Μετάβαση στο περιεχόμενο

Τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου

Αυτό είναι ένα καλό λήμμα. Πατήστε εδώ για περισσότερες πληροφορίες.
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Αποχαιρετισμός του Μεγάλου Αλεξάνδρου, πίνακας του 1886

Ο τάφος του Μεγάλου Αλεξάνδρου, και συγκεκριμένα η αναζήτηση και ο εντοπισμός της τοποθεσίας του, αποτελεί ένα διαρκές αρχαιολογικό και ιστορικό αίνιγμα, με τις έρευνες να είναι συνεχείς από την ύστερη αρχαιότητα όταν και τα ίχνη του χάθηκαν.

Σύντομα μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου στη Βαβυλώνα το 323 π.Χ., η κατοχή του σώματος του έγινε αντικείμενο έντονων διαπραγματεύσεων μεταξύ των διαδόχων της αυτοκρατορίας.[1] Ενώ η Βαβυλώνα θα μπορούσε αρχικά να θεωρηθεί ως μια λογική τοποθεσία για τη ταφή του Αλέξανδρου, μια και την είχε αναγάγει σε πρωτεύουσα της αυτοκρατορίας του, υπήρξε μερίδα των αξιωματικών του οι οποίοι υποστήριξαν πως θα έπρεπε να ταφεί στο βασιλικό νεκροταφείο του οίκου των Αργεαδών, στις Αιγές -σημερινή Βεργίνα-,[2] όπως και ο πατέρας του Φίλιππος Β΄ καθώς και όλοι οι προκάτοχοι της συγκεκριμένης βασιλικής δυναστείας. Οι Αιγές εμφανίζεται να ήταν η μία από τις δύο αρχικές εναλλακτικές τοποθεσίας που προτάθηκαν έναντι της Βαβυλώνας, με την άλλη να είναι η Όαση του Άμμωνα, και το 321 π.Χ. όταν ήρθε η στιγμή της μετακίνησης της σορού, ο Περδίκκας -ο οποίος είχε πλέον καθήκοντα αντιβασιλέα στην αυτοκρατορία- επέλεξε τις Αιγές.[3] Το σώμα όμως, αρπάχτηκε κατά την πορεία της πομπής προς την Μακεδονία, με παρέμβαση του Πτολεμαίου, ο οποίος απέκτησε και μετέφερε το σώμα στην Πτολεμαϊκή πλέον Αίγυπτο την οποία διοικούσε.

Ο μαρμάρινος κιβωτιόσχημος τάφος με την ονομασία Σαρκοφάγος του Αλεξάνδρου στο αρχαιολογικό μουσείο Κωνσταντινούπολης, δεν σχετίζεται με τον ίδιο τον Αλέξανδρο και θεωρείται πως πρόκειται για αυτή του Αβδαλώνυμου, τοπικού βασιλιά της Φοινίκης (όρια περίπου του σημερινού Λιβάνου), με μια πιο σύγχρονη εκδοχή να ισχυρίζεται πως πρόκειται για αυτή του Μαζακού, ενός Πέρση κυβερνήτη της Βαβυλώνας.[4]

Χρονικό

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η νεκρική άμαξα του Αλεξάνδρου, σύμφωνα με τις πληροφορίες του Διόδωρου του Σικελιώτη, αναπαράσταση του 19ου αιώνα

Σύμφωνα με τον Κουίντο Κούρτιο Ρούφο και τον Μάρκο Ιουστίνο, ο Αλέξανδρος ζήτησε λίγο πριν τον θάνατο του να ενταφιαστεί στον ναό του Άμωνος Διός στην όαση της Σίβας.[5] Ο Διόδωρος ο Σικελιώτης, αναφέρει πως το σώμα του Αλεξάνδρου τοποθετήθηκε σε ένα φέρετρο κατασκευασμένο από σφυρηλατημένο χρυσάφι, το οποίο εφάρμοζε στο σώμα του.[6] Το φέρετρο αυτό επίσης αναφέρεται από τον Στράβωνα και τον Κούρτιο Ρούφιο[6], όπου αναφέρουν πως το 89 με 90 π.Χ., επί Πτολεμαίου Θ΄, το χρυσό φέρετρο αφαιρέθηκε ώστε να λιωθεί για την παραγωγή νομισμάτων και την αποπληρωμή χρεών του βασιλείου, και πως αντικαταστάθηκε με ένα κατασκευασμένο από γυαλί ή κρύσταλλο[7].

Ο Πτολεμαίος, στρατηγός και σωματοφύλακας του Αλεξάνδρου, απέκτησε το σώμα του και το μετέφερε στην Αίγυπτο

Εάν αληθεύει πως ο Αλέξανδρος ήθελε προσωπικά να ταφεί στη Σίβα, τότε η επιθυμία του αυτή δεν τιμήθηκε. Το 321 π.Χ., καθώς η νεκροπομπή όδευε από τη Βαβυλώνα προς τη Μακεδονία, περίπου στα μέσα της διαδρομής κοντά στη Δαμασκό, η νεκρική άμαξα αρπάχτηκε από τον Πτολεμαίο -μέσω του στρατηγού Αρριδαίου ο οποίος είχε φροντίσει όλες τις λεπτομέρειες της άμαξας και της πομπής-, και μεταφέρθηκε στην Αίγυπτο. Ενώ ο Πτολεμαίος είχε την κατοχή του σώματος του Αλεξάνδρου, ο αντιβασιλέας Περδίκκας και ο γενικός γραμματέας Ευμένης, είχαν στην κατοχή τους τον θώρακα, διάδημα, και βασιλικό σκήπτρο του Αλέξανδρου.[8] Είχαν επίσης τη νόμιμη εξουσία της αυτοκρατορίας σύμφωνα με τα συμφωνηθέντα μετά το θάνατο του Αλέξανδρου κατά τη Συμφωνία της Βαβυλώνας το 323 π.Χ., καθώς και τους νόμιμους κληρονόμους της αυτοκρατορίας, τον Φίλιππο Γ΄Αριδδαίο -ο οποίος υπολειπόταν διανοητικά από μικρή ηλικία- γιό του Φιλίππου Β΄ από άλλη σύζυγο και όχι την Ολυμπιάδα, και τον Αλέξανδρο Δ΄, τον γιό του Αλέξανδρου με τη νόμιμη σύζυγο του Ρωξάνη, ο οποίος ήταν βρέφος έχοντας γεννηθεί λίγους μήνες μετά το θάνατο του πατέρα του.

Ο Περδίκκας εκστράτευσε εναντίον του Πτολεμαίου σύντομα μετά την αρπαγή της σορού, υπέστη συντριπτική ήττα κατά τη μάχη στο Νείλο ποταμό, και δολοφονήθηκε από τους ίδιους του τους αξιωματικούς στη σκηνή του. Οι αξιωματικοί αυτοί πρόσφεραν την ανάληψη της αυτοκρατορίας στον Πτολεμαίο ο οποίος την αρνήθηκε. Οργανώθηκε νέα σύνοδος αργότερα το ίδιος έτος -η Συμφωνία του Τριπαραδείσου, το 321 π.Χ.- για την επαναδιανομή των επαρχιών και της γενικότερης επανα-οργάνωσης της αυτοκρατορίας, και είναι αξιοπρόσεκτο πως δεν φαίνεται να τέθηκε ως ζήτημα η κατοχή και η διευθέτηση του σώματος του Αλεξάνδρου, ή τουλάχιστο δε σώζεται κάποια μαρτυρία που να αναφέρει κάτι τέτοιο.

Σύμφωνα με τον Πλούταρχο, ο οποίος επισκέφτηκε την Αλεξάνδρεια, ο Πείθων ο Καταναίος -ποιητής που συνόδευε τον Αλέξανδρο στις εκστρατείες-, και ο στρατηγός Σέλευκος μετέβησαν στον ναό της Σεράπιδος στη Βαβυλώνα λίγο πριν ο Αλέξανδρος πεθάνει, για να ρωτήσουν τους ιερομάντεις εάν το σώμα του Αλέξανδρου θα πρέπει να σταλθεί στην Αλεξάνδρεια, και η απάντηση ήταν πως θα έπρεπε να τον αφήσουν εκεί που βρίσκεται.[9]

Το σώμα του Αλεξάνδρου αρχικά τάφηκε στη Μέμφιδα σύμφωνα με τις μαρτυρίες του ιστορικού και γεωγράφου Παυσανία[10] καθώς και τις αναφορές του Πάριου χρονικού για τα έτη 321 – 320 π.Χ.,[11] , και επιπλέον ο Παυσανίας αναφέρει πως ο Πτολεμαίος τίμησε κατά τα Μακεδονικά έθιμα την σορό. Χρησιμοποιήθηκε το κενοτάφιο του Νεκτανεβώ Β΄ στη Μέμφιδα, με την Αλεξάνδρεια να μην είναι ακόμα η μεγάλη πόλη που θα γινόταν στο μέλλον. Αργότερα, στις αρχές του 3ου αιώνα π.Χ., το σώμα του Αλέξανδρου μεταφέρθηκε στην Αλεξάνδρεια από τον γιo και διάδοχο του Πτολεμαίου στην Αίγυπτο, τον Πτολεμαίο Β΄ Φιλάδελφο, ο οποίος και το ενταφίασε εκεί[12], κάτι που σημαίνει πως θα συνέβη από το ή μετά το 282 π.Χ.,[13] έτος θανάτου του Πτολεμαίου Α΄. Αργότερα, στα μέσα του 2ου αιώνα π.Χ., ο Πτολεμαίος Δ΄Φιλοπάτωρ τοποθέτησε το σώμα του Αλέξανδρου στο κοινοτικό μαυσωλείο της Αλεξάνδρειας,[12] το οποίο ονομαζόταν ΣΩΜΑ, και υπάρχει η πιθανότητα να ονομαζόταν και ΣΗΜΑ.

Ιστορικές αναφορές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο ιστορικός της εποχής του Αλεξάνδρου, στα τέλη του 4ου αιώνα π.Χ., Έφιππος ο Ολύνθιος, αναφέρεται από τον μετέπειτα γραμματικό του 2ου αιώνα π.Χ., Αθήναιο, πως συνέγραψε το χρονικό της ταφής του Αλεξάνδρου με τον τίτλο Περί της Αλεξάνδρου και Ηφαιστίωνος μεταλλαγής, και αλλού το αναφέρει με τον τίτλο Περί της Αλεξάνδρου και Ηφαιστίωνος ταφής/τελευτής, όμως το έργο αυτό δεν διασώζεται.[14]

Ο Οκταβιανός Αύγουστος κατά την επίσκεψη του στον τάφο του Αλέξανδρου, χαρακτικό του 1643

Το 48 π.Χ. ο Ιούλιος Καίσαρας επισκέφτηκε το σώμα του Αλέξανδρου στην Αλεξάνδρεια.[7] Λίγα χρόνια αργότερα, μετά τον θάνατο της τελευταίας Ελληνίδας Φαραώ της Αιγύπτου, Κλεοπάτρας Ζ΄, το σώμα επισκέφτηκε και ο Οκταβιανός Αύγουστος, ο οποίος εναπόθεσε άνθη στον τάφο και ένα χρυσό διάδημα στην κεφαλή του Αλεξάνδρου.[12] Αφού, μάλιστα, παρατήρησε επί μακρόν το ταριχευμένοι σώμα του Μακεδόνα βασιλιά, το άγγιξε στο πρόσωπο, με αποτέλεσμα να θρυματιστεί τμήμα της μύτης.[15] Σύμφωνα με τον Σουητώνιο, ο Ρωμαίος αυτοκράτορας Καλιγούλας αφαίρεσε αντικείμενα από τον τάφο του Αλέξανδρου, ανάμεσα στα οποία και τον θώρακα του. Το 199 μ.Χ. ο τάφος του Αλέξανδρου σφραγίστηκε από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα Σεπτίμιο Σεβήρο κατά την επίσκεψη του στην Αλεξάνδρεια.[7] Αργότερα, το 215 μ.Χ., σύμφωνα με τον χρονικογράφο Ιωάννη της Αντιόχειας, ο Ρωμαίος αυτοκράτορα Καρακάλλας κατά την επίσκεψη του, αφαίρεσε τον μανδύα, το δαχτυλίδι και τη ζώνη του που ο ίδιος φορούσε, και τα εναπόθεσε στο φέρετρο του Αλέξανδρου.[7]

Στα τέλη του 4ου αιώνα και μετά από την κατάργηση του πολυθεϊσμού από τον αυτοκράτορα Θεοδόσιο Α΄ το 391, σημειώνονται κατά το ίδιο έτος γενικευμένες συγκρούσεις μεταξύ φανατικών χριστιανών μοναχών από την έρημο υπό την καθοδήγηση του αρχιεπίσκοπου Αλεξανδρείας Θεόφιλου και των παγανιστών εθνικών στην πόλη, με τους πρώτους να καταστρέφουν τους πολυθεϊστικούς ναούς και το Σεραπείο καθώς και πολύ πιθανώς και το ίδιο το μαυσωλείο όπου βρισκόταν ο τάφος του Αλεξάνδρου. Η κύρια πηγή για τα γεγονότα αυτά είναι ο συνεργάτης του αρχιεπισκόπου Θεόφιλου και εκκλησιαστικός ιστορικός Σωκράτης ο Σχολαστικός στο έργο Εκκλησιαστικαί Ιστορίαι,[16] ωστόσο δεν υπάρχει καμία αναφορά για τον ίδιο τον τάφο ή το σώμα του Αλεξάνδρου από τους καταστροφείς, παρά μόνο το ότι ανακάλυψαν ένα μεγάλο θησαυρό από την εποχή του Αλεξάνδρου τον οποίο και χρησιμοποίησαν για την χρηματοδότηση της κατασκευής εκκλησιών στην πόλη.[17]

Μια από τις πολλές αναπαραστάσεις όπου ο όσιος Σισώης απεικονίζεται να προσκυνά τον τάφο του Αλεξάνδρου, Μονή Βαρλαάμ στα Μετέωρα[18]

Σύντομα αργότερα, κατά το 400, ο Ιωάννης ο Χρυσόστομος στη Β΄ προς Κορινθίους επιστολή κάνει το ερώτημα ως προς το που βρίσκεται ο τάφος του Αλεξάνδρου στο Σήμα (πού γάρ εἰπέ μοί, τό Σῆμα Ἀλεξάνδρου, δείξου μοί), κάτι που αποτελεί ισχυρή ένδειξη πως η τοποθεσία του τάφου δεν είναι πλέον γνωστή.[19]

Ωστόσο υπάρχει και ένα άλλο μέρος της χριστιανικής παράδοσης όπου ο όσιος Σισώης, ο οποίος έζησε κατά τον 4ο και 5ο αιώνα και πέθανε το 429 μ.Χ., απεικονίζεται σε πλήθος διαφόρων αγιογραφικών παραστάσεων να προσκυνά τον τάφο του Αλεξάνδρου στην Αλεξάνδρεια. Η παράσταση με τον τάφο πιθανώς εμφανίστηκε αρκετά αργότερα κατά τον 15ο αιώνα, είναι άγνωστο όμως το κατά πόσο αποτελεί μια ιστορική μαρτυρία ή μια συμβολική απεικόνιση.[18][20]

Με την πάροδο των αιώνων η Αλεξάνδρεια βρέθηκε υπό την Βυζαντινή αυτοκρατορία, η οποία και έχασε την Αλεξάνδρεια από τους Άραβες το 643. Μετέπειτα ιστορικοί όπως ο Ιμπν Αμντ αλ-Χακάμ, ο Αλ-Μασούντι, και ο Λέων ο Αφρικανός, αναφέρουν πως είχαν δει τον τάφο του Αλέξανδρου.[12] Ο Λέων ο Αφρικανός ο οποίος επισκέφτηκε την Αλεξάνδρεια το 1491 αναφέρει: "Ανάμεσα στα χαλάσματα της Αλεξάνδρειας, εξακολουθεί να παραμένει ένα μικρό οικοδόμημα, χτισμένο σαν παρεκλήσσι, αξιοπρόσεκτο λόγω ενός εκπληκτικού τάφου τον οποίο έχουν σε μεγάλη υπόληψη οι Μαχομετανοί [Μωαμεθανοί], και ισχυρίζονται πως μέσα στο μνήμα, βρίσκεται το σώμα του Αλέξανδρου του Μέγα... Ένα τεράστιο πλήθος από ξένους κατευθυνόταν προς τα εκεί, ακόμα και από μακρινές χώρες, για τον σκοπό της λατρείας και απόδοσης τιμών στον τάφο, στον οποίο παρομοίως συχνά αφήνουν σημαντικές δωρεές".[21]

Ο περιηγητής Τζωρτζ Σάντις (George Sandys), ο οποίος επισκέφτηκε την Αλεξάνδρεια το 1611, αναφέρει πως του παρουσίασαν ένα μνήμα της περιοχής, το οποίο τιμούνταν ως τον τόπο ανάπαυσης του Αλεξάνδρου.[22]

Νεότερες έρευνες και φημολογίες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Αιγυπτιακό συμβούλιο αρχαιοτήτων, έχει επίσημα αναγνωρίσει πάνω από 140 αρχαιολογικές ανασκαφές για την αναζήτηση του τάφου του Αλεξάνδρου.[12]

Ο Μαχμούτ ελ-Φαλάκι, ο οποίος είχε συντάξει τον χάρτη της αρχαίας Αλεξάνδρειας, πίστευε πως ο τάφος βρίσκεται στο κέντρο της Αλεξάνδρειας, στην διασταύρωση της αρχαίας Κανόπιας οδού (σύγχρονη λεωφόρος Χορέγια, Horreya) και τον αρχαίο δρόμο με τον κωδικό R5.[23] Από τότε, υπήρξαν και άλλοι λόγιοι όπως ο Τάσος Νερούτσος, Χάινριχ Κίεπερτ (Heinrich Kiepert), και Ερνστ βον Ζίεγκλιν (Ernst von Sieglin) οι οποίοι οριοθέτησαν τον τάφο στην ίδια περιοχή .[23]

Τζαμί του Προφήτη Δανιήλ, επιχρωματισμένη φωτογραφία του 1918

Το 1850, ένας Έλληνας της Αλεξάνδρειας, ο Αμβρόσιος Σκυλίτσης, ισχυρίστηκε πως είδε την υποτιθέμενη μούμια του Αλέξανδρου μέσα σε γυάλινο φέρετρο και ότι βρισκόταν μέσα στο τζαμί του Προφήτη Δανιήλ (Νάμπι Ντάνιελ, Nabi Daniel) στην Αλεξάνδρεια.[24]

Αργότερα, το 1879, ένας εργολάβος που εκτελούσε επιδιορθώσεις στο τζαμί, κατά λάθος έριξε ένα τοίχωμα κάνοντας άνοιγμα προς το υπόγειο του τζαμιού, στο οποίο και ανέφερε πως είδε κάποια μνημεία τα οποία φαίνονταν σα να είναι κατασκευασμένα από γρανίτη, και τα οποία διέκρινε να διαθέτουν μια γωνιώδη κορυφή. Η τρύπα όμως επιδιορθώθηκε άμεσα και οι υπεύθυνοι του τζαμιού ζήτησαν από τον εργολάβο να μην αναφέρει το συμβάν.[25] Η απεικόνιση μιας Ρωμαϊκής λάμπας[26] στο εθνικό μουσείο του Πόζναν, αντίγραφα της οποίας υπάρχουν και στο Βρετανικό μουσείο, και το μουσείο Ερμιτάζ, ερμηνέυονται από κάποιους ειδικούς ως η απεικόνιση της Αλεξάνδρειας με το Μαυσωλείο να έχει τη μορφή κτηρίου με κορυφή πυραμίδας.[9]

Το 1888, ο Χάϊνριχ Σλήμαν αποπειράθηκε να κάνει έρευνες στο ίδιο τζαμί, αλλά του αρνήθηκε η άδεια ανασκαφής.[24]

Το 1993 ο ιστορικός ερευνητής Τριαντάφυλλος Παπαζώης ανέπτυξε την θεωρία πως στο βασιλικό τάφο ΙΙ της Βεργίνας δεν είναι θαμμένος ο Φίλιππος Β´ αλλά ο Μέγας Αλέξανδρος[27][28] μαζί με την γυναίκα του Ρωξάνη, απέδειξε δε ότι, με βάση τις ιστορικές πηγές, ο θώρακας, η ασπίδα, το κράνος και το ξίφος που βρέθηκαν μέσα σ'αυτόν πρέπει να ανήκουν στον προσωπικό οπλισμό του Αλέξανδρου.[29] Με την άποψη Παπαζώη συντάσσεται και η διακεκριμένη Ελληνίδα βυζαντινολόγος Ελένη Γλύκατζη - Αρβελέρ, στο βιβλίο της «Ο Μέγας Αλέξανδρος των Βυζαντινών».[30]

Το 1995, η Ελληνίδα αρχαιολόγος Λιάνα Σουβαλτζή ανακοίνωσε πως ταυτοποίησε ένα τάφο στην Όαση Σίβα της Αιγύπτου με αυτό του Αλέξανδρου. Ο ισχυρισμός αυτός τέθηκε σε αμφισβήτηση από τον γενικό γραμματέα του Υπουργείου Πολιτισμού της Ελλάδας, Γεώργιο Θωμά, ο οποίος και απάντησε πως είναι αβέβαιο το αν η δομή που ανασκάφηκε είναι καν τάφος.[31] Συνεχίζοντας, ο γενικός γραμματέας και τα μέλη της ομάδας του ανέφεραν πως η τεχνοτροπία της ανασκαφείσας οικοδομής, δεν ήταν Μακεδονική όπως ισχυριζόταν η αρχαιολόγος, και πως τα θραύσματα των πλακών τα οποία τους στάλθηκαν προς εξέταση, δεν υποστήριζαν καμία από τις μεταφράσεις τις οποίες παρείχε η ερευνήτρια ως αποδείξεις του ευρήματος της.[31]

Μια εναλλακτική θεωρία του Βρετανού ιστορικού Άντριου Τσαγκ (Andrew Chugg) η οποία παρουσιάστηκε επίσης το 2002, υποστηρίζει πως το σώμα εκλάπη κατά τον Μεσαίωνα, από Βενετούς έμπορους στην Αλεξάνδρεια, οι οποίοι λανθασμένα πίστεψαν πως το σώμα ήταν του Αγίου Μάρκου -άγιου προστάτη της Βενετίας-, και στην πραγματικότητα σήμερα βρίσκεται στον καθεδρικό ναό του Αγίου Μάρκου στη Βενετία, όπου και εκτίθεται προς λατρεία ως το σώμα του ομώνυμου αγίου.[32]

Το 2014 ανασκάφηκε από την ομάδα της αρχαιολόγου Κατερίνας Περιστέρη, μεγάλο και πολυτελές ταφικό μνημείο[33] στον Τύμβο Καστά της Νέας Μεσολακκιάς Σερρών,[34] που χρονολογείται στο τελευταίο τέταρτο του 4ου αιώνα π.Χ. και η τοποθεσία αντιστοιχεί στην αρχαία Αμφίπολη. Τα εντυπωσιακά ευρήματα και το μέγεθος του μνημείου, μαζί με την τακτική ενημέρωση της πορείας των ανασκαφών, έκανε τους κατοίκους της περιοχής[35] και ομάδες ερασιτεχνών ερευνητών[33][36][37] που παρακολουθούσε και ερμήνευε τις εξελίξεις και ευρήματα, να θεωρεί τον Αλέξανδρο ως ένα από τους πιθανούς υποψήφιους για τον οποίο κτίστηκε ο τάφος. Ωστόσο τον Σεπτέμβριο του 2015 και σύμφωνα με την παρουσίαση των αποτελεσμάτων της ανασκαφικής ομάδας στον Τύμβο Καστά ως προς τις έρευνες που διεξήγαγαν από το 2012 έως το 2014, το μνημείο κατασκευάστηκε κατά παραγγελία του Μεγάλου Αλεξάνδρου για τον Ηφαιστίωνα.[38]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ (Αγγλικά) Saunders 2007, σελ. 34
  2. ↑ (Αγγλικά) Saunders 2007, σελ. 35
  3. ↑ (Αγγλικά) Saunders 2007, σελ. 38
  4. ↑ (Αγγλικά) Alexander the Great at War: His Army - His Battles - His Enemies. Osprey Publishing. 2008. σελ. 123. ISBN 1846033284. 
  5. ↑ (Αγγλικά) Lauren O'Connor (2008). «The Remains of Alexander the Great: The God, The King, The Symbol». Constructing the Past. Ανακτήθηκε στις 1 Νοεμβρίου 2013. 
  6. ↑ 6,0 6,1 (Αγγλικά) Chugg 2007, σελ. 43
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 7,3 (Αγγλικά) Saunders 2007, σελ. x
  8. ↑ (Αγγλικά) Saunders 2007, σελ. 41
  9. ↑ 9,0 9,1 «Πλούταρχος, Βίοι Παράλληλοι, Αλέξανδρος, 76.4». perseus.tufts.edu. Ανακτήθηκε στις 1 Νοεμβρίου 2013. 
  10. ↑ «Παυσανίας, Ελλάδος Περιήγησις 1.6 (καὶ τὸν μὲν νόμῳ τῷ Μακεδόνων ἔθαπτεν ἐν Μέμφει) - perseus.tufts.edu». 
  11. ↑ «Πάριο Χρονικό 112a (καὶ Ἀλέξανδρος εἰς Μέμφιν ἐτέθη) - Packard Humanities Institute». 
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 (Αγγλικά) Robert S. Bianchi. «Hunting Alexander's Tomb». Archaeology.org. Ανακτήθηκε στις 21 Αυγούστου 2011. 
  13. ↑ (Αγγλικά) Saunders 2007, σελ. 53
  14. ↑ «Κωνσταντίνος Ασώπιος - Ιστορία των Ελλήνων ποιητών και συγγραφέων, Αθήνα 1850 - Τυπογραφείο Σ.Κ. Βλαστού». 
  15. ↑ Δίων Κάσσιος, Ρωμαϊκή Ιστορία, Βιβλίο 51 (16, 5)
  16. ↑ (Αγγλικά) «Σωκράτης ο Σχολαστικός, Εκκλησιαστικαί Ιστορίαι, σελ. 173 (αγγλική μετάφραση)». 
  17. ↑ (Αγγλικά) Saunders 2007, σελ. 104-105
  18. ↑ 18,0 18,1 «Πώς ο τάφος του Μ. Αλεξάνδρου συνδέεται με τον Όσιο Σισώη». www.protothema.gr. Ανακτήθηκε στις 28 Μαρτίου 2016. 
  19. ↑ «Μέγας Αλέξανδρος και ταρίχευση:το περιπετειώδες χρονικό». thetoc.gr. 
  20. ↑ «Ο Όσιος Σισώης» (PDF). 
  21. ↑ (Αγγλικά) Madden 1851, σελ. 138
  22. ↑ (Αγγλικά) Madden 1851, σελ. 137
  23. ↑ 23,0 23,1 (Αγγλικά) «Where is Alexander Buried?». Hellenic Electronic Center. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Απριλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 1 Νοεμβρίου 2013. 
  24. ↑ 24,0 24,1 (Αγγλικά) Saunders 2007, σελ. xii
  25. ↑ (Αγγλικά) Chugg 2007, σελ. 149
  26. ↑ (Αγγλικά) «Oil lamp with schematized view of the harbour of Alexandria where the tombs of Alexander the Great, Antony and Cleopatra and the mausoleum of Augustus were erected». [νεκρός σύνδεσμος]
  27. ↑ «Ο ΙΙος βασιλικός τάφος της Βεργίνας αποκαλύπτει τον Μέγα Αλέξανδρο - Τριαντάφυλλος Παπαζώης». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Σεπτεμβρίου 2015. 
  28. ↑ (Αγγλικά) Saunders 2007, σελ. xiii
  29. ↑ Παπαζώης, Τριαντάφυλλος (2017). Ο Μέγας Αλέξανδρος με την οικογένεια του είναι θαμμένοι στους βασιλικούς τάφους ΙΙ και ΙΙΙ της Βεργίνας. Αθήνα. ISBN 9789603202387. 
  30. ↑ Ελένη Γλύκατζη - Αρβελέρ, «Ο Μέγας Αλέξανδρος των Βυζαντινών», Εκδόσεις Gutenberg, Αθήνα 2018
  31. ↑ 31,0 31,1 (Αγγλικά) «No evidence seen of Alexander's tomb, Greeks say». The Baltimore Sun. 6 Φεβρουαρίου 1995. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Νοεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 1 Νοεμβρίου 2013. 
  32. ↑ (Αγγλικά) «Independent.co.uk - Does the tomb of St Mark in Venice really contain the bones of Alexander the Great?». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Νοεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 2014. 
  33. ↑ 33,0 33,1 «Ο Τάφος της Αμφίπολης. Φωτογραφίες, νέα και χάρτης». 
  34. ↑ (Αγγλικά) bbc.co.uk - Giorgos Crhistides, "Greeks captivated by Alexander-era tomb at Amphipolis"
  35. ↑ (Αγγλικά) bbc.co.uk - Greeks captivated by Alexander-era tomb at Amphipolis
  36. ↑ «Εμπεδότιμος: Ο «μυστικός blogger» - koolnews.gr». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουνίου 2015. 
  37. ↑ «Εντυπωσιακά σχέδια για τον τάφο της Αμφίπολης / Γεράσιμος Γερολυμάτος - mixanitouxronou.gr». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Αυγούστου 2015. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουνίου 2015. 
  38. ↑ «Περιστέρη: Το μνημείο της Αμφίπολης είναι του Ηφαιστίωνα». Πρώτο Θέμα. 30 Σεπτεμβρίου 2015. 

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Τάφος_του_Μεγάλου_Αλεξάνδρου&oldid=10082745"