Γλύπτης (αστερισμός)

Γλύπτης
πατήστε για μεγαλύτερη εικόνα
Συντομογραφία	Scu
Λατινικό όνομα	Sculptor
Γενική	Sculptoris
Έκταση	474,8 τετ. μοίρες (1,151%) Κατάταξη 36ος
Αριθμός άστρων (μέγεθος ≤ 6,5)	52
Πλήρως ορατός σε γεωγραφικά πλάτη μεταξύ 50°N - 90°S

Ο Γλύπτης (λατινικά: Sculptor‎‎, συντομογραφία: Scl) είναι αστερισμός που σημειώθηκε πρώτη φορά το 1763 από τον Lacaille και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Είναι νότιος αστερισμός και συνορεύει με έξι άλλους αστερισμούς, που είναι οι εξής: Κήτος, Υδροχόος, Νότιος Ιχθύς, Γερανός, Φοίνιξ και Κάμινος. Είναι αμφιφανής στην Ελλάδα, δηλαδή παρά το γεγονός ότι βρισκεται ολόκληρος στο νότιο ημισφαίριο της ουράνιας σφαίρας, ο Γλύπτης είναι ορατός στο σύνολό του από την Ελλάδα, τις νύχτες από τον Σεπτέμβριο ως τον Ιανουάριο.

Ο LaCaille τον απεκάλεσε αρχικώς l' Atelier du Sculpteur, το ατελιέ του γλύπτη. Ο Αμερικανός αστρονόμος Elijah Burritt στο βιβλίο του Geography of the Heavens με τον άτλαντά του (πρώτη έκδοση το 1833) το μετέτρεψε στα λατινικά Officina Sculptoria και Apparatus Sculptoris. Δεν υπάρχει σε όλο τον αστερισμό αστέρας φωτεινότερος του τέταρτου μεγέθους, και έτσι κανένας δεν έχει ιδιαίτερο όνομα, ωστόσο ο Γκουλντ του απέδιδε 131 αστέρες μέχρι έβδομου μεγέθους.

Οι φωτεινότεροι αστέρες

• Ο α (άλφα) Γλύπτου έχει φαινόμενο μέγεθος 4,31 και φασματικό τύπο B7 IIIp
• Ο β Γλύπτου έχει φαινόμενο μέγεθος 4,37 και φασματικό τύπο B9.5 IVp (λευκού υπογίγαντα) με φασματικές γραμμές σχετικά σπάνιων στοιχείων, όπως ο υδράργυρος, το μαγγάνιο και το ευρώπιο.
• Ο γ έχει φαινόμενο μέγεθος 4,41 και φασματικό τύπο K1 III.
• Ο δ έχει φαινόμενο μέγεθος 4,57 και φασματικό τύπο A0 V.
• Ο η είναι ερυθρός γίγαντας με φαινόμενο μέγεθος 4,81.

Αξιοσημείωτα στον αστερισμό

• Ο αστέρας R Γλύπτου είναι μεταβλητός αστέρας τύπου Mira με φαινόμενο μέγεθος που κυμαίνεται από 5,0 ως 9,0 με περίοδο 370 ημέρες και φασματικό τύπο αστέρα άνθρακα (C 6,5), πράγμα που τον καθιστά ένα από τα πιο ερυθρά άστρα στον ουρανό.
• Ο ορατός και με κιάλια ηλιοειδής αστέρας (κίτρινος νάνος, όπως και ο Ήλιος) HD 6434, με φαιν. μέγεθος 7,72, έχει ένα εξωηλιακό πλανήτη μάζας μεγαλύτερης από 153 φορές τη μάζα της Γης να γυρίζει γύρω του, με περίοδο περιφοράς 22 ημέρες και 2 ώρες, και σε μέση απόσταση από αυτόν ίση με 0,15 αστρονομική μονάδα (22,4 εκατομμύρια χιλιόμετρα). Το όλο σύστημα απέχει από τη Γη 131,5 έτη φωτός.
• Το αραιό ανοικτό σμήνος Blanco 1 φαίνεται στον ουρανό με τριπλάσια διάμετρο από την πανσέληνο, έχει φαιν.μέγεθος 4,5 και περιλαμβάνει τον αστέρα ζ Γλύπτου.
• Επειδή βρίσκεται μακριά από το γαλαξιακό επίπεδο, ο Γλύπτης είναι πλούσιος σε άλλους γαλαξίες, όπως ο φαιν.μεγέθους 7,9 NGC 55 στα σύνορα με τον Φοίνικα, του οποίου ο τύπος είναι ακόμα αμφισβητούμενος (ραβδωτός σπειροειδής ή ανώμαλος), και οι εξίσου φωτεινοί σπειροειδείς NGC 253 και NGC 300, όλοι ορατοί και με το μικρότερο τηλεσκόπιο. Η αιτία είναι ότι βρίσκονται σχετικώς «κοντά μας», περί τα 7 εκατομμύρια έτη φωτός, καθώς ανήκουν στην Ομάδα του Γλύπτη ή «Ομάδα του Νότιου Γαλαξιακού Πόλου», μία ομάδα γαλαξιών γειτονική της δικής μας Τοπικής Ομάδας. Η Ομάδα του Γλύπτη περιλαμβάνει συνολικώς 6 γαλαξίες σε αποστάσεις 5 ως 7 εκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη.
• Ο γαλαξίας που είναι γνωστός ως Νάνος του Γλύπτου (Sculptor Dwarf), αντιθέτως, ανήκει στην Τοπική Ομάδα και απέχει από τη Γη μόλις 280.000 έτη φωτός. Το σχήμα του είναι σφαιροειδές-ελλειπτικό.
• Πολύ πιο μακριά, 400 εκατομμύρια έτη φωτός από τη Γη, βρίσκεται το σμήνος γαλαξιών Abell 4038 με φωτεινότερο μέλος το ζεύγος αλληλεπιδρώντων γαλαξιών IC 5358 / PGC 72437 με φαινόμενο μέγεθος 13. Επίσης, ο λεγόμενος "Cartwheel Galaxy" («Τροχός άμαξας») πιστεύεται ότι βρίσκεται 400 ως 500 εκατομμύρια έτη φωτός μακριά μας.

Δείτε επίσης

• Κατάλογος αστέρων του Γλύπτου

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Sculptor (constellation) στο Wikimedia Commons
• Λεξιλογικός ορισμός του Γλύπτης στο Βικιλεξικό