Μουσείο Ψηφιδωτών Ζεύγματος

Μουσείο Ψηφιδωτών Ζεύγματος
Είδος	μουσείο
Διοικητική υπαγωγή	Γκαζιαντέπ και Şehitkamil
Χώρα	Τουρκία
Έναρξη κατασκευής	2011
Ολοκλήρωση	27 Μαΐου 2011
Ιστότοπος
	Επίσημος ιστότοπος
	Πολυμέσα
	δεδομένα (π)

Το μουσείο ψηφιδωτών Ζεύγματος, στην πόλη Γκαζιαντέπ, στην Τουρκία, είναι το μεγαλύτερο μουσείο ψηφιδωτών στον κόσμο, με 1700 m ² ψηφιδωτά. ^[2] Άνοιξε για το κοινό στις 9 Σεπτεμβρίου 2011.^[3] Το μουσείο έχει έκταση 30.000 τ.μ., όπου εκτίθενται 2.448 τ.μ. μωσαϊκών και αντικαθιστά το Εθνικό Μουσείο Μπαρντό στην Τύνιδα ως το μεγαλύτερο μουσείο ψηφιδωτών στον κόσμο. ^[1] ^[4]

Τα ελληνιστικά και ρωμαϊκά ψηφιδωτά του μουσείου επικεντρώνονται στο Ζεύγμα, το οποίο λέγεται ότι ιδρύθηκε ως Σελεύκεια από τον Σέλευκο Α' Νικάτορα, ιδρυτή του Βασιλείου των Σελευκιδών, αφού υπηρέτησε ως εταίρος στρατιωτικός αξιωματικός στο στρατό του Μεγάλου Αλεξάνδρου. ^[5] Οι θησαυροί, συμπεριλαμβανομένων των ψηφιδωτών, παρέμειναν σχετικά άγνωστοι μέχρι το 2000, όταν εμφανίστηκαν αντικείμενα σε μουσεία και όταν τα σχέδια για νέα φράγματα στον Ευφράτη σήμαιναν ότι μεγάλο μέρος του Ζεύγματος θα πλημμύριζε. ^[6] Το 2011, πολλά από τα ψηφιδωτά παραμένουν καλυμμένα ^[7] και ομάδες ερευνητών συνεχίζουν να εργάζονται για το έργο. ^[8]

Δημιουργία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο πλαίσιο του σχεδιασμού του έργου της Νοτιοανατολικής Ανατολίας, που ξεκίνησε το 1980 και προορίζεται να τροφοδοτήσει τη νοτιοανατολική Τουρκία με νερό και ενέργεια, αποφασίστηκε και η κατασκευή του φράγματος Μπιρετσίκ, το οποίο ξεκίνησε το 1996. Το 2000, το 80% της αρχαίας πόλης Ζεύγμα θάφτηκε κάτω από την τεχνητή λίμνη του φράγματος Μπιρετσίκ στον Ευφράτη προκειμένου να τεθεί σε λειτουργία το φράγμα για την παραγωγή υδροηλεκτρικής ενέργειας.^[3]^[9]

Μετά από μακροχρόνιες, συχνά ανεπιτυχείς προσπάθειες από διάφορα μέρη για την ανάληψη μέτρων για τη διάσωση των πολύτιμων αρχαιοτήτων του Ζεύγματος, οι σωστικές ανασκαφές ξεκίνησαν τελικά το 1995 με τη συνεργασία του Αρχαιολογικού Μουσείου του Γκαζιαντέπ και διαφόρων διεθνών οργανισμών. Έχουν ανακαλυφθεί πολυάριθμα τεχνουργήματα, μεταξύ των οποίων ένας μεγάλος αριθμός αξιοσημείωτων, καλοδιατηρημένων ψηφιδωτών και τοιχογραφιών. Αρχικά συγκεντρώθηκαν στο Μουσείο Γκαζιαντέπ, το οποίο σύντομα αποδείχθηκε πολύ μικρό. Το 2005 άνοιξε μια επέκταση δίπλα στο παλιό μουσείο.^[10] Στη συνέχεια, το 2008 ξεκίνησε η κατασκευή ενός ειδικού μουσείου για τα λείψανα του Ζεύγματος, το οποίο άνοιξε για τους επισκέπτες στις 27 Μαΐου 2011. Τα επίσημα εγκαίνια από τον Πρωθυπουργό Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν και τον Υπουργό Πολιτισμού Ερτουγρούλ Γκιουνάι πραγματοποιήθηκαν στις 9 Σεπτεμβρίου 2011.^[11]

Έκθεση ψηφιδωτών[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η συνολική έκταση του κτηρίου του μουσείου είναι 30.000 m². Η έκθεση καταλαμβάνει περίπου το ένα τρίτο του σε τρεις ορόφους.^[12] Το μουσείο στέγαζε συνολικά 1450 m² ψηφιδωτών την εποχή που άνοιξε, ενώ άλλα 1000 m² ήταν ακόμη υπό αποκατάσταση. Το μουσείο έχει ξεπεράσει έτσι το μεγαλύτερο μουσείο ψηφιδωτών στην Τύνιδα μέχρι σήμερα και διαθέτει τη μεγαλύτερη συλλογή ψηφιδωτών στον κόσμο. Υπάρχουν επίσης 140 m² τοιχογραφίες, αγάλματα, τέσσερα ρωμαϊκά σιντριβάνια, κίονες, επιτύμβιες στήλες και σαρκοφάγοι καθώς και ένα χάλκινο άγαλμα του Άρη, θεού του πολέμου.^[13] Ο τελευταίος έχει ύψος 1,45 μ. και είναι τοποθετημένος σε κολόνα ύψους έξι μέτρων με τέτοιο τρόπο ώστε να είναι ορατός σχεδόν από κάθε σημείο του κτηρίου. Από τις στήλες αξίζει να αναφερθούν δύο ανάγλυφα Δεξίωσις τοποθετημένα κοντά στην είσοδο. Δείχνουν τον βασιλιά Αντίοχο Α' να δίνει τα χέρια με τον Απόλλωνα / τον Μίθρα και τον Ηρακλή. Τα ψηφιδωτά και οι τοιχογραφίες παρουσιάζονται εν μέρει στο αρχικό τους πλαίσιο με κολώνες, σιντριβάνια και άλλα αρχιτεκτονικά στοιχεία.

Η έκθεση περιλαμβάνει επίσης μεγάλες διαδραστικές οθόνες, που παρέχουν πληροφορίες για την ιστορία και την εξερεύνηση της πόλης του Ζεύγματος, καθώς και τις προσπάθειες ανασκαφής και διάσωσης.^[3] Μια ταινία προβάλλεται σε ένα διπλανό δωμάτιο και υπάρχουν διάφοροι πίνακες και τραπέζια με μεγάλες οθόνες αφής και ευαίσθητες στην κίνηση προβολές λέιζερ που κατανέμονται στους τρεις ορόφους, με τα οποία παιδιά και ενήλικες μπορούν να μάθουν περισσότερα για τη δομή και τα χαρακτηριστικά των ψηφιδωτών σε ένα παιχνιδιάρικο τρόπο, για παράδειγμα με τη μορφή παζλ.

Ψηφιδωτά[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μερικά από τα πιο διάσημα ψηφιδωτά, που έχουν ανακαλυφθεί στο Ζεύγμα είναι τα παρακάτω.

Γυφτοπούλα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το πιο διάσημο μωσαϊκό της συλλογής είναι η αποκαλούμενη «Γυφτοπούλα», η οποία θεωρείται ως η Μόνα Λίζα της Ανατολής.^[3] Εμφανίζεται σε αφίσες και στην πόλη Γκαζιαντέπ για τη διαφήμιση του μουσείου. Σύμφωνα με μία θεωρία είναι απεικόνιση της Γαίας, της θεάς της γης.^[14] Το τμήμα του μωσαϊκού δείχνει μια νεαρή κοπέλα με τα μαλλιά της πιασμένα κάτω από ένα καπέλο. Μέρος των μαλλιών εμφανίζεται πάνω από το μέτωπο, κάτω από το καπέλο, μακριές μπούκλες κρέμονται ελεύθερα στα πλάγια. Τα υπολείμματα ενός λουλουδιού ή μιας ταινίας που φαίνονται στα δεξιά μπορεί να ανήκαν σε έναν θυρσό, που κρατά αυτή ή ένα άτομο που στέκεται κοντά. Ερμηνεύεται ως αναφορά σε μια υποτιθέμενη σκηνή του Διονύσου, με το κορίτσι να είναι μαινάδα. Ίχνη από αμπελόφυλλα φαίνονται πάνω από το κεφάλι προς τα αριστερά, επιβεβαιώνοντας αυτή την ερμηνεία. Το ψηφιδωτό χρονολογείται στον 2ο αιώνα μ.Χ. Εκτίθεται σε ξεχωριστό δωμάτιο στον επάνω όροφο.

Ωκεανός και Τηθύς[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το μωσαϊκό δείχνει τον θεό της θάλασσας Ωκεανό με τη σύζυγό του Τηθύ,^[9] περιτριγυρισμένοι από θαλάσσια πλάσματα και τέσσερις φιγούρες του Έρωτα να καβαλούν δελφίνια. Η Τηθύς έχει δύο φτερά στο μέτωπό της. Το μωσαϊκό βρέθηκε στον πυθμένα μιας πισίνας. Η θέα από ψηλά είναι ο λόγος που δύο από τις απεικονίσεις του Έρωτα είναι ανάποδα. Τέτοιες απεικονίσεις του Ωκεανού με θαλάσσια πλάσματα ήταν δημοφιλή μοτίβα για ψηφιδωτά ή πίνακες ζωγραφικής σε μπάνια. Σύμφωνα με επιστήμονες ειδικά κομμάτια από γυαλί δημιουργήθηκαν αποκλειστικά γι’ αυτό το ψηφιδωτό με αποτέλεσμα να έχει πολύ όμορφα και ζωηρά χρώματα.^[9]

Έρωτας και Ψυχή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το μωσαϊκό πλαισιώνεται από δύο σειρές παραλληλεπίπεδων. Οι μορφές του Έρωτα και της Ψυχής είναι καθισμένες σε έναν καναπέ με τα πόδια τους σε ένα φαρδύ υποπόδιο. Ο Έρως είναι ξυπόλητος, τα πόδια της Ψυχής καλύπτονται από τον μανδύα της. Κάθονται επίσης με το σώμα τους ελαφρώς στραμμένο το ένα από το άλλο ενώ τα κεφάλια τους γυρίζουν το ένα προς το άλλο. Ο Έρως απεικονίζεται ως ένας όμορφος νεαρός χωρίς πουκάμισο με ένα στεφάνι από φύλλα στο κεφάλι του. Τα φτερά του είναι πολύχρωμα σκιασμένα. Το αριστερό του χέρι είναι γύρω από τον ώμο της συντρόφου του και στο δεξί του χέρι κρατά ένα μπουκέτο λουλούδια στην αγκαλιά του. Η Ψυχή είναι ντυμένη με χιτώνα με μανίκια, ο μανδύας της είναι από διαφανές ύφασμα. Το κεφάλι της είναι στολισμένο με στεφάνι από φύλλα και πέπλο. Στο βάθος αριστερά της σκηνής είναι ένας λαμπερός μεταλλικός κρατήρας. Το έργο βρέθηκε στο σπίτι του Ποσειδώνα και χρονολογείται από τον 2ο έως τα μέσα του 3ου αιώνα μ.Χ.