηγός που υπερασπιζόταν τη [[Βαρσοβία]] κατά την εισβολή του γερμανικού στρατού στην Πολωνία του 1939.

== Σημειώσεις ==

<references />

== Πηγές - Βιβλιογραφία==
* {{Cite journal
  |last=Addington
  |first=Larry H.
  |url =http://search.proquest.com/openview/b33d63e4fad97fd0ada138379cca9549/1?pq-origsite=gscholar&cbl=1819215
  |journal=Military Affairs
  |volume= 31
  |issue= 3
  |year=1967
  |title=Operation Sunflower: Rommel Versus the General Staff
  |doi =10.2307/1984650
  |pages=120–130
  |ref = harv |jstor=1984650
 }}
* {{cite book|last1=Atkinson|first1=Rick|title=The Guns at Last Light|date=2013|publisher=Henry Holt and Company|location=New York|isbn=978-0-8050-6290-8|edition=1|ref=harv|url=https://archive.org/details/isbn_9780805062908}}
* {{cite book |last=Barr |first=Niall |year=2014 |chapter=Rommel in the Desert, 1941 |editor=I.F.W. Beckett |title=Rommel Reconsidered |location=Mechanicsburg, PA |publisher=Stackpole Books |isbn=978-0-8117-1462-4 |ref=harv }}
* {{cite book |editor-last=Beckett |editor-first=Ian F.W. |year=2014 |title=Rommel Reconsidered |publisher=Stackpole Books |isbn=978-0-8117-1462-4 |ref=harv }}
* {{cite book|last1=Ball|first1=Simon|title=Alamein: Great Battles|date=17 August 2016|publisher=Oxford University Press|isbn=978-0-19-150462-4|url=https://books.google.com/books?id=0NzeDAAAQBAJ |ref=harv}}
* {{cite book |last=Beevor |first=Antony |year=2009 |title=D-Day: The Battle for Normandy |publisher=Viking |location=New York |isbn=978-0-670-02119-2 |ref=harv |url=https://archive.org/details/ddaybattlefornor00beev_0 }}
* {{cite news|last1=Benishay|first1=Guitel|title=Le journal de bord du chef SS en Tunisie découvert|url=http://www.lphinfo.com/le-journal-de-bord-du-chef-ss-en-tunisie-decouvert/|accessdate=18 July 2017|agency=LPH info - Création Bereshit Agency|publisher=Création Bereshit Agency|date=4 May 2016|ref=harv|archive-date=2021-12-12|archive-url=https://web.archive.org/web/20211212212653/https://lphinfo.com/le-journal-de-bord-du-chef-ss-en-tunisie-decouvert/|dead-url=}}
* {{cite book|last1=Blumentritt|first1=Günther|title=Von Rundstedt: The Soldier and the Man|date=1952|publisher=Odhams Press|url=https://archive.org/details/vonrundstedtsold0000blum |url-access=registration|quote=Standing by Rommel, it could be observed with what animation Hitler and he conversed together.|ref=harv}}
* {{cite book | last = Brighton | first = Terry | authorlink = | title = Patton, Montgomery, Rommel: Masters of War | year = 2008 | publisher = Crown | location = New York | isbn = 978-0-307-46154-4 | ref = harv | url = https://archive.org/details/pattonmontgomery00terr }}
* {{cite book|last1=Bradford|first1=Ernie|title=Siege Malta 1940–1943|date=2011|publisher=Pen and Sword|isbn=978-1-84884-584-8|pages=66, 183|url=https://books.google.com/books?id=SyTOAwAAQBAJ&pg=PA97 |ref=harv}}
* {{cite book |last=Butler |first=Daniel Allen  |authorlink= |year=2015 |title=Field Marshal: The Life and Death of Erwin Rommel |publisher=Casemate |location=Havertown, PA / Oxford |isbn=978-1-61200-297-2 |url=https://books.google.com/books/about/Field_Marshal.html?id=u4L3CQAAQBAJ|ref=harv }}
* {{cite book|last1=Butler|first1=Rupert|title=SS Hitlerjugend: The History of the Twelfth SS Division, 1943–45|date=3 March 2016|publisher=Amber Books Ltd|isbn=978-1-78274-294-4|url=https://archive.org/details/SSHitlerjugendTheHistoryOfTheTwelfthSSDivision194345 |ref=harv}}
* {{cite book|last=Caddick-Adams|first=Peter|authorlink= |title=Monty and Rommel: Parallel Lives|url=https://archive.org/details/montyrommelparal0000cadd_p9l6|location=New York, NY | publisher=The Overlook Press|year=2012|isbn=978-1-59020-725-3|ref = harv}}
* {{cite book | last = Carver | first = Michael | year = 1962 | title = El Alamein | publisher = Wordsworth Editions | location = Ware, Hertfordshire | isbn = 978-1-84022-220-3 | ref = harv}}
* {{cite book|last1=Carver|first1=Michael|title=The Warlords|date=2005|publisher=Pen and Sword|isbn=9781473819740|url=https://books.google.com/books?id=ZijAAwAAQBAJ&pg=PT321 |ref=harv}}
*{{cite book | last = Churchill | first = Winston | authorlink = | title = Their Finest Hour | series = The Second World War | volume = II | year = 1949 | publisher = Houghton Mifflin | location = Boston; Toronto | oclc = 396145 | ref = harv}}
* {{cite book | last = Churchill | first = Winston | title = The Grand Alliance | series = The Second World War | volume = III | year = 1950 | publisher = Houghton Mifflin | location = Boston; Toronto |oclc=396147 |author-mask=2 |ref=harv }}
* {{cite web
  | last1=Citino
  | first1=Robert
  | website=HistoryNet
  | url = http://www.historynet.com/rommels-afrika-korps.htm
  | title = Rommel's Afrika Korps
  | authorlink = 
  | date = 2012
  | access-date=3 March 2016
  | ref=harv }}
* {{cite book | last = Coggins | first = Jack | authorlink = | title = The Campaign for North Africa | year = 1980 | publisher = Doubleday & Company | location = New York | isbn = 0-385-04351-1 | ref = harv | url-access = registration | url = https://archive.org/details/campaignfornorth0000cogg }}
* {{cite news|last1=Cohen|first1=Nir|title=Inside the diary of SS officer known as gas chamber 'mastermind'|url=http://www.ynetnews.com/articles/0,7340,L-4647858,00.html|accessdate=18 July 2017|agency=Ynetnews|publisher=Yedioth Internet|date=17 April 2015 |ref=harv}}
* {{Cite book|title=The Second World War vol.4-The Mediterranean 1940-1945|first=Peter|last=Collier|publisher=Routledge|isbn=0415968488|year=2003|origyear=2002|edition=|location=Λονδίνο|page=|quote=|ref=}}
*{{cite book |last=Connelly  |first= Mark|chapter=Rommel as icon |title=Rommel Reconsidered |editor=F.W. Beckett|p= |location=Mechanicsburg, PA |publisher=Stackpole Books|year=2014|isbn= 978-0-8117-1462-4 |ref=harv}}
* {{cite book| last = Douglas-Home | first = Charles  | authorlink = | title = Rommel | url = https://archive.org/details/rommel0000doug | series  =  The Great Commanders | year = 1973 | publisher = Saturday Review Press | location = New York | isbn = 0-8415-0255-2 | ref = harv }}
* {{cite book | last = Evans | first = Richard J. | authorlink = | title = The Third Reich at War | publisher = Penguin | location = New York | date = 2009 | isbn = 978-0-14-101548-4 | ref = harv| title-link = The Third Reich Trilogy#The Third Reich at War }}
* {{cite news |last1=Faltin |first1=Thomas |date=2014 |title=Haus der Geschichte in Stuttgart - Erwin Rommel kannte wohl Pläne für Hitler-Attentat |agency=Stuttgarter Zeitung |url=http://www.stuttgarter-zeitung.de/inhalt.haus-der-geschichte-in-stuttgart-erwin-rommel-kannte-wohl-plaene-fuer-hitler-attentat.124f2f81-045e-4bd4-bab2-01cf6464089d.html |accessdate=7 August 2016 |ref=harv }}
* {{cite book|last1=Finklestone|first1=Joseph|title=Anwar Sadat: Visionary Who Dared|date=2013|publisher=Routledge|isbn=978-1135195588|page=16|url=https://books.google.com/books?id=jVD5AQAAQBAJ&pg=PA16|accessdate=8 October 2017 |ref=harv}}
* {{cite news |last1=Von Fleischhauer |first1=Jan |last2=Friedmann |first2=Jan |date=2012 |title=Die Kraft des Bösen |newspaper=Der Spiegel |issue=44 |language=de |url=http://www.spiegel.de/spiegel/print/d-89343538.html |accessdate=3 August 2016 |ref=harv }}
* {{cite book|last1=Forty|first1=George|title=The Armies of Rommel|url=https://archive.org/details/armiesofrommel0000fort|date=1997|publisher=Arms and Armour|isbn=978-1-85409-379-0|page=[https://archive.org/details/armiesofrommel0000fort/page/n342 342]}}
* {{cite book | last = Fraser | first = David | authorlink = | title = Knight's Cross: A Life of Field Marshal Erwin Rommel | url = https://archive.org/details/knightscrosslife0000fras | year = 1993 | publisher = HarperCollins | location = New York | isbn = 978-0-06-018222-9 | ref = harv}}
* {{cite news
  |last1=Friedmann
  |first1=Jan
  |date=23 May 2007
  |title=World War II: New Research Taints Image of Desert Fox Rommel
  |url=http://www.spiegel.de/international/germany/world-war-ii-new-research-taints-image-of-desert-fox-rommel-a-484510.html
  |accessdate=4 March 2016
  |work=Spiegel Online
  |ref = harv
}}
* {{cite book | last = Green | first = Leslie C. | year = 1993 | title = The Contemporary Law of Armed Conflict | publisher = Manchester University Press | isbn = 978-0-7190-3540-1 | ref = harv}}
* {{cite book |last=Hart |first= Russel A. |year=2014 |chapter=Rommel and the 20th July Bomb Plot |title=Rommel Reconsidered |editor=Ian F.W. Beckett |publisher=Stackpole Books |isbn=978-0-8117-1462-4 |ref=harv }}
* {{cite book |last=Hoffmann |first=Karl |year=2004 |title=Erwin Rommel, 1891–1944 |url=https://archive.org/details/erwinrommel0000hoff |series=Commanders in Focus |location=London |publisher=Brassey's |isbn=1-85753-374-7 |ref=harv }}
* {{cite book|last1=Hoffmann|first1=Peter|title=History of the German Resistance, 1933–1945|date=1996|publisher=McGill-Queen's Press - MQUP|isbn=9780773515314|url=https://books.google.com/books?id=212hoVrF3B4C&pg=PA352}}	
* {{cite book |last1=Holderfield |first1=Randy |last2=Varhola |first2=Michael |date=2009 |title=D-day: The Invasion of Normandy, June 6, 1944 |publisher=Da Capo Press |isbn=978-0-7867-4680-4 |ref=harv }}
* {{cite book|last1=Holmes|first1=Richard|title=World War II: The Definitive Visual History|date=2009|publisher=Penguin|isbn=978-0-7566-5605-8|page=129|url=https://books.google.com/books?id=H_ginDMhCsMC&pg=PA129 |ref=harv}}
* {{cite book|last1=House|first1=J. M.|title=Toward Combined Arms Warfare: A Survey of 20th-century Tactics, Doctrine, and Organization|date=1985|publisher=DIANE Publishing|isbn=9781428915831|url=https://books.google.com/books?id=AUZdQaUesoMC&pg=PA36 |ref=harv }}
* {{cite book |last=Kitchen |first=Martin |authorlink= |year=2009 |title=Rommel's Desert War: Waging World War II in North Africa, 1941–1943 |url=https://archive.org/details/rommelsdesertwar0000kitc |publisher=Cambridge University Press |isbn=978-0-521-50971-8 |ref=harv }}
* {{cite book |last1=Krause |first1=Michael D. |last2=Phillips |first2=R. Cody |date=2007 |title=Historical Perspectives of the Operational Art |publisher=Center of Military History - US Army |isbn=978-0-16-072564-7 |ref=harv }}
* {{cite book |last=Latimer |first=Jon |authorlink= |year=2002 |title=Alamein |publisher=Harvard University Press |location=Cambridge, MA |isbn=978-0-674-01016-1 |ref=harv |url=https://archive.org/details/alamein0000lati }}
* {{cite book | last = Lewin | first = Ronald | year = 1998 | origyear = 1968 | title = Rommel As Military Commander | publisher = B&N Books | location = New York | isbn = 978-0-7607-0861-3 | ref = harv | url = https://archive.org/details/rommelasmilitary0000lewi }}
* {{cite book |last1=Lieb |first1=Peter|editor1-last=Mikaberidze|editor1-first=Alexander|title=Atrocities, Massacres, and War Crimes: An Encyclopedia|date=2013|publisher=ABC-CLIO|location=Santa Barbara, Calif|isbn=978-1-59884-926-4|pages=25–27|chapter=Ardenne Abbey Massacre| ref = harv}}
* {{cite book |last=Lieb |first=Peter |year=2014 |chapter=Rommel in Normandy |editor=I.F.W. Beckett |title=Rommel Reconsidered |location=Mechanicsburg, PA |publisher=Stackpole Books |isbn=978-0-8117-1462-4 |author-mask=2 |ref=harv}}
* {{cite book | last = von Luck | first = Hans | authorlink = | year = 1989 | title = Panzer Commander: The Memoirs of Colonel Hans von Luck | publisher = Dell Publishing of Random House | location = New York | isbn = 0-440-20802-5 | ref = harv}}
* {{cite web
  | author = Luvaas, Jay
  | date = 1990
  | title = Liddell Hart and the Mearsheimer Critique: A "Pupil's" Retrospective
  | website = Strategic Studies Institute
  | url = http://strategicstudiesinstitute.army.mil/pubs/parameters/articles/1990/1990%20luvaas.pdf
  | access-date = 8 February 2016
  | ref = {{harvid|Luvaas|1990}}
  | archive-date = 2017-01-30
  | archive-url = https://web.archive.org/web/20170130231230/http://strategicstudiesinstitute.army.mil/pubs/parameters/articles/1990/1990%20luvaas.pdf
  | url-status = 
  }}
* {{cite book |last=Maier |first=Manfred |chapter= Vortrag Manfred Maier zu der Geschichte des Heidenheimer Rommeldenkmals |editor=Geschichtswerkstatt Heidenheim|title=Vorlage für die Arbeitsgruppe «Umgestaltung des Rommel-Denkmals» |p=49|year=2013 |ref=harv}}
* {{Cite journal
  |last1=Major
  |first1=Patrick
  |authorlink =
  |journal=German History
  |volume= 26
  |issue= 4
  |year=2008
  |title='Our Friend Rommel': The Wehrmacht as 'Worthy Enemy' in Postwar British Popular Culture
  |publisher=Oxford University Press
  |doi =10.1093/gerhis/ghn049
  |pages=520–535
  |ref = harv
}}
* {{cite book |last= Mearsheimer |first=John |title= Liddell Hart and the Weight of History|url= https://archive.org/details/liddellhartweigh00mear |location=Ithaca, N.Y.| publisher= Cornell University Press |year=1988 |isbn=978-0-8014-2089-4 |ref = harv}}
* {{cite book
 | last1 = Megargee
 | first1 = Geoffrey P.
 | title = Inside Hitler's High Command
 | publisher = Kansas University Press
 | year = 2000
 | location = Lawrence, Kansas
 | isbn = 0-7006-1015-4
 |ref = harv
}}
* {{cite book | last = von Mellenthin | first = Friedrich | authorlink = | year = 1956 | title = Panzer Battles: A Study of the Employment of Armor in the Second World War | publisher = Cassell | location = London | isbn = 978-0-345-32158-9 | ref = harv| title-link = Panzerschlachten }}
* {{cite book
  |last1=Messenger
  |first1=Charles
  |title=Rommel: Leadership Lessons from the Desert Fox
  |url=https://archive.org/details/rommelleadership0000mess
  |year=2009
  |location=Basingstoke, NY
  |publisher=Palgrave Macmillan
  |isbn=978-0-230-60908-2
  |ref = harv
}}
* {{cite book|last1=Mitcham|first1=Samuel|title=The Desert Fox in Normandy: Rommel's Defense of Fortress Europe|date=1997|isbn=0-275-95484-6|page=198|url=https://books.google.com/books?id=HBQ3Va075OoC&pg=PA198| ref=harv}}
* {{cite book | last = Mitcham | first = Samuel W. | year = 2007 | title = Rommel's Desert Commanders — The Men Who Served the Desert Fox, North Africa, 1941–42 | location = Mechanicsburg, PA | publisher = Stackpole Books | isbn = 978-0-8117-3510-0 | ref = harv}}
* {{cite book | last = Mitcham | first = Samuel W. | year = 2008 | title = The Rise of the Wehrmacht | url = https://archive.org/details/riseofwehrmachtg0002mitc | location = Westport, Conn. | publisher = Praeger Security International | isbn = 978-0-275-99641-3 |author-mask=2 |ref=harv}}
* {{cite book | last = Moorhouse | first = Roger | year = 2007 | title = Killing Hitler: The Third Reich and the Plots Against the Führer | url = https://archive.org/details/killinghitlerthi0000moor_z1w0 | publisher = Random House | location = London | isbn = 978-1-84413-322-2 | ref = harv}}
* {{cite book |last1=Murray |first1=Williamson |last2=Millett |first2=Allan Reed |year=2009 |title=A War To Be Won: fighting the Second World War |publisher=Harvard University Press |isbn=978-0-674-04130-1 |ref=harv }}
* {{cite book |last=Naumann |first= Klaus|authorlink=|chapter=Afterword |editor=Charles Messenger |title=Rommel: Leadership Lessons from the Desert Fox |url=https://archive.org/details/rommelleadership0000mess |year=2009 |location=Basingstoke, NY |publisher=Palgrave Macmillan |isbn=0-230-60908-2 |ref = harv}}
* {{cite book |last=Neitzel |first=Sönke |year=2007 |title=Tapping Hitler's Generals: Transcripts of Secret Conversations, 1942–1945 |url=https://archive.org/details/tappinghitlersge0000neit |publisher=Frontline Books |isbn=978-1-84415-705-1 |ref=harv }}
* {{cite book |title=World War II in Europe: A Concise History |url=https://books.google.com/books?id=VckKAAAAQBAJ |publisher=Cengage Learning |date=22 February 2012 |isbn=978-1-285-40179-9|language = en|first =Marvin|last =Perry|page =165 |ref=harv}}
* {{cite book |editor-last=Pimlott |editor-first=John |year=1994 |title=Rommel: In His Own Words |url=https://archive.org/details/rommelinhisownwo0000romm |location=London |publisher=Greenhill Books |isbn=978-1-85367-185-2 |ref=harv }}
* {{cite book |last1=Pimlott |first1=John |date=2003 |title=Rommel and His Art of War |publisher=Greenhill Books |isbn=978-1-85367-543-0 |author-mask=2 |ref=harv }}
* {{cite book |last1 = Playfair | first1 = Major-General I. S. O. | authorlink1 = | last2 = with Flynn | first2 = Captain F. C. RN |last3 = Molony |first3 = Brigadier C. J. C. |last4 = Gleave |first4 = Group Captain T. P. |editor-last = Butler | editor-first = Sir James | editor-link = James Ramsay Montagu Butler | series = History of the Second World War, United Kingdom Military Series | title = The Mediterranean and Middle East: British Fortunes reach their Lowest Ebb (September 1941 to September 1942) | volume = III | publisher = Naval & Military Press | location = Uckfield, UK | year = 2004 | orig-year = 1960 HMSO | isbn = 1-84574-067-X | lastauthoramp = y |ref = {{sfnRef|Playfair|1960}}}}
* {{cite book |last=Porch |first=Douglas |authorlink= |year=2004 |title=The Path to Victory: The Mediterranean Theater in World War II |url=https://archive.org/details/pathtovictorymed0000porc |publisher=Farrar, Straus and Giroux |location=New York |edition=1st |isbn=978-0-374-20518-8|ref = harv}}
* {{cite book|last=Remy |first=Maurice Philip |authorlink= |year=2002 |title=Mythos Rommel |location=Munich |publisher=List Verlag |isbn=3-471-78572-8 |language=de |url=https://books.google.com/?id=e6UiAQAAIAAJ |ref=harv}}
* {{cite book | last = Reuth | first = Ralf Georg | year = 2005 | title = Rommel: The End of a Legend | url = https://archive.org/details/rommelendoflegen0000reut | publisher = Haus Books | location = London | isbn = 978-1-904950-20-2 |ref = harv}}
* {{cite book |last=Rice |first=Earle |year=2009 |title=Erwin J. E. Rommel-Great Military Leaders of the 20th Century Series |publisher=Infobase |ref=harv }}
* {{cite book | last = Rommel | first = Erwin | editor-last = Liddell Hart | editor-first = B. H. | editor-link = B. H. Liddell Hart | year = 1982 | title = The Rommel Papers | location = New York | publisher = Da Capo Press | origyear = 1953 | isbn = 978-0-306-80157-0 | url = https://archive.org/details/THEROMMELPAPERS | ref = harv}}
* {{cite book|last1=Sadler|first1=John|title=El Alamein 1942: The Story of the Battle in the Words of the Soldiers|date=2016|publisher=Bloomsbury Publishing|isbn=978-1-4728-1490-6|url=https://books.google.com/books?id=1WMdDAAAQBAJ&pg=PT63 |ref=harv}}
* {{cite journal|last1=Scheck|first1=Raffael|url=http://www.perspectivia.net/publikationen/francia/francia-recensio/2010-3/ZG/mythos-rommel_scheck|year=2010|title=Mythos Rommel (Raffael Scheck)|journal=19./20. Jahrhundert – Histoire Contemporaine|ref=harv|date=|accessdate=2020-07-21|archivedate=2021-03-04|archiveurl=https://web.archive.org/web/20210304172348/https://perspectivia.net/publikationen/francia/francia-recensio/2010-3/zg/mythos-rommel_scheck|deadurl=dead}}
* {{cite book | last = Scherzer | first = Veit | title = Die Ritterkreuzträger 1939–1945 Die Inhaber des Ritterkreuzes des Eisernen Kreuzes 1939 von Heer, Luftwaffe, Kriegsmarine, Waffen-SS, Volkssturm sowie mit Deutschland verbündeter Streitkräfte nach den Unterlagen des Bundesarchives |trans-title=The Knight's Cross Bearers 1939–1945 The Holders of the Knight's Cross of the Iron Cross 1939 by Army, Air Force, Navy, Waffen-SS, Volkssturm and Allied Forces with Germany According to the Documents of the Federal Archives| year = 2007 | language = German | publisher = Scherzers Militaer-Verlag | location = Jena, Germany | isbn = 978-3-938845-17-2 | ref = harv}}
* {{cite book |last1=Scianna |first1=Bastian Matteo |chapter=Rommel Almighty? Italian Assessments of the 'Desert Fox' During and After the Second World War |title=The Journal of Military History, Vol.82, Issue 1 |editor= |pp=125–145 |location= |publisher= |year=2018 |isbn= |ref = harv}}
* {{cite book |last=Searle |first=Alaric |year=2014 |chapter=Rommel and the rise of the Nazis |editor-last=Beckett |editor-first=Ian F.W. |title=Rommel Reconsidered |publisher=Stackpole Books |isbn=978-0-8117-1462-4 |ref=harv }}
* {{cite book | last = Shirer | first = William L. | authorlink = | year = 1960 | title = The Rise and Fall of the Third Reich | url = https://archive.org/details/risefallthirdreich00shir | publisher = Simon and Schuster | location = New York | isbn = 978-0-671-62420-0 | ref = harv}}
* {{cite book |last1=Showalter |first1=Dennis |title= Patton And Rommel: Men of War in the Twentieth Century |date=3 January 2006 |publisher= Penguin |isbn= 978-1-4406-8468-5 |url= https://books.google.com/books?id=bE1E2My2jvoC|ref=harv}}
* {{cite book | last = Speidel | first = Hans | authorlink = | title = Invasion 1944: Rommel and the Normandy Campaign | url = https://archive.org/details/invasion1944romm0000hans | year = 1950 | publisher = Henry Regnery | location = Chicago | ref = harv}}
* {{cite book|last1=Strawson|first1=Major General John|title=If By Chance: Military Turning Points that Changed History|date=2013|publisher=Pan Macmillan|isbn=978-1-4472-3553-8|page=124|url=https://books.google.com/books?id=hdYTAAAAQBAJ&pg=PA124}}
* {{Cite book
  |last=Watson
  |first=Bruce Allen
  |title=Exit Rommel: The Tunisian Campaign, 1942–43
  |url=http://www.abc-clio.com/Praeger/product.aspx?pc=C7101C
  |location=Westport, Conn.
  |publisher= Praeger Publishers
  |year=1999
  |isbn=978-0-275-95923-4
  |ref = harv
}}
* {{cite book | last = Willmott | first = H.P. | year = 1984 | title = June, 1944 | publisher = Blandford Press | location = Poole | isbn = 0-7137-1446-8 | ref = harv | url = https://archive.org/details/june194400will }}
* {{Cite book|title=A World at Arms - A Global History of World War II|first=Gerhard L.|last=Weinberg|publisher=Cambridge University Press|isbn=0521558794|year=1995|origyear=1994|location=Cambridge|page= |ref = harv}}
*{{cite book | last = Young | first = Desmond | year = 1950 | title = Rommel: The Desert Fox | url=https://archive.org/stream/RommelDesmondYoung/Rommel%20-%20Desmond%20Young_djvu.txt | publisher = Harper & Row | location = New York | oclc = 48067797 | ref = harv}}
* {{Cite journal
  |last=Zabecki
  |first=David T.
  |year=2016
  |url=http://www.historynet.com/military-history-january-2016-table-of-contents-2.htm
  |journal=Military History
  |volume=32
  |issue=5
  |title=Rethinking Rommel
  |location=Herndon, Va.
  |pages=24–29
  |ref=harv
  |accessdate=2020-07-21
  |archivedate=2019-11-11
  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20191111095423/https://www.historynet.com/military-history-january-2016-table-of-contents-2.htm
  |deadurl=
  }}
* {{cite book |last1= Zaloga |first1=Steven |title=The Devil's Garden: Rommel's Desperate Defense of Omaha Beach |date= 2013 |publisher=Stackpole Books |isbn=978-0-8117-5277-0 |url=https://books.google.com/books?id=MWP3AQAAQBAJ&pg=PT62&dq=rommel+%22desert+fox%22+dubbed| ref=harv}}

==Εξωτερικοί σύνδεσμοι==
* {{commonscat-inline}}


{{Γερμανοί Στρατάρχες του Γ' Ράιχ}}
{{Authority control}}

{{DEFAULTSORT:Ρόμελ, Έρβιν}}
[[Κατηγορία:Γερμανοί του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου]]
[[Κατηγορία:Στρατάρχες της Γερμανίας]]
[[Κατηγορία:Αποδέκτες του Σταυρού των Ιπποτών του Σιδηρού Σταυρού]]
[[Κατηγορία:Αυτοκτονίες από δηλητηρίαση με υδροκυάνιο]]