Γύρος
.jpg) Μία πίτα με γύρο, τζατζίκι, ντομάτα, κρεμμύδι και αγγουράκι. | |
| Προέλευση | |
|---|---|
| Τόπος προέλευσης | Ελλάδα |
| Πληροφορίες | |
| Πιάτο | Πρόχειρο φαγητό |
| Κύρια συστατικά | Χοιρινό κρέας |
| Παραλλαγές | Κρέας από: μοσχάρι, κοτόπουλο, κιμά |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
Ο γύρος είναι δημοφιλές έδεσμα στην Ελλάδα.
Η άφιξη του γύρου στην Ελλάδα αποδίδει το γεγονός στους μικρασιάτες πρόσφυγες από την Σμύρνη και την Κωνσταντινούπολη, οι οποίοι έφεραν το ντονέρ κεμπάπ μαζί τους μετά την ανταλλαγή των πληθυσμών το 1922-23.[1] Την ίδια περίοδο ήρθε στην Αθήνα και την υπόλοιπη χώρα.[2] Σταδιακά, το ντονέρ μετεξελίχθηκε σε γύρο με την αλλαγή του ονόματος και την απαγόρευση της χρήσης κιμά από την δικτατορία(για να σταματήσουν οι προσμίξεις στον κιμά),το 1967.[3][4] Αφού εξαπλώθηκε σε κάθε γωνιά της Ελλάδας, ταξίδεψε και στις Ηνωμένες Πολιτείες και την Αυστραλία από Έλληνες πρόσφυγες.
Σήμερα, ο γύρος έχει καθιερωθεί στην κορυφή της Ελληνικής κουζίνας, και αποτελεί μαζί με τις παραλλαγές του ένα από τα πιο δημοφιλή πιάτα έτοιμου φαγητού παγκοσμίως. Ελληνικοί φορείς της βιομηχανίας κρέατος, σε συνεννόηση με το υπουργείο Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων, βρίσκεται σε διαδικασία κατοχύρωσης του γύρου ως Εγγυημένο Παραδοσιακό Ιδιότυπο Προϊόν (ΕΠΙΠ) και ως Προστατευόμενη Γεωγραφική Ένδειξη (ΠΓΕ) στην Ευρωπαϊκή Ένωση.[5]
Ετυμολογία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο γύρος πήρε το όνομά του από την ελληνική λέξη "γύρα", ή αλλιώς περιστροφή, γύρω από τον άξονά της, που κάνει το κρέας στην κατακόρυφη μεταλλική σούβλα όπου περνιέται για να ψηθεί με τη φωτιά στη μια πλευρά.
Η λέξη γύρος προέκυψε από την ονομασία του ντονέρ κεμπάπ,[6] η οποία προέρχεται από την τουρκική λέξη "dönmek", που σημαίνει "γυρίζω".
Υλικά και σερβίρισμα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο γύρος στην Ελλάδα παρασκευάζεται κυρίως με κρέας χοιρινό ή κοτόπουλου, αν και γίνονται παραλλαγές με κρέας αρνιού και κιμά. Προσφέρεται τυλιγμένος σε πίτα, σε μερίδα, σε σκεπαστή πίτα με τυρί και σως ή ως συστατικό σε διάφορες σαλάτες.
Συχνά συνοδεύεται από ντομάτα, κρεμμύδι και τηγανητές πατάτες, και κάποια σως (ή αλοιφή στην βόρεια Ελλάδα) όπως τζατζίκι ή γιαούρτι, ροζ ή κίτρινη σως, κέτσαπ και μουστάρδα. Στην Κέρκυρα μπορεί να σερβιριστεί και με σάλτσα στιφάδου, ενώ στην Κρήτη συνοδεύεται από μεγάλη ποσότητα πάπρικας.
Παρόμοια φαγητά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο γύρος έχει πολλές ομοιότητες με το αραβικό σαουαρμά, το μεξικάνικο τάκος αλ παστόρ, και φυσικά το τούρκικο ντονέρ κεμπάπ.
Στην Τουρκία, μπορεί κανείς να βρει ντονέρ παρασκευασμένο, πέραν του μοσχαρίσιου κρέατος, και με κοτόπουλο, ψάρι, ή και σουτζούκι. Σερβίρεται σε σάντουιτς από λευκό ψωμί, μέσα σε πίτα, μερίδα, τυλιχτό σε λαβάς με προαιρετικό τυρί και κόκκινη σάλτσα, πάνω σε πιλάφι, ή πάνω σε κομματάκια πίτας και περιχυμένο με γιαούρτι, σάλτσα ντομάτας και λιωμένο βούτυρο (το λεγόμενο "İskender kebap").
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Davidson, Alan (2014). The Oxford Companion to Food (3rd ed έκδοση). Oxford: Oxford University Press, Incorporated. ISBN 978-0-19-104072-6. 1119636257.
- ↑ «Ο γύρος έχει τη δική του ιστορία - Από πού κρατάει η σκούφια του, πότε ήρθε στην Ελλάδα - ΒΙΝΤΕΟ». 1 Δεκεμβρίου 2017. Ανακτήθηκε στις 26 Φεβρουαρίου 2023.
- ↑ Group), Radiotileoptiki S. A. (OPEN Digital (1 Ιανουαρίου 1980). «Απαγορεύσεις στην Ελλάδα: Από τη «φούστα» του Πάγκαλου στον αντικαπνιστικό νόμο». ΕΘΝΟΣ. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουλίου 2022.
- ↑ Glaser, Milton; Snyder, Jerome (7 December 1970). Spit and Image. New York Magazine. New York Media, LLC. Retrieved 18 October 2018 – via Google Books
- ↑ «Πώς φτάσαμε από τον Γύρο ΕΠΙΠ στον Γύρο ΠΓΕ». MeatNews.gr (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 21 Ιουλίου 2022.
- ↑ Κρεμέζη, Αγλαΐα (2010). Food and language : proceedings of the Oxford Symposium on Food and Cookery 2009. Totnes: Prospect Books. ISBN 978-1-903018-79-8. 624419365.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Σουβλάκι ή καλαμάκι?
- «Σάντουιτς ελληνοτουρκικό με γαλλικό ψωμάκι», ΤΑ ΝΕΑ , 09/08/2005, Σελ.: N16
 |
Αυτό το λήμμα σχετικά με τη Γαστρονομία χρειάζεται επέκταση. Μπορείτε να βοηθήσετε την Βικιπαίδεια επεκτείνοντάς το. |