Ηλιούπολη Θεσσαλονίκης

Για άλλες χρήσεις, δείτε: Ηλιούπολη (αποσαφήνιση).

Η Ηλιούπολη είναι συνοικία της Θεσσαλονίκης.

Ονομασία

Η ονομασία "Ηλιούπολη" οφείλεται στον Μικρασιάτη βιομήχανο Κωνσταντίνο Κωνσταντινίδη ιδιοκτήτη της Μακεδονικής Μεταξοϋφαντουργίας "ΗΛΙΟΣ Κ.Σ" που αποτελούσε ευεργέτη της περιοχής καθώς ήταν χορηγός της κατασκευής του ναού Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης το 1960. Ο Κωνσταντινίδης καταγόταν απο την Προύσα της Μικράς Ασίας όπου υπήρχε παράδοση στην παραγωγή μεταξιού και έφερε μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή την τεχνογνωσία στη Θεσσαλονίκη με τη δημιουργία του εργοστασίου Μεταξοϋφαντουργίας "ΗΛΙΟΣ Κ.Σ". Όταν ο ΟΑΣΘ έπρεπε να ονοματοδοτήσει τη γραμμή 32 έδωσε επίσημα στην περιοχή το όνομα Ηλιούπολη.

Ιστορία

Ο λόφος της Άνω Ηλιούπολης ήταν γνωστός επί Οθωμανικής Αυτοκρατορίας με το τουρκικό τοπωνύμιο Ταουσάν τεπέ (κορυφή ή λόφος του λαγού). Πριν την ανταλλαγή πληθυσμών κάποιοι αγόρασαν από τους μουσουλμάνους αγροτεμάχια στην περιοχή του κτήματος Ρέτσου και τον συνεταιρισμό Κυψέλη. Τα αγροτεμάχια αυτά είχαν χωριστεί σε οικόπεδα και πουλιόταν σε πολίτες χωρίς να υπάρχει καμία εγγραφή στο υποθηκοφυλακείο από το δημόσιο αλλά ούτε καμία ενημέρωση άλλων οργανισμών του δημοσίου ακόμα και αυτών των δήμων. Έτσι στην περιοχή γύρω από τον σημερινό ναό Κωνσταντίνου και Ελένης προέκυψε ο πρώτος συνοικισμός που έφερε το όνομα του συνεταιρισμού και ονομάστηκε Κυψέλη. Τη δεκαετία του '50 η σημερινή Ηλιούπολη αποτελούνταν από το συνοικισμό Κυψέλης, που αριθμούσε γύρω στα 15 χαμόσπιτα και τη βίλα του Ρέτσου. Κατά τη δεκαετία του '60 οι περιοχές γεμίζουν με σπίτια που είναι άναρχα δομημένα εκτός των ορίων αρχικών-προϋπαρχόντων οικισμών, λόγω της αστυφιλίας.

Ο συνοικισμός της σημερινής Ηλιούπολης δημιουργήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του 1950. Χαρακτηριστικό γνώρισμα της παλιάς Ηλιούπολης η γειτνίαση από ανατολικά με το Πλατύρεμμα (γνωστό και ως ρέμα Ασημάκη), που τότε δεν ήταν χείμαρρος, ήταν ο αποχετευτικός αγωγός της Σταυρούπολης και του Ωραιοκάστρου (Παλαιόκαστρο). Από Δυτικά τα σύνορα της Ηλιούπολης (του τμήματος του Δημου Σταυρουπολης) είναι η οδός Ακρίτα του Δήμου Ευόσμου η οποία είναι παράλληλη με την οδό Νίκης. Μετά την οδό Ακρίτα και μεχρι την Παπάγου είναι η Κάτω Ηλιούπολη του Δήμου Ευόσμου. Από την οδό (Νίκης) και την 25ης Μαρτίου στο τμήμα του Δήμου Ευόσμου αρχίζει η συνοικία της Κάτω Ηλιούπολης. Προς το Νότο τα σύνορα της Ηλιούπολης είναι πάλι ο Δενδροπόταμος (η σημερινή διπλής κατεύθυνσης οδός που περνάει πίσω από το στρατόπεδο ΠΑΥΠ). Προς Βορρά τα σύνορα της Ηλιούπολης τελείωναν εκεί ακριβώς που είναι το σημερινό γήπεδο και τα Σχολεία της Άνω Ηλιούπολης. Από εκεί και πάνω και μέχρι τον περιφερειακό είναι η Άνω Ηλιούπολη.

Ο Ο.Α.Σ.Θ. δρομολόγησε αστικό λεωφορείο στην Ηλιούπολη γύρω στα 1965 τη γραμμή 32, η οποία ξεκινά με αφετηρία από τον Εύοσμο, διασχίζει την Ηλιούπολη μέσω της κεντρικής οδού Καραολή & Δημητρίου εξυπηρετεί μια πλευρά του Δήμου Αμπελοκήπων (πλατεία Επταλόφου) και καταλήγει στην πλατεία Αριστοτέλους. Η Άνω Ηλιούπολη έχει τη γραμμή 34 που δρομολογήθηκε αρκετά αργότερα γύρω στο 1973. Η γραμμή αυτή ξεκινά με αφετηρία την περιοχή της Νικόπολης, εξυπηρετεί την Άνω Ηλιούπολη και ένας μέρος του Δήμου Αμπελοκήπων και καταλήγει στην πλατεία Αριστοτέλους.

Από αφηγήσεις παλαιοτέρων διασώζεται η πληροφορία ότι η περιοχή ήταν τόπος κυνηγιού για τους κυνηγούς της Θεσσαλονίκης. Ο συνοικισμός συνέδεσε την ιστορία του με την ήδη υπάρχουσα Κοινότητα της Σταυρούπολης, κομμάτι της οποίας αποτελεί και σήμερα. Σήμερα ανήκει σε δύο Δήμους. Το μεγαλύτερο κομμάτι στο Δήμο Σταυρούπολης και το υπόλοιπο στο Δήμο Ευόσμου. Στη συνοικία της Ηλιούπολης ανήκουν οι ενορίες των Αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης (Κάτω Ηλιούπολη), του Προφήτη Ηλία (Άνω Ηλιούπολη).

Πολιτισμός - Αθλητισμός

Στην Ηλιούπολη δραστηριοποιήθηκαν κατά καιρούς αθλητικά σωματεία με κυριότερο τον ΟΡΦΕΑ ΗΛΙΟΥΠΟΛΗΣ με ποδοσφαιρικό τμήμα από το 1961 , τμήμα μπάσκετ από το 1982 και τμήμα βόλευ από το 1983. Επίσης σημαντικό ρόλο στα αθλητικά και πολιτιστικά δρώμενα της Ηλιούπολης έπαιξε την δεκαετία του 1970-80 ο Όμιλος Σκακιστών Ηλιούπολης Θεσσαλονίκης (ΟΣΗΘ) συμμετέχοντας στο πρωτάθλημα Α' Εθνικής κατηγορίας για αρκετά χρόνια. Μετά την μεταπολίτευση (το 1975) ο ΟΣΗΘ μετονομάστηκε σε Εκπολιτιστικός Σκακιστικός Όμιλος Ηλιούπολης (ΕΣΟΗ), διευρύνοντας έτσι τις δραστηριότητές του εκτός από το σκάκι και σε δραστηριότητες πολιτιστικές.

Βοτανικός Κήπος

Στην περιοχή της Άνω Ηλιούπολης εγκαινιάστηκε το 2002 ο Βοτανικός Κήπος Σταυρούπολης. Η περιοχή, όπου παλαιότερα αναπτυσσόταν ένα ρέμα, διαμορφώθηκε κατάλληλα με διαδρομές και φυτεύσεις ώστε να αποτελέσει πνεύμονα πρασίνου στο πολεοδομικό συγκρότημα της Θεσσαλονίκης. Έχει έκταση 5 στρεμμάτων και περικλείεται από τις οδούς Κ. Κωνσταντινίδη – Ολύμπου – Περικλέους. Φιλοξενεί 1000 είδη χλωρίδας, ενώ μέσα στον Κήπο δημιουργήθηκαν αμφιθέατρο, αναψυκτήριο, γήπεδα και παιδικές χαρές. Μπορούν να πραγματοποιηθούν εκπαιδευτικές επισκέψεις από σχολεία.