Άπελντοορν

Άπελντορν
; Σημαία	; Έμβλημα
	Άπελντορν 52°13′0″N 5°57′0″E
Χώρα	Ολλανδία
Διοικητική υπαγωγή	Χέλντερλαντ
Γεωγραφική υπαγωγή	Veluwe
Διοίκηση
• mayor of Apeldoorn	Ton Heerts (από 2019)
Έκταση	341,14 km²
Υψόμετρο	16 μέτρα
Πληθυσμός	164.781 (1 Ιανουαρίου 2021)
Ταχ. κωδ.	3888, 7300–7381
Τηλ. κωδ.	0577 και 055
Ζώνη ώρας	UTC+01:00
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
	Σχετικά πολυμέσα
	δεδομένα (π • σ • ε )

Συντεταγμένες: 52°13′1″N 5°57′0″E / 52.21694°N 5.95000°E / 52.21694; 5.95000

Το Άπελντοορν (ολλανδικά: Apeldoorn) (uitspraak (βοήθεια·πολυμέσα)) είναι πόλη και έδρα δήμου της ολλανδικής επαρχίας Χέλντερλαντ (Gelderland). Η πόλη έχει πληθυσμό 137.683 κατοίκους (2012). Ο δήμος έχει έκταση 341,13 χιλιόμετρα και πληθυσμό 157.223 (2012) κατοίκους. Η μεγάλη του έκταση κατατάσσει το δήμο στην 5η θέση στην Ολλανδία, ενώ ο πληθυσμός του στη 12η.

Το Άπελντοορν είναι μία πόλη που αναπτύχθηκε οικιστικά μόλις κατά τον περασμένο αιώνα, ενώ δεν απέκτησε ποτέ Χάρτα Δικαιωμάτων, που χαρακτηρίζει όλες σχεδόν τις ολλανδικές πόλεις. Άλλο αξιοσημείωτο είναι ότι, από τον συνολικό πληθυσμό της πόλης, οι 93.000 περίπου έχουν εργασία, στοιχείο που την τοποθετεί στις ολλανδικές πόλεις με ελάχιστη ανεργία.

Θεωρείται μία εξαιρετικά «πράσινη» πόλη, με πολλές μονοκατοικίες που έχουν και μνημειακό χαρακτήρα, ενώ αντίθετα έχει ελάχιστες πολυκατοικίες.

Είναι ή έδρα της μεγάλης ασφαλιστικής εταιρείας Αχμέια (Achmea) και της μάρκας ποδηλάτων Σπάρτα (Sparta). Επίσης, εδώ στεγάζονται η Ολλανδική Αστυνομική Ακαδημία (de Nederlandse Politieacademie), και το Θεολογικό πανεπιστήμιο (Theologische Universiteit Apeldoorn).

Τέλος, θεωρείται ως «βασιλική» πόλη, διότι από εκεί κατάγονται ο Γουλιέλμος Γ’, και οι Πριγκίπισσες Μαργαρίτα και Βιλελμίνα.

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι πρώτες αναφορές για την πόλη έρχονται από το 792 μ.Χ., οπότε σημειώνεται ως ένα μικρό χωριό με ελάχιστα σπίτια και με την ονομασία Appoldro. Μόλις κατά τον 16ο αιώνα αρχίζει η οικονομική ανάπτυξη της τοποθεσίας με την εγκατάσταση βιοτεχνιών παραγωγής χαρτιού.

Το 1684 ο Γουλιέλμος Γ΄ της Οράγγης αγόρασε το υποστατικό Λόο (Het Loo), που βρισκόταν μέσα σε κυνηγετική περιοχή και έκτισε το ομώνυμο βασιλικό παλάτι (σήμερα μουσείο). Σε αυτό κατοίκησαν αργότερα και πολλά άλλα μέλη της βασιλικής οικογενείας, μέχρι το 1975. Ακόμη και ο Ναπολέων Βοναπάρτης το χρησιμοποίησε ως θερινό θέρετρο.

Επί βασιλείας του Γουλιέλμου Α’ της Οράγγης άρχισε η διάνοιξη του ομώνυμου καναλιού (het Apeldoorns Kanaal) που βοήθησε πολύ την οικονομία της πόλης. Ο ερχομός του σιδηροδρόμου το 1876 συνέβαλε στην βιομηχανική ανάπτυξη, αποδυνάμωσε όμως τη λειτουργία του καναλιού, με αποτέλεσμα να κλείσουν κάποια τμήματά του που περιέπεσαν σε αχρησία.

Κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, η πόλη έζησε ένα δράμα. Το 1909 είχε κατασκευαστεί από την Εβραϊκή Κοινότητα της πόλης ένα μεγάλο ψυχιατρικό νοσοκομείο. Το 1943, με προσωπική πρωτοβουλία και διαταγή του τοπικού διοικητή των SS, οι ασθενείς μεταφέρθηκαν μέσα σε κάρα ορνιθοτροφείων σε εμπορευματικά τρένα, - πολλοί από τους οποίους σε κατάσταση πανικού, δεμένοι με τον ειδικό μανδύα! - με προορισμό το Άουσβιτς, όπου και εκτελέστηκαν άμεσα. Κάποια μέλη του προσωπικού του νοσοκομείου μεταφέρθηκαν σε άλλο στρατόπεδο συγκέντρωσης. Το Άπελντοορν κατά τη διάρκεια του πολέμου υπήρξε έδρα ενός από τα σημαντικότερα γερμανικά στρατόπεδα της Ολλανδίας.

Το 1946, μικρό μονοθέσιο αεροπλάνο κατέπεσε ξαφνικά πάνω στο -σημερινό- Χριστιανικό Λύκειο και 22 μαθητές βρήκαν τραγικό θάνατο. Από τότε, κάθε χρόνο, τελείται από τον δήμαρχο της πόλης επιμνημόσυνη δέηση στο νεκροταφείο όπου τάφηκαν τα θύματα.

Το 2009, κατά την Ημέρα της Βασίλισσας (30 Απριλίου, Koninginnedag), αυτοκίνητο με προφανή σκοπό να συγκρουστεί με το λεωφορείο που βρισκοταν η Βασίλισα με την οικογένεια της , έπεσε πανω στο συγκεντρωμένο πληθος και στη συνεχεια πανω σε ενα Οβελισκο (De naald) , με συνεπεια το θανατο 7 ατομων. Ο οδηγος υπεκυψε στα τραυματα του αργοτερα το βραδυ.

Γεωγραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Άπελντοορν βρίσκεται περίπου στο κέντρο της επαρχίας Χέλντερλαντ, 22 χιλιόμετρα Β. του Άρνεμ. Οι δυτικές παρυφές της πόλης βρίσκονται στο ανατολικό άκρο του Φέλυουβε (Veluwe), μιας μεγάλης δασικής έκτασης -της μεγαλύτερης στη ΒΔ.Ευρώπη-, έκτασης 91.200 εκταρίων. Όλη η περιοχή καλύπτεται από δένδρα, ερεικώνες και λόφους –από τους οποίους ο υψηλότερος είναι 107 μέτρα. Την πόλη διασχίζει το Κανάλι του Άπελντοορν, που καταλήγει στη Θάλασσα Κέτελ. Διοικητικά διαιρείται σε 8 διαμερίσματα που, και αυτά αποτελούνται από 64 εν συνόλω συνοικίες.

Αξιοθέατα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η πόλη έχει καταγεγραμμένα 132 μνημεία παραδοσιακής ολλανδικής κληρονομιάς (Rijksmonumenten).

Μουσεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Λόο (Paleis Het Loo): είναι το πάλαι ποτέ Βασιλικό Παλάτι του Άπελντοορν. Βρίσκεται στο ομώνυμο διοικητικό διαμέρισμα της πόλης και αποτελεί κρατική περιουσία. Ιδρύθηκε -ως παλάτι- από τον Γουλιέλμο Γ’ (βλ. Ιστορία) στο κέντρο κυνηγετικής περιοχής.

Το παλάτι είναι τετραγωνικής διατομής με πλευρικές πτέρυγες και κτίστηκε σε σχέδια του Γ. Ρομάν (1640-1716) από το Ντελφτ, σε κλασσικό ρυθμό. Ο περιβάλλων χώρος αποτελεί ένα δαιδαλώδες δίκτυο αρχιτεκτονικής κήπων, με άφθονα πάρκα και επώνυμες οδούς, όπου κυριαρχεί το υδάτινο στοιχείο που έρχεται από τους γύρω λόφους. Η εικόνα θυμίζει έντονα τις Βερσαλλίες, άλλωστε το μπαρόκ στυλ του είναι αντίγραφο του γαλλικού προτύπου.

Περιλαμβάνεται στα 100 κορυφαία μνημεία παραδοσιακής κληρονομιάς της Ολλανδίας.

Ο χώρος αποτελούσε το θερινό θέρετρο των μελών της βασιλικής οικογενείας μέχρι το 1975. Το 2009, μεγάλες πλημμύρες στη περιοχή προκάλεσαν σοβαρές ζημιές στο παλάτι και στον κήπο.

Το CODA (Cultuur Onder Dak Apeldoorn): πολιτιστικό κέντρο που αποτελείται από βιβλιοθήκη, αρχείο και μουσείο.

Εκκλησίες[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Μεγάλη Εκκλησία (De Grote Kerk): σχετικά νέο κτίσμα (1892) που ιδρύθηκε από τη Βασίλισσα Έμμα. Ανήκει στο δόγμα των Μεταρρυθμιστών και σχετίζεται με τους «γαλαζοαίματους» της Ολλανδίας, αφού εκεί έχουν τελεστεί διάφορα γεγονότα (λ.χ. γάμοι) που αναφέρονται στα βασιλικά μέλη, ενώ υπάρχουν έντονες αναφορές στο ίδιο το κτίσμα (αφιερώσεις, αγάλματα).

Η εκκλησία είναι κατασκευασμένη σε νεοαναγεννησιακό ρυθμό, έχει πύργο ύψους 62 μέτρων, ενώ διαθέτει και εκκλησιαστικό όργανο του 1894.

Ο Αγ. Βαρνάβας (De Barnabaskerk): κατασκευάστηκε το 1919, έχει σχήμα σταυρού και χαρακτηρίζεται από τα συμβολικά της αντικείμενα και εικόνες. Π.χ. στην είσοδο υπάρχουν ένας σταυρός, μία άγκυρα και μία φλεγόμενη καρδιά που συμβολίζουν την Πίστη την Ελπίδα και την Αγάπη (αντιστοιχία με την Ορθοδοξία). Διαθέτει εκκλησιαστικό όργανο.

Διάφορα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Ζωολογικός Κήπος Άπενχεουλ (Apenheul = «Η Συντροφιά των Πιθήκων»): εξειδικευμένος ζωολογικός κήπος που ιδρύθηκε το 1971 και φιλοξενεί Πρωτεύοντα από Αφρική, Νότια Αμερική και Ασία. Τα ζώα περιφέρονται ελεύθερα στα 200 περίπου εκτάρια του χώρου και, σπάνια συναντάει κανείς κάγκελα ή περιφράξεις. Ειδικά για τους μεγάλους πιθήκους (γορίλλες, ουρακοτάγκους, κ.ο.κ.), έχουν προβλεφθεί τεχνητές νησίδες για την ασφάλεια τόσο αυτών, όσο και των επισκεπτών.

Ο Πύργος της Βασίλισσας Γιουλιάνα (Koningin Juliana Toren): κατασκευάστηκε το 1910 και βρίσκεται στα δυτικά του Άπελντοορν. Αποτελεί κομμάτι ενός ευρύτερου θεματικού πάρκου ψυχαγωγίας, με 60 περίπου ατραξιόν.

Το Κανάλι Χριφτ (De Grift): παλαιότατο, μικρό και γραφικό κανάλι, ανοιγμένο κατά τον 14ο αιώνα, που αρχικά είχε χρησιμοποιηθεί ως μέσο παροχέτευσης ύδατος (afwatering) για τη δημιουργία πόλντερς. Τροφοδοτεί αρκετούς νερόμυλους που βρίσκονται στο δρόμο του και λειτουργούν από τον 16ο αιώνα.

Το Θέατρο Ορφέας (Orpheus): γνωστό θέατρο -αλλά και θεατρική σκηνή- στην Ολλανδία. που ανεβάζει συχνά έργα μιούζικαλ και καμπαρέ. Ιδρύθηκε το 1965 και, ενώ για τα θεατρικά του έργα έπαιρνε καλές κριτικές, δεν ίσχυε το ίδιο για την κεντρική μουσική του αίθουσα. Γι’αυτό, το 2003 ανακαινίστηκε και, η νέα του κεντρική αίθουσα χωρητικότητας 1300 ατόμων, διακρίνεται για την αισθητική και ακουστική της.

Το Όμνισπορτ (Omnisport Apeldoorn): εντυπωσιακό αθλητικό κέντρο κατασκευασμένο το 2006. Φιλοξενεί όλα τα αθλήματα σάλας, κυρίως όμως την ποδηλασία. Ήδη έχει διεξαχθεί εδώ το Παγκόσμιο Πρωτάθλημα του 2011.

Φύση και πάρκα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Άπελντοορν βρίσκεται δίπλα στον τεράστιο «πνεύμονα» Φέλυουβε, γεγονός που την καθιστά μία από τις πιο «πράσινες» πόλεις στην Ολλανδία. Αλλά και η ίδια η πόλη, διαθέτει τόσο πολλά πάρκα, που την τοποθετούν στις πρώτες θέσεις στην Ολλανδία στο αντίστοιχο ποσοστό. Χαρακτηριστικό είναι ότι, ένα από τα διαμερίσματα στα οποία διαιρείται διοικητικά, έχει την ονομασία «Τα Πάρκα» (wijk De Parken) και διαθέτει 4 πάρκα που αποτελούν μνημεία της ολλανδικής παραδοσιακής κληρονομιάς (rijksmonumenten).