Έκρηξη στο λιμάνι του Μπέργκεν (1944)

Η άγκυρα του Voorbode και η αναμνηστική πλάκα που δημιουργήθηκε το 1994 για να θυμίζει το γεγονός

Η έκρηξη στο λιμάνι του Μπέργκεν ήταν καταστροφική έκρηξη, η οποία συνέβη στο λιμάνι της πόλης Μπέργκεν της Νορβηγίας στις 20 Ιουλίου 1944. Πιθανότατα ήταν η καταστροφικότερη έκρηξη που έχει συμβεί σε νορβηγική πόλη.

Το χρονικό

Η ολλανδική τράτα Voorbode είχε επιταχθεί από τους Ναζί όταν κατέκτησαν την Ολλανδία το 1940, για να χρησιμοποιηθεί σαν μεταφορικό στρατιωτικού υλικού. Τον Απρίλιο του 1944 το σκάφος εκτελούσε το δρομολόγιο Όσλο - Κίρκενες φορτωμένο με 273.000 λίβρες (124 τόνους) εκρηκτικών, κάτι που, εκτός από το ολλανδόφωνο πλήρωμα, ελάχιστοι γνώριζαν. Αυτός ήταν και ο λόγος που επιτράπηκε στο σκάφος να προσεγγίσει το λιμάνι, κάτι που δεν θα είχε συμβεί αν οι λιμενικές αρχές γνώριζαν το περιεχόμενο του φορτίου του: Όταν ο πλοίαρχος και ο πρώτος μηχανικός του σκάφους συνομίλησαν με τον επικεφαλής του λιμανιού, του έδειξαν ελλιπείς φορτωτικές, προκειμένου το σκάφος να μπορέσει να προσεγγίσει. Επιπλέον, με την ενέργεια αυτή δεν κρίθηκε ότι χρειαζόταν να ληφθούν πρόσθετα μέτρα ασφαλείας.

Στις 08:00΄ το πρωί της 20ής Απριλίου στο σκάφος ανέβηκαν δύο Νορβηγοί μηχανικοί, προκειμένου να εκτελέσουν τις απαιτούμενες μικροεπισκευές. Στις 08:20΄ από το αμπάρι αρχίζει να αναδύεται καπνός. Οι αρχές του λιμανιού δεν γνωρίζουν ότι το σκάφος μεταφέρει περί τους 120 τόνους δυναμίτη και περισσότερους από 180.000 πυροκροτητές και δεν αντιδρούν άμεσα. Δύο άτομα από το πλήρωμα έδειξαν το δρόμο στους Νορβηγούς, ενώ όλοι τους ήταν σε θέση να ανιχνεύσουν οσμή θειαφιού. Όταν τα δύο μέλη του πληρώματος ανέβηκαν στο κατάστρωμα, είδαν καπνό να αναδύεται από το αμπάρι. Ειδοποίησαν φωνάζοντας τους συναδέλφους τους και εγκατέλειψαν το σκάφος όσο πιο γρήγορα μπορούσαν. Από το αμπάρι αναδύεται πλέον στήλη καπνού που φθάνει μερικές εκατοντάδες πόδια σε ύψος. Οι περίεργοι, που έχουν σπεύσει να δουν τι συμβαίνει, σπεύδουν και αυτοί να φύγουν, βλέποντας το πλήρωμα να εγκαταλείπει το σκάφος και να φεύγει τρέχοντας.

Στις 08:39΄ το Voorbode εξερράγη. Ένα γερμανικό τάνκερ, που ήταν αγκυροβολημένο πολύ κοντά του, πήρε κι αυτό φωτιά, "λούζοντας" με φλεγόμενο πετρέλαιο την περιοχή γύρω από την έκρηξη. Τα συντρίμμια των σκαφών εκτινάχθηκαν, μαζί με πίδακα νερού σε ύψος 300 μέτρων και στη συνέχεια κατέπεσαν, σαν ομπρέλα, στη γύρω περιοχή, προκαλώντας ανθρώπινες απώλειες και εκτεταμένες ζημιές. Το ωστικό κύμα από την έκρηξη προκάλεσε τη θραύση των υαλοπινάκων σε περισσότερα από 30.000 παράθυεα, ενώ το τσουνάμι που προκλήθηκε έστειλε αρκετές από τις βάρκες στην ξηρά.

Αποτίμηση

Ανθρώπινες απώλειες

Οι πηγές στο σημείο αυτό δεν συμφωνούν αριθμητικά. Στο αρχείο της πόλης του Μπέργκεν καταγράφεται ότι έχασαν τη ζωή τους 101 Νορβηγοί και άλλοι 534 τραυματίστηκαν σοβαρά. 61 αλλοδαποί χάθηκαν, από τους οποίους 59 Γερμανοί, ενώ συνολικά χρειάστηκαν περίθαλψη 4.250 άτομα. Στο Πανεπιστήμιο του Μπέργκεν αναφέρονται άνω των 100 Νορβηγών ως θύματα, ενώ γίνεται αναφορά σε 56 νεκρούς Γερμανούς, διευκρινίζοντας, όμως, ότι δεν έγινε διαθέσιμος ο αριθμός των θυμάτων από γερμανικής πλευράς. Οι πληροφορίες που περιήλθαν στην αυστραλιανή εφημερίδα μέσω Λονδίνου αναφέρουν απλώς "έναν αριθμό Γερμανών". Σχετικά με τον αριθμό των θυμάτων των Ναζί δείτε πιο κάτω τον επίσημο απολογισμό τους.

Υλικές ζημιές

Όπως αναγράφουν τα αρχεία της πόλης, 248 οικίες καταστράφηκαν ολοσχερώς, 183 υπέστησαν σοβαρές ζημιές, 4.105 κτίρια έπαθαν μικρότερες ζημιές. Καταστράφηκαν, επίσης, δημόσια κτίρια, αποθήκες και τα γύρω από την έκρηξη σκάφη (χαρακτηριστικά αναφέρεται ότι το ολλανδικό σκάφος διαλύθηκε, ενώ η άγκυρά του βρέθηκε στο κέντρο της πόλης) Ανάμεσα στα κτίρια που υπέστησαν σοβαρ΄ςε ζημιές ήταν και κτίσματα με σημαντική πολιτιστική σημασία, όπως η "Nykirken", το κτίριο του Τελωνείου, η "Αίθουσα του Χάακον" (Håkonshallen) και ο πύργος "Rosenkrantz" (τα δύο τελευταία επισκευάστηκαν μετά τον Πόλεμο)

Αιτία

Η ημερομηνία της έκρηξης συνέπεσε με τα γενέθλια του Χίτλερ και οι Ναζί αρχικά πίστεψαν ότι επρόκειτο για δολιοφθορά (σαμποτάζ). Οι Ναζί ισχυρίστηκαν ότι ανάμεσα στα θύματα δεν υπήρχαν Γερμανοί, αλλά έγινε γνωστό ότι μερικά επιταγμένα από τους Ναζί κτίρια υπέστησαν σοβαρές ζημιές. Ωστόσο, η έρευνα αποκάλυψε ότι η αιτία της πυρκαγιάς ήταν αυτανάφλεξη που προκλήθηκε στο αποθηκευμένο φορτίο. Στις 25 Απριλίου, ο Ναύαρχος Όττο φον Σράντερ (Otto von Schrader) σημείωνε τις εξής γερμανικές απώλειες: 4 αξιωματικοί, 22 στρατιώτες, ένας πολίτης, ένας ναυτικός και μια γυναίκα της Υπηρεσίας του Ναυτικού. Οι τραυματίες ανήλθαν σε 83.

Φωτοθήκη

• 
  Η περιοχή Bryggenμετά την έκρηξη
• 
  Καιόμενα και κατεστραμμένασπίτι μετά την έκρηξη
• 
  Σπίτια ερειπωμένα στο κέντρο του Μπέργκεν
• 
  Το SS-Rogaland βυθίζεται στην προκυμαία Dreggen
• 
  Γερμανοί αξιωματικοί του Kriegsmarine και της Βέρμαχτ επιθεωρούν την περιοχή της καταστροφής. Μεταξύ αυτών ο κομισάριος Γιόζεφ Τερμπόβεν και ο Ναύαρχος φον Σράντερ. Στο βάθος ο πύργος Rosenkrantz και η αίθουσα του Χάακον]