Ονομαστικές συμβάσεις για τα γυναικεία ονόματα στην αρχαία Ρώμη

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Επιγραφή που ταυτοποιεί τον τάφο της Καικιλίας Μετέλλας, κόρης του Κόιντου Καικίλιου Μέτελλου Κρητικού και συζύγου του Mάρκου Λικίνιου Κράσσου. Αναφέρει: Caeciliae, Q[uintus] Cretici. f[ilia], Metellae, Crassi, "Kαικιλία, κόρη του Κόιντου Κρητικού, του γένους των Μετέλλων και των Κράσσων".

Οι συμβάσεις ονοματοδοσίας για τις γυναίκες στην αρχαία Ρώμη διέφεραν από την ονοματολογία για τους άνδρες και η πρακτική άλλαξε δραματικά από την Πρώιμη Δημοκρατία στην Ακμή της Αυτοκρατορίας και στη συνέχεια στην Ύστερη Αρχαιότητα. Τα θηλυκά προσδιορίζοντο επίσημα από το θηλυκό του επωνύμου της οικογένειας (nomen gentile, δηλαδή το όνομα του γένους), το οποίο θα μπορούσε να διαφοροποιηθεί περαιτέρω από τη γενική πτώση του επιθέτου (cognomen) του πατέρα της ή -για μια παντρεμένη γυναίκα- του συζύγου της. Τα αριθμητικά επίθετα μπορεί να διακρίνουν μεταξύ των αδελφών, όπως η Tertia, "η Τρίτη" (συγκρίνετε τους τίτλους γενιάς σε αγγλικά ονόματα). Μέχρι την Ύστερη Δημοκρατία, οι γυναίκες υιοθετούσαν επίσης συχνά το θηλυκό του επιθέτου (cognomen) του πατέρα τους.

Μια γυναίκα κρατούσε το δικό της οικογενειακό επώνυμο μετά τον γάμο της, αν και μπορεί να ονομαστεί και σε σχέση με τον σύζυγό της: το όνομα Clodia Metelli, "Κλαυδία (σύζυγος) του Mέτελλου", διατηρεί το γενέθλιο όνομα Clodia και προσθέτει το επώνυμο του συζύγου της, για να προσδιορίσει ποια Clodia. Τα παιδιά έπαιρναν συνήθως το όνομα του πατέρα. Ωστόσο στην Αυτοκρατορική περίοδο τα παιδιά μπορεί μερικές φορές να κάνουν το οικογενειακό επώνυμο της διάσημης μητέρας τους μέρος του οικογενειακού τους ονόματος ή ακόμη και να το υιοθετήσουν. [1]

Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρώιμη και Μέση Δημοκρατία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι γυναίκες στις αρχές έως τα μέσα της Δημοκρατίας ήταν συνήθως γνωστές με το οικογενειακό τους επώνυμο (nomen). Μια γυναίκα από το γένος των Αιμιλίων θα ονομαζόταν Αιμιλία, από το γένος των Κορνηλίων, Κορνηλία από το γένος των Σεμπρονίων, Σεμπρονία και ούτω καθεξής. Εάν υπήρχαν πολλές κόρες, ένα επίθετο (cognomen) όπως Prima (Πρώτη), Secunda (Δεύτερη) ή Tertia (Τρίτη) θα μπορούσε να υποδεικνύει τη σειρά γέννησης, για παράδειγμα, την Αιμιλία Τέρτια, σύζυγο του Σκιπίωνα του Αφρικανού. (Αυτή, ωστόσο, είναι περισσότερο γνωστή ως Aιμιλία Παύλα). Τα συγκριτικά επίθετα Maior και Minor, που σημαίνουν "η Πρεσβύτερη" και "η Νεότερη" όταν συνδέονται με ένα όνομα, μπορεί να διακρίνουν μεταξύ δύο μόνο αδελφών, για παράδειγμα, οι κόρες του Γαΐου Λαιλίου Σάπιενς είναι γνωστές ως Λαιλία η Πρεσβύτερη και Λαιλία η Νεότερη.

Η σειρά γέννησης δεν είναι ο καλύτερος ή ο μοναδικός προσδιοριστικός δείκτης της, αλλά μπορεί να είναι η εξέχουσα θέση μιας γυναίκας. Το όνομα Κορνηλία Αφρικανή αναφέρεται πιο συχνά στην Κορνηλία Αφρικανή τη Νεότερη, τη μικρότερη (αλλά σημαντικότερη) κόρη του Σκιπίωνα Αφρικανού, και όχι στη μεγαλύτερη αδελφή της.

Οι γιοι, συγκριτικά, διακρίνονταν από ένα όνομα (praenomen), το πρώτο, προσωπικό όνομα των τυπικών τριών ονομάτων ενός Ρωμαίου αρσενικού (tria nomina). Ο μεγαλύτερος γιος λάμβανε τις περισσότερες φορές τα ίδια ονόματα με τον πατέρα του, ενώ σε άλλους το όνομα ενός παππού ή ενός θείου. [2] Αυτή η παράδοση έκανε άχρηστη τη σημασία των αριθμητικών ονομάτων: τα αρσενικά ονόματα Quintus ("Πέμπτος"), Sextus ("Έκτος") και Decimus ("Δέκατος") χρησιμοποιήθηκαν ευρέως χωρίς αναφορά στη σειρά γέννησης, επειδή μετακυλίοντο. Έτσι, η ημι-μυθική Κλαυδία Κοΐντα θα έπρεπε να ήταν η πέμπτη κόρη του πατρίκιου πατέρα της από το γένος των Κλαυδίων, αλλά είναι αμφίβολο ότι υπήρχαν τέσσερις μεγαλύτερες αδελφές: η Quinta είναι πιθανώς ένα αρχαϊκό γυναικείο όνομα (praenomen) που μεταγενέστεροι Λατίνοι συγγραφείς αντιμετώπισαν ως επίθετο (cognomen). [3]

Ύστερη Δημοκρατία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Από την Ύστερη Δημοκρατία, ένα επίθετο (cognomen), το τρίτο των τριών ονομάτων (tria nomina), γίνεται πιο σημαντικό στη διάκριση των οικογενειακών κλάδων του κύριου γένους. Η σημασία του επιθέτου αντανακλάται και στην πρακτική ονοματοδοσίας καθώς αφορά γυναίκες, για παράδειγμα Κορνηλία Σύλλα, Πομπεία Μάγνα, Κορνηλία Μετέλλα. Η Λικινία Κράσσα η Πρεσβύτερη και η Λικινία Κράσσα η Νεότερη ήταν κόρες του Λεύκιου Λικίνιου Κράσσου.

Στα κορίτσια μπορεί επίσης να δοθεί το όνομα της μητέρας τους, εάν γεννήθηκαν εκτός γάμου. [4]

Υψηλή Αυτοκρατορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην εποχή του Αυγούστου και μετά, οι Ρωμαίες χρησιμοποιούσαν πιο ποικίλα ονόματα και μερικές φορές ακόμη και δύο μικρά ονόματα. Η πρακτική της ονοματοδοσίας έγινε λιγότερο άκαμπτη, όπως αποδεικνύεται μεταξύ των γυναικών της ιουλιοκλαυδιανής δυναστείας. Ενώ οι σύζυγοι του Αυγούστου ήταν γνωστές με το όνομα του πατρικού τους γένους (Κλαυδία, Σκριβωνία και Λιβία) και οι γυναίκες του Τιβέριου ήταν γνωστές με τα λιγότερο γνωστά ονόματα των πατέρων τους (Βιψανία Aγριππίνα και Ιουλία η Πρεσβύτερη), από την τρίτη γενιά της Αυτοκρατορικής οικογένειας, οι συμβάσεις ονομασίας άλλαξανι. Οι κόρες της Ιουλίας από τον δεύτερο σύζυγό της Μάρκο Βιψάνιο Αγρίππα ήταν η Ιουλία η Νεότερη και η Αγριππίνα η Πρεσβύτερη, όχι η Βιψανία Κοΐντα και η Βιψανία Σέξτα. Παρομοίως, οι κόρες της Αγριππίνας της Πρεσβύτερης ήταν η Αγριππίνα η Νεότερη, η Δρουσίλλα και η Λιβίλλα: δεν ονομάστηκαν από την οικογένεια που υιοθέτησε τον πατέρα τους, το γένος των Ιουλίων. Ομοίως, στην οικογένεια της Oκταβίας της Νεότερης και του Mάρκου Αντωνίου, οι ονομασίες για τις κόρες τους (Aντωνία η Πρεσβύτερη και Aντωνία η Νεότερη) και της Oκταβίας από τον πρώτο της σύζυγο (Κλαυδία Μαρκέλλα η Πρεσβύτερη και Κλαυδία Μαρκέλλα η Νεότερη) ακολυθούν τη σύμβαση για τα ονόματα, αλλά αυτό για την εγγονή τους Λιβίλλα, κόρη του Νέρωνα Κλαύδιου Δρούσου, δεν είναι.

Στις μεταγενέστερες γενιές, οι γυναίκες λάμβαναν δύο ονόματα. Αυτό σήμαινε ότι οι κόρες του Κλαύδιου δεν ήταν η Κλαυδία η Πρεσβύτερη και η Κλαυδία η Νεότερη, αλλά η Κλαυδία Αντωνία από τον γάμο του Κλαυδίου με την Aιλία Παιτίνα και η Κλαυδία Οκταβία από τον γάμο του με τη Mεσσαλίνα. Μεταξύ της ελίτ, ονόματα όπως η Πομπονία Γκραικίνα έγιναν κοινά. Σε ακόμη μεταγενέστερες γενιές τα ονόματα των γυναικών είχαν ελάχιστη ή καθόλου ομοιότητα με τα οικογενειακά ονόματα του πατέρα τους. Για παράδειγμα στη δυναστεία των Φλαβίων, η κόρη του Τίτου δεν ήταν η Φλαβία. Στη δυναστεία των Σεβήρων, οι περισσότερες γυναίκες έφεραν ως πρώτο όνομα το "Ιουλία", ακόμη και αν δεν ήταν το επώνυμο του γένους, αλλά το δεύτερο όνομα ήταν διαφορετικό και ως εκ τούτου τις διέκρινε. Στη δυναστεία του Θεοδοσίου, η κόρη του Θεοδοσίου Α΄ δεν ήταν η Θεοδοσία, αλλά η Γκάλα Πλακιδία, που ονομάστηκε εν μέρει από τη μητέρα της.

  • Μία γυναίκα θα μπορούσε να ονομαστεί για έναν παππού και μία γιαγιά. Για παράδειγμα, η Λιβίλλα (αδελφή του Γερμανικού και του Κλαύδιου) πήρε το όνομά της από την εκ πατρός γιαγιά της Λιβία.
  • Μία γυναίκα θα μπορούσε να ονομαστεί με συνδυασμό του οικογενειακού της ονόματος και του ονόματος μίας μητέρας ή μίας γιαγιάς. Η πρώτη σύζυγος του Κλαύδιου, η Πλαυτία Ουργουλανίλλα, ονομάστηκε από το γένος του πατέρα της, τους Πλαύτιους, και την εκ πατρός γιαγιά της, Ουργουλανία, στενή φίλη της εκ πατρός γιαγιάς του Κλαύδιου Λιβίας.
  • Μία γυναίκα θα μπορούσε επίσης να ονομαστεί για την οικογένεια του πατέρα της και έναν τόπο καταγωγής, κάπως σαν τους άνδρες, αλλά χωρίς ένα μοναδικό όνομα (praenomen).
  • Μία γυναίκα θα μπορούσε να ονομαστεί προς τιμήν άλλων συγγενών. Αυτή η σύμβαση ονομασίας ίσχυε για τις τρεις αδερφές του Καλιγούλα. Η μεσαία από τις τρεις αδελφές, η Ιουλία Δρουσίλλα, ονομάστηκε για τον εκ πατρός παππού της, τον Νέρωνα Κλαύδιο Δρούσο, που ήταν και ο ίδιος γνωστός. Η μικρότερη από τις τρεις αδελφές, η Ιουλία Λιβίλλα, πήρε το όνομά της από την εκ πατρός θεία της, τη Λιβίλλα. Η μεγαλύτερη από τις τρεις αδελφές, η Αγριππίνα η Νεότερη, πήρε το όνομα τής μητέρας της, Αγριππίνας της Πρεσβύτερης. Ομοίως, η Ιουλία η Νεότερη, η θεία της Αγριππίνας, ονομάστηκε προς τιμή τής μητέρας της, Ιουλίας της Πρεσβύτερης.

Σε ορισμένες αυτοκράτειρες δόθηκε το όνομα (praenomen) Ιουλία, ακόμη και αν δεν είχαν σχέση με το γένος των Ιουλίων. [5] Μερικοί, όπως η Λιβία και η Αγριππίνα η Νεότερη, έλαβαν την προσωνυμία (agnomen) της Αugusta ("Σεβαστής, Μεγαλοπρεπούς"), ένα παράλληλο με τούς συζύγους τους (Αugustus).

Ύστερη αρχαιότητα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην Ύστερη Αρχαιότητα, οι γυναίκες ονομάζοντο συχνά από τις μητέρες τους ή άλλες γυναίκες συγγενείς, οι οποίες με τη σειρά τους ονομάζοντο συχνά από γυναίκες (ή μερικές φορές άνδρες) χριστιανούς αγίους. Έτσι, το όνομα της αυτοκράτειρας Γάλλας Πλακιδίας δείχνει μόνο το όνομα της μητέρας της Γάλλας, όχι του πατέρα της. Άλλα παραδείγματα: Η Aρρία ήταν κόρη του Θράσεα Παίτου και της συζύγου του Aρρίας. [6] [7] και πιθανώς η Κονσιδία, κόρη του Σερβίλιου Νονιανού. [8]

Αυτοκράτειρες που φέρουν εθνικά (ειδωλολατρικά) ονόματα—π.χ η Aιλία Ευδοκία, πρώην Aθηναΐς, μετονομάστηκαν, για να έχουν πιο χριστιανικά ονόματα, μερικές φορές από μια προηγούμενη αυτοκράτειρα. Μερικές αυτοκράτειρες όπως η Θεοδώρα, σύζυγος του Ιουστινιανού, φέρεται να μετονομάστηκαν επίσης. Οι υστεροβυζαντινές αυτοκράτειρες έφεραν ονόματα, που προέρχονται από τα ελληνικά:

Τα περισσότερα από αυτά τα ονόματα παρουσίαζαν ελληνικές επιρροές, ενώ μερικά ήταν ονόματα χριστιανών αγίων.

Επιθήματα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πολλές φορές οι γυναίκες χρειάζοντο ανεπίσημα ονόματα, για να τις διαφοροποιήσουν μεταξύ των συγγενών τους. Αυτό γινόταν συχνά με τη βοήθεια επιθημάτων, για παράδειγμα το υποκοριστικό επίθημα -il(l)a (εναλλακτικά -ul(l)a ή -ol(l)a) που σημαίνει «μικρή» ή «νεαρή», χρησιμοποιείται συχνά, για παράδειγμα: Jul-illa για μια νεαρή Julia, Drus-illa για μια νεαρή Drusa. Το επίθημα προήλθε από τη λέξη ulla που σήμαινε έναν μικρό λάκκο και μπορούσε να χρησιμοποιηθεί για να δηλώσει ότι η εν λόγω γυναίκα ήταν νεότερη συγγενής κάποιου με το ίδιο όνομα, ότι ήταν ακόμη μικρό κορίτσι ή απλώς υπονοούσε στοργή. Για παράδειγμα, η κόρη του Κικέρωνα, η Tullia, ονομαζόταν από αυτόν «Tulli-ola » ακόμη και ως ενήλικας, παρόλο που δεν είχε μεγαλύτερες αδελφές ή άλλες αξιόλογες γυναίκες συγγενείς. Ένα άλλο επίθημα που χρησιμοποιήθηκε ήταν το -in(n)a που θα υπονοούσε "συγγενής του", για παράδειγμα " Agripp-ina ήταν η κόρη του Agrippa" ή " Messal-ina ήταν η κόρη του Messala". [9] Το επίθημα -ina χρησιμοποιήθηκε συχνά για επίθετα (cognomina) που κατέληγαν σε "a", που σημαίνει ότι δεν υπήρχε γενικός τρόπος για να τα θηλυκοποιήσουμε.

Μια τρίτη πιο σπάνια μορφή ήταν η -iana, που θα μπορούσε να προστεθεί στο όνομα μιας γυναίκας, της οποίας ο πατέρας υιοθετήθηκε σε άλλη οικογένεια ή για να υποδείξει την οικογένεια της μητέρας της [10], όπως η Ulpia Marc-iana που ήταν κόρη της Marcia και του Mάρκου Ούλπιου Τραϊανού.

Υπήρχαν επίσης σπάνιες περιπτώσεις συνδυασμού δύο επιθημάτων, όπως «Agripp-in(a)-illa» [α] η σύζυγος του Mάρκου Γάβιου Σκουίλα Γαλικανού, του υπάτου του έτους 127. [11] Τα επιθήματα δεν προστίθοντο πάντα στο τέλος του ονόματος ή του επιθέτου (cognomen), αλλά μερικές φορές και στον αριθμό μιας κόρης, για παράδειγμα, η αδελφή του Bρούτου Ιουνία Τέρτια ονομαζόταν Tert-ulla. Οι πιο κοινές τέτοιες μορφές για τις ονοματικές αριθμήσεις ήταν οι Primula, Secundina, Tertiola/Tertulla, Quartilla και Quintilla/Quintina. [12]

Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σημειώσεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Agrippinilla was also used by Robert Graves in his books (I, Claudius and Claudius the God) as the name of Agrippina the Younger.

Βιβλιογραφικές αναφορές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ Beryl Rawson, "The Roman Family," in The Family in Ancient Rome: New Perspectives (Cornell University Press, 1986), p. 18.
  2. ↑ Lawrence Keppie, Understanding Roman Inscriptions (Routledge, 1991), p. 19.
  3. ↑ T. P. Wiseman, Clio's Cosmetics (Bristol Phoenix Press, 2003, originally published 1979), p. 95.
  4. ↑ Nuorluoto, Tuomo. «Emphasising matrilineal ancestry in a patrilineal system: Maternal name preference in the Roman world». M. Nowak, A Łajtar, J. Urbanik (Eds.), Tell Me Who You Are: Labelling Status in the Graeco-Roman World (U Schyłku Starozytnosci Studia Zródłoznawcze, 16), Warsaw. https://www.academia.edu/37674982. 
  5. ↑ The Dictionary Of Roman Coins
  6. ↑ Tacitus, Ann. 16, 34
  7. ↑ Pliny the Younger, Ep.. 3, 6, 10; 7, 19, 3
  8. ↑ Pliny the Elder, NH 24, 43
  9. ↑ N.M., Kay (2013). Epigrams from the Anthologia Latina: Text,Translation and Commentary. A&C Black. σελ. 208. ISBN 9781849667821. 
  10. ↑ Ingraham, Holly (1997). People's Names: A Cross-cultural Reference Guide to the Proper Use of Over 40,000 Personal and Familial Names in Over 100 Cultures. McFarland & Company. σελ. 478. ISBN 9780786401871. 
  11. ↑ PIR, vol. III, pp. 67, 72.
  12. ↑ Harvard Studies in Classical Philology. University of Michigan: Johnson Reprint Corporation. 1969. σελ. 171. 

Περαιτέρω ανάγνωση[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ονομαστικές_συμβάσεις_για_τα_γυναικεία_ονόματα_στην_αρχαία_Ρώμη&oldid=10352262"