Χημειοθεραπεία: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Περιήγηση ιστορικού διαδραστικά
← Προηγούμενη διαφοράΕπόμενη διαφορά →
Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε
ΟπτικήΚώδικας wiki
Γραμμή 125: Γραμμή 125:


== Παρενέργειες ==
== Παρενέργειες ==
[[Αρχείο:Side Effects of Chemotherapy.png|μικρογραφία|280x280εσ|Παρενέργειες χημειοθεραπείας.]]
Η χημειοθεραπεία συνοδεύεται από πολλές [[Ανεπιθύμητη ενέργεια|παρενέργειες]], ανάλογα με τη συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή που εφαρμόζεται. Η [[τοξικότητα]] που σχετίζεται με τη χημειοθεραπεία μπορεί να είναι οξεία, αμέσως μετά τη χορήγηση, εντός ωρών ή ημερών ή χρόνια, μετά από εβδομάδες έως χρόνια.<ref name=":0" /> Σε πολλές περιπτώσεις, έχει παρατηρηθεί αύξηση της ανεκτικότητας/μείωσης των παρενεργειών και ενισχυμένη θεραπευτική αποτελεσματικότητα μέσω [[Διαλείπουσα νηστεία|διαλείπουσας νηστείας]] τις ημέρες της θεραπείας, τόσο σε πειράματα σε ανθρώπους όσο και σε πειράματα σε ζώα.<ref>{{Cite journal|title=Fasting mimicking diet as an adjunct to neoadjuvant chemotherapy for breast cancer in the multicentre randomized phase 2 DIRECT trial|first3=Danielle|first9=Joan B.|last8=de Graaf|first8=Hiltje|last7=Smit|first7=Vincent T. H. B. M.|last6=Vreeswijk|first6=Maaike P. G.|last5=Ehsan|first5=Ilina|last4=Welters|first4=Marij J. P.|last3=Cohen|last2=Lugtenberg|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32576828/|first2=Rieneke T.|last=de Groot|first=Stefanie|doi=10.1038/s41467-020-16138-3|issue=1|volume=11|pages=3083|pmid=32576828|pmc=7311547|issn=2041-1723|date=2020-06-23|journal=Nature Communications|last9=Heijns}}</ref>
Η χημειοθεραπεία συνοδεύεται από πολλές [[Ανεπιθύμητη ενέργεια|παρενέργειες]], ανάλογα με τη συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή που εφαρμόζεται. Η [[τοξικότητα]] που σχετίζεται με τη χημειοθεραπεία μπορεί να είναι οξεία, αμέσως μετά τη χορήγηση, εντός ωρών ή ημερών ή χρόνια, μετά από εβδομάδες έως χρόνια.<ref name=":0" /> Σε πολλές περιπτώσεις, έχει παρατηρηθεί αύξηση της ανεκτικότητας/μείωσης των παρενεργειών και ενισχυμένη θεραπευτική αποτελεσματικότητα μέσω [[Διαλείπουσα νηστεία|διαλείπουσας νηστείας]] τις ημέρες της θεραπείας, τόσο σε πειράματα σε ανθρώπους όσο και σε πειράματα σε ζώα.<ref>{{Cite journal|title=Fasting mimicking diet as an adjunct to neoadjuvant chemotherapy for breast cancer in the multicentre randomized phase 2 DIRECT trial|first3=Danielle|first9=Joan B.|last8=de Graaf|first8=Hiltje|last7=Smit|first7=Vincent T. H. B. M.|last6=Vreeswijk|first6=Maaike P. G.|last5=Ehsan|first5=Ilina|last4=Welters|first4=Marij J. P.|last3=Cohen|last2=Lugtenberg|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32576828/|first2=Rieneke T.|last=de Groot|first=Stefanie|doi=10.1038/s41467-020-16138-3|issue=1|volume=11|pages=3083|pmid=32576828|pmc=7311547|issn=2041-1723|date=2020-06-23|journal=Nature Communications|last9=Heijns}}</ref>


Οι παρενέργειες που εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα είναι: [[κόπωση]], [[ναυτία]], [[εμετός|εμετούς]], [[διάρροια]], [[άφθες]] στο στόμα, [[στοματίτιδα]], απώλεια μαλλιών ([[αλωπεκία]]), [[Εξάνθημα|εξανθήματα]] και καταστολή του [[μυελός των οστών|μυελού των οστών]] με μείωση των [[Λευκά αιμοσφαίρια|λευκών]], των [[Ερυθρά αιμοσφαίρια|ερυθρών αιμοσφαιρίων]] και των [[αιμοπετάλια|αιμοπεταλίων]] στο [[αίμα]]. <ref name="chemo" />
Οι παρενέργειες που εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα είναι: [[κόπωση]], [[ναυτία]], [[εμετός]], [[διάρροια]], [[άφθες]] στο στόμα, [[στοματίτιδα]], απώλεια μαλλιών ([[αλωπεκία]]), [[Εξάνθημα|εξανθήματα]] και καταστολή του [[μυελός των οστών|μυελού των οστών]] με μείωση των [[Λευκά αιμοσφαίρια|λευκών]], των [[Ερυθρά αιμοσφαίρια|ερυθρών αιμοσφαιρίων]] και των [[αιμοπετάλια|αιμοπεταλίων]] στο [[αίμα]].<ref name="chemo" />


Άλλα φάρμακα μπορεί επίσης να προκαλέσουν [[Πόνος|πόνο]], απώλεια [[μνήμη|μνήμης]], [[σήψη]], απώλεια ή αύξηση βάρους, [[αιμορραγία]], δευτερεύουσες [[Καρκίνος|νεοπλασίες]].<ref>[http://www.breastcancer.org/treatment/chemotherapy/side_effects.jsp "BreastCancer.org" "Chemotherapy Side Effects"]</ref>
Άλλα φάρμακα μπορεί επίσης να προκαλέσουν [[Πόνος|πόνο]], απώλεια [[μνήμη|μνήμης]], [[σήψη]], απώλεια ή αύξηση βάρους, [[αιμορραγία]], δευτερεύουσες [[Καρκίνος|νεοπλασίες]].<ref>[http://www.breastcancer.org/treatment/chemotherapy/side_effects.jsp "BreastCancer.org" "Chemotherapy Side Effects"]</ref>
Γραμμή 137: Γραμμή 138:


Αν και τα άτομα που λαμβάνουν χημειοθεραπεία ενθαρρύνονται να πλένουν τα χέρια τους, να αποφεύγουν τους άρρωστους και να λαμβάνουν άλλα μέτρα μείωσης των λοιμώξεων, περίπου το 85% των λοιμώξεων οφείλονται σε φυσικούς μικροοργανισμούς στη [[Γαστρεντερική οδός|γαστρεντερική οδό]] (συμπεριλαμβανομένης της [[Στοματική κοιλότητα|στοματικής κοιλότητας]]) και στο δέρμα του ατόμου.<ref>Huang ES (2000). ''Internal medicine: handbook for clinicians, resident survival guide''. Arlington, VA: Scrub Hill Press. p. 130. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Ειδικό:BookSources/978-0-9645467-5-2|<bdi>978-0-9645467-5-2</bdi>]].</ref>  Οι λοιμώξεις μπορούν να εκδηλωθούν ως συστηματικές λοιμώξεις, όπως [[σήψη]], ή ως τοπικά ξεσπάσματα, όπως απλός έρπης, [[Έρπης ζωστήρας|έρπητας ζωστήρας]] ή άλλα μέλη [[Ερπητοϊός|ερπητοϊών]].<ref>{{Cite journal|title=A systematic review of viral infections associated with oral involvement in cancer patients: a spotlight on Herpesviridea|last4=Hovan|first9=M.|last8=Spijkervet|first8=F.|last7=Elting|first7=L.|last6=Logan|first6=R.|last5=Corrêa|first5=M. E.|first4=A.|url=https://www.semanticscholar.org/paper/A-systematic-review-of-viral-infections-associated-Elad-Zadik/d1d5ca1d4770f5b96a613c5645c5cdd2fb75c0cd|last3=Hewson|first3=I.|last2=Zadik|first2=Y.|last=Elad|first=S.|doi=10.1007/s00520-010-0900-3|date=2010|journal=Supportive Care in Cancer|last9=Brennan}}</ref> Ο κίνδυνος ασθένειας και θανάτου μπορεί να μειωθεί με τη λήψη κοινών αντιβιοτικών, όπως οι [[κινολόνες]] ή η [[τριμεθοπρίμη/σουλφαμεθοξαζόλη]] πριν εμφανιστεί οποιοσδήποτε πυρετός ή σημάδι λοίμωξης. Οι κινολόνες προφυλάσσουν αποτελεσματικά, κυρίως σε καρκίνους αίματος. Γενικά, για κάθε πέντε άτομα που είναι ανοσοκατασταλμένα μετά από χημειοθεραπεία και που λαμβάνουν αντιβιοτικά, μπορεί να προληφθεί ένας πυρετός. Για κάθε 34 που λαμβάνουν αντιβιοτικά, μπορεί να προληφθεί ένας θάνατος.<ref>{{Cite journal|title=Antibiotic prophylaxis for bacterial infections in afebrile neutropenic patients following chemotherapy|first3=Mical|first8=Leonard|last7=Kremer|first7=Leontien C. M.|last6=van de Wetering|first6=Marianne D.|last5=Lawrie|first5=Theresa A.|last4=Vidal|first4=Liat|last3=Paul|last2=Fraser|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22258955/|first2=Abigail|last=Gafter-Gvili|first=Anat|doi=10.1002/14651858.CD004386.pub3|volume=1|pages=CD004386|pmid=22258955|pmc=4170789|issn=1469-493X|date=2012-01-18|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|last8=Leibovici}}</ref> Μερικές φορές, η χημειοθεραπεία αναβάλλεται επειδή το ανοσοποιητικό σύστημα καταστέλλεται σε εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο.
Αν και τα άτομα που λαμβάνουν χημειοθεραπεία ενθαρρύνονται να πλένουν τα χέρια τους, να αποφεύγουν τους άρρωστους και να λαμβάνουν άλλα μέτρα μείωσης των λοιμώξεων, περίπου το 85% των λοιμώξεων οφείλονται σε φυσικούς μικροοργανισμούς στη [[Γαστρεντερική οδός|γαστρεντερική οδό]] (συμπεριλαμβανομένης της [[Στοματική κοιλότητα|στοματικής κοιλότητας]]) και στο δέρμα του ατόμου.<ref>Huang ES (2000). ''Internal medicine: handbook for clinicians, resident survival guide''. Arlington, VA: Scrub Hill Press. p. 130. [[ISBN (identifier)|ISBN]] [[Ειδικό:BookSources/978-0-9645467-5-2|<bdi>978-0-9645467-5-2</bdi>]].</ref>  Οι λοιμώξεις μπορούν να εκδηλωθούν ως συστηματικές λοιμώξεις, όπως [[σήψη]], ή ως τοπικά ξεσπάσματα, όπως απλός έρπης, [[Έρπης ζωστήρας|έρπητας ζωστήρας]] ή άλλα μέλη [[Ερπητοϊός|ερπητοϊών]].<ref>{{Cite journal|title=A systematic review of viral infections associated with oral involvement in cancer patients: a spotlight on Herpesviridea|last4=Hovan|first9=M.|last8=Spijkervet|first8=F.|last7=Elting|first7=L.|last6=Logan|first6=R.|last5=Corrêa|first5=M. E.|first4=A.|url=https://www.semanticscholar.org/paper/A-systematic-review-of-viral-infections-associated-Elad-Zadik/d1d5ca1d4770f5b96a613c5645c5cdd2fb75c0cd|last3=Hewson|first3=I.|last2=Zadik|first2=Y.|last=Elad|first=S.|doi=10.1007/s00520-010-0900-3|date=2010|journal=Supportive Care in Cancer|last9=Brennan}}</ref> Ο κίνδυνος ασθένειας και θανάτου μπορεί να μειωθεί με τη λήψη κοινών αντιβιοτικών, όπως οι [[κινολόνες]] ή η [[τριμεθοπρίμη/σουλφαμεθοξαζόλη]] πριν εμφανιστεί οποιοσδήποτε πυρετός ή σημάδι λοίμωξης. Οι κινολόνες προφυλάσσουν αποτελεσματικά, κυρίως σε καρκίνους αίματος. Γενικά, για κάθε πέντε άτομα που είναι ανοσοκατασταλμένα μετά από χημειοθεραπεία και που λαμβάνουν αντιβιοτικά, μπορεί να προληφθεί ένας πυρετός. Για κάθε 34 που λαμβάνουν αντιβιοτικά, μπορεί να προληφθεί ένας θάνατος.<ref>{{Cite journal|title=Antibiotic prophylaxis for bacterial infections in afebrile neutropenic patients following chemotherapy|first3=Mical|first8=Leonard|last7=Kremer|first7=Leontien C. M.|last6=van de Wetering|first6=Marianne D.|last5=Lawrie|first5=Theresa A.|last4=Vidal|first4=Liat|last3=Paul|last2=Fraser|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22258955/|first2=Abigail|last=Gafter-Gvili|first=Anat|doi=10.1002/14651858.CD004386.pub3|volume=1|pages=CD004386|pmid=22258955|pmc=4170789|issn=1469-493X|date=2012-01-18|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|last8=Leibovici}}</ref> Μερικές φορές, η χημειοθεραπεία αναβάλλεται επειδή το ανοσοποιητικό σύστημα καταστέλλεται σε εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο.

=== Ουδετεροπενική εντεροκολίτιδα ===
Λόγω της καταστολής του ανοσοποιητικού συστήματος, η ουδετεροπενική εντεροκολίτιδα είναι μια απειλητική για τη ζωή γαστρεντερική επιπλοκή της χημειοθεραπείας.<ref>{{Cite journal|title=Neutropenic enterocolitis|url=https://www.semanticscholar.org/paper/Neutropenic-enterocolitis-Davila/4a80426c1550268451a5a14cfb2d2a30fab5482a|journal=Current opinion in gastroenterology|date=2006|doi=10.1097/01.mog.0000198073.14169.3b|first=M.|last=Davila}}</ref> Είναι μια εντερική λοίμωξη που μπορεί να εκδηλωθεί μέσω συμπτωμάτων όπως ναυτία, έμετος, διάρροια, διάταση της κοιλιάς, πυρετός, ρίγη ή κοιλιακό άλγος και ευαισθησία. Έχει πολύ κακή πρόγνωση και συχνά είναι θανατηφόρα εκτός εάν αναγνωριστεί έγκαιρα και αντιμετωπιστεί επιθετικά. Η επιτυχής θεραπεία εξαρτάται από την έγκαιρη διάγνωση με τη χρήση αξονικής τομογραφίας, μη εγχειρητική θεραπεία για μη επιπλεγμένες περιπτώσεις και μερικές φορές δεξιά ημικολεκτομή για την πρόληψη της υποτροπής.<ref>{{Cite journal|title=Recurrent typhlitis|url=https://www.semanticscholar.org/paper/Recurrent-typhlitis-Keidan-Fanning/f301dcceca994a5d761df051771c37ca523fbb6e|journal=Diseases of the colon and rectum|date=1989|doi=10.1007/BF02554529|first=R.|last=Keidan|first2=J.|last2=Fanning|first3=R.|last3=Gatenby|first4=J.|last4=Weese}}</ref>

=== Γαστρεντερική δυσφορία ===
Η ναυτία, ο έμετος, η ανορεξία, η διάρροια, οι κοιλιακές κράμπες και η [[δυσκοιλιότητα]] είναι κοινές παρενέργειες των χημειοθεραπευτικών φαρμάκων που σκοτώνουν τα κύτταρα που διαιρούνται γρήγορα.<ref>{{Cite journal|title=Cancer chemotherapy-induced diarrhoea and constipation: mechanisms of damage and prevention strategies|url=https://www.semanticscholar.org/paper/Cancer-chemotherapy-induced-diarrhoea-and-of-damage-Gibson-Keefe/0c4ddc6d6b0a2b759c2b631a28879573dbb44119|journal=Supportive Care in Cancer|date=2006|doi=10.1007/s00520-006-0040-y|first=R.|last=Gibson|first2=D.|last2=Keefe}}</ref> Ο [[υποσιτισμός]] και η [[αφυδάτωση]] μπορεί να προκύψουν όταν ο λήπτης δεν τρώει ή πίνει αρκετά, ή όταν το άτομο κάνει συχνά εμετό, λόγω γαστρεντερικής βλάβης. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ταχεία απώλεια βάρους ή περιστασιακά σε αύξηση βάρους, εάν το άτομο τρώει πάρα πολύ σε μια προσπάθεια να ανακουφίσει τη ναυτία ή την καούρα. Η αύξηση βάρους μπορεί επίσης να προκληθεί από ορισμένα [[Στεροειδές|στεροειδή φάρμακα]]. Αυτές οι παρενέργειες μπορούν συχνά να μειωθούν ή να εξαλειφθούν με αντιεμετικά φάρμακα. Τα προβιοτικά μπορούν επίσης να έχουν προληπτική και θεραπευτική επίδραση στη διάρροια που σχετίζεται μόνο με τη χημειοθεραπεία και με ακτινοθεραπεία.<ref>{{Cite journal|title=Probiotics for the prevention or treatment of chemotherapy- or radiotherapy-related diarrhoea in people with cancer|first2=Pauline|first6=Rob Jpm|last5=Verleye|first5=Leen|last4=van Tienhoven|first4=Geertjan|last3=van de Wetering|first3=Fleur T.|last2=Heus|last=Wei|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30168576/|first=Dang|doi=10.1002/14651858.CD008831.pub3|volume=8|pages=CD008831|pmid=30168576|pmc=6513393|issn=1469-493X|date=2018-08-31|journal=The Cochrane Database of Systematic Reviews|last6=Scholten}}</ref> Η διάρροια και το φούσκωμα, ωστόσο, είναι επίσης συμπτώματα ουδετεροπενικής εντεροκολίτιδας, μιας πολύ σοβαρής και δυνητικά απειλητικής ιατρικής κατάστασης που απαιτεί άμεση θεραπεία.

=== Αναιμία ===
Η [[αναιμία]] μπορεί να είναι ένα συνδυασμένο αποτέλεσμα που προκαλείται από μυελοκατασταλτική χημειοθεραπεία και πιθανές αιτίες που σχετίζονται με τον καρκίνο, όπως [[αιμορραγία]], καταστροφή αιμοσφαιρίων ([[αιμόλυση]]), κληρονομική νόσο, νεφρική δυσλειτουργία, διατροφικές ανεπάρκειες ή [[αναιμία χρόνιας νόσου]]. Οι θεραπείες για τον μετριασμό της αναιμίας περιλαμβάνουν ορμόνες για την ενίσχυση της παραγωγής αίματος ([[ερυθροποιητίνη]]), [[Συμπλήρωμα σιδήρου|συμπληρώματα σιδήρου]] και [[Μετάγγιση αίματος|μεταγγίσεις αίματος]].<ref>{{Cite journal|title=Chemotherapy-induced anemia in adults: incidence and treatment|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10511589/|journal=Journal of the National Cancer Institute|date=1999-10-06|issn=0027-8874|pmid=10511589|pages=1616–1634|volume=91|issue=19|doi=10.1093/jnci/91.19.1616|first=J. E.|last=Groopman|first2=L. M.|last2=Itri}}</ref><ref>{{Cite journal|title=The role of intravenous iron in cancer-related anemia|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16925107/|journal=Oncology (Williston Park, N.Y.)|date=2006-07|issn=0890-9091|pmid=16925107|pages=21–24|volume=20|issue=8 Suppl 6|first=David H.|last=Henry}}</ref><ref>{{Cite journal|title=Cancer- and chemotherapy-induced anemia|last3=Bennett|first9=Benjamin|last8=Coccia|first8=Peter F.|last7=Cleeland|first7=Charles|last6=Chesney|first6=Carolyn|last5=Chanan-Khan|first5=Asher|last4=Cella|first4=David|first3=Charles L.|url=https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18597709/|last2=Becker|first2=Pamela Sue|last=Rodgers|first=George M.|doi=10.6004/jnccn.2008.0042|issue=6|volume=6|pages=536–564|pmid=18597709|issn=1540-1405|date=2008-07|journal=Journal of the National Comprehensive Cancer Network: JNCCN|last9=Djulbegovic}}</ref>


== Παραπομπές==
== Παραπομπές==

Έκδοση από την 18:33, 17 Απριλίου 2022

Χημειοθεραπεία
Μια γυναίκα που υποβάλλεται σε χημειοθεραπεία με δοσεταξέλη για την αντιμετώπιση του καρκίνου του μαστού. Κρύα γάντια και κρύες μπότες έχουν τοποθετηθεί στα χέρια και στα πόδια της για να μειώσουν τις βλάβες στα νύχια της.

Με την ευρύτερη έννοια του όρου χημειοθεραπεία χαρακτηρίζεται στην Ιατρική η οποιαδήποτε ασκούμενη θεραπεία νόσων με χρήση χημικών ουσιών - φαρμάκων καλούμενων γενικώς χημειοθεραπευτικά.

Γενικά

Η χημειοθεραπεία εφαρμόζεται τόσο με χαρακτήρα προληπτικό, ειδικότερα σε λοιμώδη νοσήματα, περίπτωση αντιμικροβιακής χημειοθεραπείας, όσο και καθαρά θεραπευτικό στη περίπτωση του καρκίνου. Με τη χημειοθεραπεία αποφεύγεται η συνεχής ακτινοβολία καθώς και ή χειρουργική επέμβαση) στα πλαίσια της αντιμετώπισης (θεραπεία) μιας ασθένειας. Ο όρος αυτός άρχισε να χρησιμοποιείται ουσιαστικά με την εισαγωγή των αντιβιοτικών στη Θεραπευτική.

Σήμερα, η χρήση του όρου γίνεται σε προληπτικές εφαρμογές σε νόσους που προέρχονται από βακτήρια, ιούς, πρωτόζωα, μύκητες κ.λπ. και κατά γενικότερο κανόνα στη θεραπευτική αντιμετώπιση του καρκίνου με παράλληλη επίσης χρήση αντιβιοτικών. Αυτό έχει ως συνέπεια η έννοια ''χημειοθεραπεία" να ισοδυναμεί σήμερα με την αντινεοπλασματική αγωγή (νεόπλασμα = καρκίνος).[1]

Μια εξ ίσου σπουδαία εφαρμογή που εντάσσεται στη χημειοθεραπεία, αν και στη πραγματικότητα δεν είναι ακριβώς θεραπεία πλην όμως κατά το αποτέλεσμα σ΄ αυτήν αποβλέπει, είναι η χορήγηση χημικών ουσιών που καταστέλλουν ή τροποποιούν την ανοσιακή αντίδραση του ανθρώπινου οργανισμού προς αποτροπή απόρριψης μοσχεύματος ιστού ή οργάνου, που εν προκειμένω εφαρμόζεται προληπτικά.

Αντικαρκινική αγωγή

Εφαρμόζεται όταν ένας καρκίνος είναι διάχυτος (δηλαδή σε δύο ή περισσότερες εστίες, λόγω λεμφαδενικής ή αιματολογικής μετάστασης), οπότε δεν μπορεί να εφαρμοστεί η χειρουργική αφαίρεσή του (που πιθανώς να επιφέρει ίαση εάν ο όγκος είναι εντοπισμένος).

Δράση

Ο καρκίνος είναι ασθένεια η οποία αναπτύσσεται όταν ο οργανισμός αρχίζει να παράγει περισσότερα κύτταρα από εκείνα που πραγματικά χρειάζεται, δημιουργώντας όγκους, και όταν τα κύτταρα που τον αποτελούν εισβάλλουν σε ιστούς και μεταφέρονται σε άλλα μέρη του σώματος[2] .

Τα περισσότερα φάρμακα που χρησιμοποιούνται ως χημειοθεραπευτικά σταματούν την αναπαραγωγή των κυττάρων (μίτωση), χτυπώντας επιτυχημένα τα κύτταρα που αναπαράγονται γρήγορα. Επειδή αυτά τα φάρμακα δημιουργούν βλάβες στα κύτταρα, ονομάζονται κυτταροτοξικά. Αυτό σημαίνει πως τα φάρμακα αυτά χτυπούν όχι μόνο τα καρκινικά κύτταρα, αλλά και τα υγιή, φυσιολογικά κύτταρα που αναπαράγονται γρήγορα, παραδείγματος χάριν αυτά των μαλλιών.[3]

Γι' αυτό το λόγο η χημειοθεραπεία είναι πιο επιτυχής σε όγκους με γρήγορη αναπαραγωγή (οξεία μυελογενής λευχαιμία και επιθετικά λεμφώματα, συμπεριλαμβανομένου και του Χότζκιν). Κακοήθειες με πιο αργή αναπαραγωγή δεν επηρεάζονται τόσο εύκολα (π.χ. λέμφωμα μη Χότζκιν).

Επίσης τα φάρμακα αντιμετωπίζουν πιο αποτελεσματικά τα νεότερα καρκινώματα.

Υπάρχουν πολλοί διαφορετικοί τύποι χημειοθεραπευτικών φαρμάκων (πάνω από 100 διαφορετικοί τύποι) και καθένας εξ αυτών έχει διαφορετική επίδραση στα καρκινικά κύτταρα. Συχνά χορηγούνται σε συνδυασμό μεταξύ τους προκειμένου να είναι η θεραπεία πιο αποτελεσματική.[4]

Στρατηγικές χημειοθεραπείας

Συνήθη συνδυαστικά σχήματα χημειοθεραπείας[5]
Τύπος καρκίνου Φάρμακα Αρκτικόλεξο
Καρκίνος του μαστού Κυκλοφωσφαμίδη, μεθοτρεξάτη, 5-φθοριοουρακίλη, βινορελβίνη CMF
Δοξορουβικίνη, κυκλοφωσφαμίδη AC
Λέμφωμα Χότζκιν Δοσεταξέλη, δοξορουβικίνη, κυκλοφωσφαμίδη TAC
Δοξορουβικίνη, μπλεομυκίνη, βινβλαστίνη, δακαρβαζίνη ABVD
Μουστίνη, βινκριστίνη, προκαρβαζίνη, πρεδνιζολόνη MOPP
Λέμφωμα μη Χότζκιν Κυκλοφωσφαμίδη, δοξορουβικίνη, βινκριστίνη, πρεδνιζολόνη CHOP
Νεοπλασία των γεννητικών κυττάρων Βλεομυκίνη, ετοποσίδη, σισπλατίνη BEP
Καρκίνος του στομάχου[6] Επιρουβικίνη, σισπλατίνη, 5-φθοριοουρακίλη ECF
Επιρουβικίνη, σισπλατίνη, καπεσιταβίνη ECX
Καρκίνος της ουροδόχου κύστης Μεθοτρεξάτη, βινκριστίνη, δοξορουβικίνη, σισπλατίνη MVAC
Καρκίνος του πνεύμονα Κυκλοφωσφαμίδη, δοξορουβικίνη, βινκριστίνη, βινορελβίνη CAV
Καρκίνος εντέρου 5-φθοριοουρακίλη, λευκοβορίνη, οξαλιπλατίνη FOLFOX
Καρκίνος του παγκρέατος Γεμσιταβίνη, 5-φθοριοουρακίλη FOLFOX
Όγκος των οστών Δοξορουβικίνη, σισπλατίνη, μεθοτρεξάτη, ιφωσφαμίδη, ετοποσίδη MAP/MAPIE

Υπάρχει μια σειρά από στρατηγικές στη χορήγηση των φαρμάκων χημειοθεραπείας για την αντιμετώπιση του καρκίνου. Η χημειοθεραπεία μπορεί να χορηγηθεί για θεραπευτικό σκοπό ή μπορεί να στοχεύει στην παράταση της ζωής ή στην ανακούφιση των συμπτωμάτων.

  • Η εισαγωγική χημειοθεραπεία ή χημειοθεραπεία επαγωγής είναι η θεραπεία πρώτης γραμμής του καρκίνου με ένα χημειοθεραπευτικό φάρμακο. Αυτός ο τύπος χημειοθεραπείας χρησιμοποιείται για θεραπευτικό σκοπό.[7][8]
  • Η συνδυασμένη χημειοθεραπεία είναι η χρήση φαρμάκων με άλλες θεραπείες καρκίνου, όπως χειρουργική επέμβαση, ακτινοθεραπεία ή θεραπευτική υπερθερμία.
  • Η χημειοθεραπεία σταθεροποίησης χορηγείται μετά την ύφεση προκειμένου να παραταθεί ο συνολικός χρόνος ζωής χωρίς τη νόσο και να βελτιωθεί η συνολική επιβίωση. Το φάρμακο που χορηγείται είναι το ίδιο με το φάρμακο που οδήγησε στην ύφεση.[8]
  • Η εντατικοποιημένη χημειοθεραπεία είναι πανομοιότυπη με τη χημειοθεραπεία σταθεροποίησης, αλλά χρησιμοποιείται διαφορετικό φάρμακο από την εισαγωγική χημειοθεραπεία.[8]
  • Η συνδυαστική χημειοθεραπεία περιλαμβάνει τη θεραπεία ενός ατόμου με πολλά διαφορετικά φάρμακα ταυτόχρονα. Τα φάρμακα διαφέρουν ως προς τον μηχανισμό και τις παρενέργειές τους. Το μεγαλύτερο πλεονέκτημα είναι η ελαχιστοποίηση των πιθανοτήτων ανάπτυξης αντίστασης σε οποιονδήποτε παράγοντα. Επίσης, τα φάρμακα μπορούν συχνά να χρησιμοποιηθούν σε χαμηλότερες δόσεις, μειώνοντας την τοξικότητα.[8][9]
  • Η προεγχειρητική ή νεοεπικουρική χημειοθεραπεία χορηγείται πριν από μια χειρουργική επέμβαση, και έχει σχεδιαστεί για τη συρρίκνωση του πρωτοπαθούς όγκου.[8]  Χορηγείται επίσης σε καρκίνους με υψηλό κίνδυνο ανάπτυξης μικρομεταστατικής νόσου.[9]
  • Η επικουρική ή συμπληρωματική ή προφυλακτική χημειοθεραπεία χορηγείται μετά από τοπική θεραπεία (ακτινοθεραπεία ή χειρουργική επέμβαση). Μπορεί να χρησιμοποιηθεί όταν υπάρχουν ελάχιστα στοιχεία ύπαρξης καρκίνου, αλλά υπάρχει κίνδυνος υποτροπής.[8]  Είναι επίσης χρήσιμο στη θανάτωση τυχόν καρκινικών κυττάρων που έχουν εξαπλωθεί σε άλλα μέρη του σώματος. Αυτές οι μικρομεταστάσεις μπορούν να αντιμετωπιστούν με επικουρική χημειοθεραπεία και μπορούν να μειώσουν τα ποσοστά υποτροπής που προκαλούνται από αυτά τα διασπαρμένα κύτταρα.[10]
  • Η χημειοθεραπεία συντήρησης είναι μια επαναλαμβανόμενη θεραπεία χαμηλής δόσης για την παράταση της ύφεσης.[11][8]
  • Η χημειοθεραπεία διάσωσης ή παρηγορητική χημειοθεραπεία χορηγείται χωρίς θεραπευτική πρόθεση, αλλά απλώς για να μειωθεί το φορτίο του όγκου και να αυξηθεί το προσδόκιμο ζωής. Για αυτά τα σχήματα, γενικά, αναμένεται καλύτερο προφίλ τοξικότητας.[8]

Όλα τα σχήματα χημειοθεραπείας απαιτούν ο λήπτης να είναι σε θέση να υποβληθεί στη θεραπεία. Η κατάσταση απόδοσης χρησιμοποιείται συχνά ως μέτρο για να καθοριστεί εάν ένα άτομο μπορεί να λάβει χημειοθεραπεία ή εάν απαιτείται μείωση της δόσης. Επειδή μόνο ένα κλάσμα των κυττάρων σε έναν όγκο πεθαίνει με κάθε θεραπεία (κλασματική θανάτωση), πρέπει να χορηγούνται επαναλαμβανόμενες δόσεις για να συνεχιστεί η μείωση του μεγέθους του όγκου.[12] Τα τρέχοντα σχήματα χημειοθεραπείας εφαρμόζουν τη φαρμακευτική αγωγή σε κύκλους, με τη συχνότητα και τη διάρκεια των θεραπειών να περιορίζονται από την τοξικότητα.[13]

Αποτελεσματικότητα

Η αποτελεσματικότητα της χημειοθεραπείας εξαρτάται από τον τύπο του καρκίνου και το στάδιο. Η συνολική αποτελεσματικότητα κυμαίνεται από θεραπευτική για ορισμένους καρκίνους, όπως ορισμένες λευχαιμίες,[14][15] έως αναποτελεσματική, όπως σε ορισμένους όγκους του εγκεφάλου,[16] έως περιττή σε άλλους, όπως οι περισσότεροι μη μελανωματικοί καρκίνοι του δέρματος.[17]

Κατάταξη αντικαρκινικών φαρμάκων

Υπάρχουν περισσότερα από εκατό αντινεοπλασματικά φάρμακα, τα οποία συνήθως ταξινομούνται στις ακόλουθες ομάδες[18]:

  • Κυτταροτοξικά αντιβιοτικά: φάρμακα που παρασκευάζονται από μικροοργανισμούς. Μπορούν να λειτουργήσουν σε όλες τις φάσεις του κυτταρικού κύκλου. Είτε διασπούν κλώνους DNA είτε επιβραδύνουν ή σταματούν τη σύνθεση DNA που χρειάζονται τα κύτταρα για να αναπτυχθούν. Παραδείγματα: μπλεομυκίνη, δοξορουβικίνη, μιτοξαντρόνη.
  • Αλκαλοειδή της Vinca: βινκριστίνη, βινμπλαστίνη.
  • Ορμονικά και συναφή: υπάρχουν δύο τύποι ορμονικών παραγόντων που χρησιμοποιούνται στη θεραπεία του καρκίνου: οι κορτικοστεροειδείς ορμόνες και οι ορμόνες του φύλου. Παραδείγματα κορτικοστεροειδών: πρεδνιζόνη, δεξαμεθαζόνη, παραδείγματα ορμονών φύλου: ταμοξιφαίνη, λευπρολίδη.
  • Παράγωγα της ποδοφυλλοτοξίνης: ετοποσίδη.
  • Άλλα αντινεοπλασματικά φάρμακα: φάρμακα που μπορούν να σταματήσουν ή να επιβραδύνουν την ανάπτυξη του καρκίνου διαταράσσοντας τις διαδικασίες που απαιτούνται για την ανάπτυξη ή τη διάδοση. Παραδείγματα: παράγωγα της πλατίνης, ταξάνες, φωτοδυναμικοί παράγοντες κ.α.
  • Φάρμακα επιδρώντα στην ανοσολογική ανταπόκριση: φάρμακα που επιδρούν στο ανοσοποιητικό σύστημα του οργανισμού για την καταπολέμηση της ανάπτυξης του καρκίνου. Παραδείγματα: ανοσοκατασταλτικά, κυτοκίνες και ανοσοτροποποιητικοί παράγοντες κ.α.
  • Φάρμακα επικουρικά της χημειοθεραπείας: αντιεμετικά, ορισμένα διφωσφονικά κ.α.

Δοσολογία

Σχέση δόσης απόκρισης θανάτωσης κυττάρων από χημειοθεραπευτικά φάρμακα σε φυσιολογικά και καρκινικά κύτταρα.[5]

Η δοσολογία της χημειοθεραπείας μπορεί να είναι δύσκολη: εάν η δόση είναι πολύ χαμηλή, θα είναι αναποτελεσματική έναντι του όγκου, ενώ, σε υπερβολικές δόσεις, η τοξικότητα (παρενέργειες) θα είναι αφόρητη για το άτομο που τη λαμβάνει.[5] Η τυπική μέθοδος προσδιορισμού της δοσολογίας της χημειοθεραπείας βασίζεται στην υπολογισμένη επιφάνεια σώματος (BSA). Η επιφάνεια σώματος συνήθως υπολογίζεται με έναν μαθηματικό τύπο ή ένα νομογράφημα, χρησιμοποιώντας το βάρος και το ύψος του λήπτη, και όχι με άμεση μέτρηση της επιφάνειας του σώματος.[19][20][21]

Η εγκυρότητα αυτής της μεθόδου για τον υπολογισμό των ομοιόμορφων δόσεων έχει αμφισβητηθεί επειδή ο τύπος λαμβάνει υπόψη μόνο το βάρος και το ύψος του ατόμου. Η απορρόφηση και η κάθαρση του φαρμάκου επηρεάζονται από πολλούς παράγοντες, όπως η ηλικία, το φύλο, ο μεταβολισμός, η κατάσταση της νόσου, η λειτουργία των οργάνων, οι αλληλεπιδράσεις φαρμάκου με το φάρμακο, η γενετική και η παχυσαρκία, οι οποίοι έχουν σημαντικές επιπτώσεις στην πραγματική συγκέντρωση του φαρμάκου στην κυκλοφορία του αίματος του ατόμου.[22][23][24] Ως αποτέλεσμα, υπάρχει μεγάλη διακύμανση στη συγκέντρωση του συστημικού φαρμάκου χημειοθεραπείας σε άτομα με βάση την επιφάνεια σώματος και αυτή η μεταβλητότητα έχει αποδειχθεί ότι είναι μεγαλύτερη από δεκαπλάσια για πολλά φάρμακα.[19][25] Με άλλα λόγια, εάν δύο άτομα λαμβάνουν την ίδια δόση ενός δεδομένου φαρμάκου με βάση την επιφάνεια σώματος, η συγκέντρωση αυτού του φαρμάκου στην κυκλοφορία του αίματος ενός ατόμου μπορεί να είναι 10 φορές υψηλότερη ή χαμηλότερη σε σύγκριση με αυτή ενός άλλου ατόμου.[25]

Το αποτέλεσμα αυτής της φαρμακοκινητικής μεταβλητότητας μεταξύ των ανθρώπων είναι ότι πολλοί άνθρωποι δεν λαμβάνουν τη σωστή δόση για να επιτύχουν τη βέλτιστη αποτελεσματικότητα της θεραπείας με ελαχιστοποιημένες τοξικές παρενέργειες. Μερικοί άνθρωποι υποβάλλονται σε υπερβολική δόση ενώ άλλοι υποβάλλονται σε υποδοσολογία.[22][23][24] Η δόση με βάση την επιφάνεια σώματος είναι ανακριβής έως και στο 40% των περιπτώσεων. Περίπου το 10% των ασθενών θα υποβληθεί σε υπερβολική δόση και το 30% των ασθενών θα υποβληθεί σε υποδοσολογία.[23]

Μελέτη υποθετικής φάσης Ι ενός φαρμάκου με γραμμική φαρμακοκινητική. Οι οριζόντιες ράβδοι αντιπροσωπεύουν διακύμανση μεταξύ ασθενών στη συστηματική έκθεση. Κάθε κατακόρυφο σημάδι αντιπροσωπεύει έναν μεμονωμένο ασθενή στη μελέτη (αναπροσαρμογή από Gurney, 2002: 1298).[23]

Αρκετές κλινικές μελέτες έχουν δείξει ότι όταν η δόση της χημειοθεραπείας εξατομικεύεται για να επιτευχθεί η βέλτιστη συστηματική έκθεση στο φάρμακο, τα αποτελέσματα της θεραπείας βελτιώνονται και οι τοξικές παρενέργειες μειώνονται.[26][27] Πρόσφατες μελέτες έχουν εντοπίσει πιο ορθολογικές προσεγγίσεις στη δοσολογία του φαρμάκου, με βάση τα χαρακτηριστικά του ασθενούς όπως η νεφρική λειτουργία, οι φαρμακογενετικοί παράγοντες και η δραστηριότητα μεταβολισμού του φαρμάκου. Αυτά μπορούν να χρησιμοποιηθούν μαζί με την παρακολούθηση θεραπευτικών φαρμάκων και την προσαρμοστική δοσολογία για την επίτευξη στοχευμένης συστηματικής έκθεσης σε φάρμακο σε κάθε ασθενή, η οποία μπορεί να οδηγήσει σε πιο συνεπή κλινικά αποτελέσματα σε ασθενείς που λαμβάνουν συγκρίσιμα δοσολογικά σχήματα χημειοθεραπείας.

Παρενέργειες

Παρενέργειες χημειοθεραπείας.

Η χημειοθεραπεία συνοδεύεται από πολλές παρενέργειες, ανάλογα με τη συγκεκριμένη φαρμακευτική αγωγή που εφαρμόζεται. Η τοξικότητα που σχετίζεται με τη χημειοθεραπεία μπορεί να είναι οξεία, αμέσως μετά τη χορήγηση, εντός ωρών ή ημερών ή χρόνια, μετά από εβδομάδες έως χρόνια.[8] Σε πολλές περιπτώσεις, έχει παρατηρηθεί αύξηση της ανεκτικότητας/μείωσης των παρενεργειών και ενισχυμένη θεραπευτική αποτελεσματικότητα μέσω διαλείπουσας νηστείας τις ημέρες της θεραπείας, τόσο σε πειράματα σε ανθρώπους όσο και σε πειράματα σε ζώα.[28]

Οι παρενέργειες που εμφανίζονται με μεγαλύτερη συχνότητα είναι: κόπωση, ναυτία, εμετός, διάρροια, άφθες στο στόμα, στοματίτιδα, απώλεια μαλλιών (αλωπεκία), εξανθήματα και καταστολή του μυελού των οστών με μείωση των λευκών, των ερυθρών αιμοσφαιρίων και των αιμοπεταλίων στο αίμα.[3]

Άλλα φάρμακα μπορεί επίσης να προκαλέσουν πόνο, απώλεια μνήμης, σήψη, απώλεια ή αύξηση βάρους, αιμορραγία, δευτερεύουσες νεοπλασίες.[29]

Ανοσοκαταστολή και μυελοκαταστολή

Σχεδόν όλα τα χημειοθεραπευτικά σχήματα μπορούν να προκαλέσουν καταστολή του ανοσοποιητικού συστήματος, συχνά παραλύοντας τον μυελό των οστών και οδηγώντας σε μείωση των λευκών αιμοσφαιρίων, των ερυθρών αιμοσφαιρίων και των αιμοπεταλίων. Η αναιμία και η θρομβοπενία μπορεί να απαιτούν μετάγγιση αίματος. Η ουδετεροπενία (μείωση του αριθμού των ουδετερόφιλων κάτω από 0,5 x 109/λίτρο) μπορεί να βελτιωθεί με συνθετικό G-CSF (παράγοντας διέγερσης αποικιών των κοκκιοκυττάρων, π.χ. φιλγραστίμη, λενογραστίμη).

Σε πολύ σοβαρή μυελοκαταστολή, η οποία εμφανίζεται σε ορισμένα σχήματα, σχεδόν όλα τα βλαστοκύτταρα του μυελού των οστών (κύτταρα που παράγουν λευκά και ερυθρά αιμοσφαίρια) καταστρέφονται, πράγμα που σημαίνει ότι είναι απαραίτητες αλλογενείς ή αυτόλογες μεταμοσχεύσεις κυττάρων μυελού των οστών (στις αυτόλογες μεταμοσχεύσεις, τα κύτταρα αφαιρούνται από το άτομο πριν από τη θεραπεία, πολλαπλασιάζονται και στη συνέχεια εγχέονται εκ νέου· σε αλλογενείς μεταμοσχεύσεις, η πηγή είναι ένας δότης).

Αν και τα άτομα που λαμβάνουν χημειοθεραπεία ενθαρρύνονται να πλένουν τα χέρια τους, να αποφεύγουν τους άρρωστους και να λαμβάνουν άλλα μέτρα μείωσης των λοιμώξεων, περίπου το 85% των λοιμώξεων οφείλονται σε φυσικούς μικροοργανισμούς στη γαστρεντερική οδό (συμπεριλαμβανομένης της στοματικής κοιλότητας) και στο δέρμα του ατόμου.[30]  Οι λοιμώξεις μπορούν να εκδηλωθούν ως συστηματικές λοιμώξεις, όπως σήψη, ή ως τοπικά ξεσπάσματα, όπως απλός έρπης, έρπητας ζωστήρας ή άλλα μέλη ερπητοϊών.[31] Ο κίνδυνος ασθένειας και θανάτου μπορεί να μειωθεί με τη λήψη κοινών αντιβιοτικών, όπως οι κινολόνες ή η τριμεθοπρίμη/σουλφαμεθοξαζόλη πριν εμφανιστεί οποιοσδήποτε πυρετός ή σημάδι λοίμωξης. Οι κινολόνες προφυλάσσουν αποτελεσματικά, κυρίως σε καρκίνους αίματος. Γενικά, για κάθε πέντε άτομα που είναι ανοσοκατασταλμένα μετά από χημειοθεραπεία και που λαμβάνουν αντιβιοτικά, μπορεί να προληφθεί ένας πυρετός. Για κάθε 34 που λαμβάνουν αντιβιοτικά, μπορεί να προληφθεί ένας θάνατος.[32] Μερικές φορές, η χημειοθεραπεία αναβάλλεται επειδή το ανοσοποιητικό σύστημα καταστέλλεται σε εξαιρετικά χαμηλό επίπεδο.

Ουδετεροπενική εντεροκολίτιδα

Λόγω της καταστολής του ανοσοποιητικού συστήματος, η ουδετεροπενική εντεροκολίτιδα είναι μια απειλητική για τη ζωή γαστρεντερική επιπλοκή της χημειοθεραπείας.[33] Είναι μια εντερική λοίμωξη που μπορεί να εκδηλωθεί μέσω συμπτωμάτων όπως ναυτία, έμετος, διάρροια, διάταση της κοιλιάς, πυρετός, ρίγη ή κοιλιακό άλγος και ευαισθησία. Έχει πολύ κακή πρόγνωση και συχνά είναι θανατηφόρα εκτός εάν αναγνωριστεί έγκαιρα και αντιμετωπιστεί επιθετικά. Η επιτυχής θεραπεία εξαρτάται από την έγκαιρη διάγνωση με τη χρήση αξονικής τομογραφίας, μη εγχειρητική θεραπεία για μη επιπλεγμένες περιπτώσεις και μερικές φορές δεξιά ημικολεκτομή για την πρόληψη της υποτροπής.[34]

Γαστρεντερική δυσφορία

Η ναυτία, ο έμετος, η ανορεξία, η διάρροια, οι κοιλιακές κράμπες και η δυσκοιλιότητα είναι κοινές παρενέργειες των χημειοθεραπευτικών φαρμάκων που σκοτώνουν τα κύτταρα που διαιρούνται γρήγορα.[35] Ο υποσιτισμός και η αφυδάτωση μπορεί να προκύψουν όταν ο λήπτης δεν τρώει ή πίνει αρκετά, ή όταν το άτομο κάνει συχνά εμετό, λόγω γαστρεντερικής βλάβης. Αυτό μπορεί να οδηγήσει σε ταχεία απώλεια βάρους ή περιστασιακά σε αύξηση βάρους, εάν το άτομο τρώει πάρα πολύ σε μια προσπάθεια να ανακουφίσει τη ναυτία ή την καούρα. Η αύξηση βάρους μπορεί επίσης να προκληθεί από ορισμένα στεροειδή φάρμακα. Αυτές οι παρενέργειες μπορούν συχνά να μειωθούν ή να εξαλειφθούν με αντιεμετικά φάρμακα. Τα προβιοτικά μπορούν επίσης να έχουν προληπτική και θεραπευτική επίδραση στη διάρροια που σχετίζεται μόνο με τη χημειοθεραπεία και με ακτινοθεραπεία.[36] Η διάρροια και το φούσκωμα, ωστόσο, είναι επίσης συμπτώματα ουδετεροπενικής εντεροκολίτιδας, μιας πολύ σοβαρής και δυνητικά απειλητικής ιατρικής κατάστασης που απαιτεί άμεση θεραπεία.

Αναιμία

Η αναιμία μπορεί να είναι ένα συνδυασμένο αποτέλεσμα που προκαλείται από μυελοκατασταλτική χημειοθεραπεία και πιθανές αιτίες που σχετίζονται με τον καρκίνο, όπως αιμορραγία, καταστροφή αιμοσφαιρίων (αιμόλυση), κληρονομική νόσο, νεφρική δυσλειτουργία, διατροφικές ανεπάρκειες ή αναιμία χρόνιας νόσου. Οι θεραπείες για τον μετριασμό της αναιμίας περιλαμβάνουν ορμόνες για την ενίσχυση της παραγωγής αίματος (ερυθροποιητίνη), συμπληρώματα σιδήρου και μεταγγίσεις αίματος.[37][38][39]

Παραπομπές

  1. ↑ «Chemotherapy to Treat Cancer - National Cancer Institute». www.cancer.gov (στα Αγγλικά). 29 Απριλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 16 Απριλίου 2022. 
  2. ↑ «"On Health Glossary"». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 24 Αυγούστου 2008. Ανακτήθηκε στις 27 Αυγούστου 2008. 
  3. ↑ 3,0 3,1 «"Βασικά σημεία της χημειοθεραπείας"». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Μαΐου 2012. Ανακτήθηκε στις 27 Αυγούστου 2008. 
  4. ↑ «"General Information on Chemotherapy"». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Σεπτεμβρίου 2008. Ανακτήθηκε στις 27 Αυγούστου 2008. 
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Corrie, Pippa G. (2008-01-01). «Cytotoxic chemotherapy: clinical aspects» (στα English). Medicine 36 (1): 24–28. doi:10.1016/j.mpmed.2007.10.012. ISSN 1357-3039. https://www.medicinejournal.co.uk/article/S1357-3039(07)00349-0/abstract. 
  6. ↑ «Chemotherapy for advanced gastric cancer». The Cochrane Database of Systematic Reviews 8: CD004064. August 2017. doi:10.1002/14651858.cd004064.pub4. PMID 28850174. 
  7. ↑ Alfarouk, Khalid O.; Stock, Christian-Martin; Taylor, Sophie; Walsh, Megan; Muddathir, Abdel Khalig; Verduzco, Daniel; Bashir, Adil H. H.; Mohammed, Osama Y. και άλλοι. (2015). «Resistance to cancer chemotherapy: failure in drug response from ADME to P-gp». Cancer Cell International 15: 71. doi:10.1186/s12935-015-0221-1. ISSN 1475-2867. PMID 26180516. PMC 4502609. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/26180516/. 
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 8,5 8,6 8,7 8,8 Rachel Airley (2009). Cancer chemotherapy. Wiley-Blackwell. ISBN 978-0-470-09254-5.
  9. ↑ 9,0 9,1 Wood M, Brighton D (2005). The Royal Marsden Hospital handbook of cancer chemotherapy: a guide for the multidisciplinary team. St. Louis, Mo: Elsevier Churchill Livingstone. ISBN 978-0-443-07101-0.
  10. ↑ Epstein, Richard J. (2005-08-01). «Maintenance therapy to suppress micrometastasis: the new challenge for adjuvant cancer treatment». Clinical Cancer Research: An Official Journal of the American Association for Cancer Research 11 (15): 5337–5341. doi:10.1158/1078-0432.CCR-05-0437. ISSN 1078-0432. PMID 16061845. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16061845/. 
  11. ↑ Wagner, Anna Dorothea; Syn, Nicholas Lx; Moehler, Markus; Grothe, Wilfried; Yong, Wei Peng; Tai, Bee-Choo; Ho, Jingshan; Unverzagt, Susanne (2017-08-29). «Chemotherapy for advanced gastric cancer». The Cochrane Database of Systematic Reviews 8: CD004064. doi:10.1002/14651858.CD004064.pub4. ISSN 1469-493X. PMID 28850174. PMC 6483552. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/28850174/. 
  12. ↑ Internet Archive, Roland T. (2003). Handbook of cancer chemotherapy. Philadelphia : Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 978-0-7817-3629-9. 
  13. ↑ Internet Archive (2006). Cancer chemotherapy and biotherapy : principles and practice. [electronic resource]. Philadelphia : Lippincott Williams & Wilkins. ISBN 978-0-7817-5628-0. 
  14. ↑ Nastoupil, Loretta J.; Rose, Adam C.; Flowers, Christopher R. (2012-05). «Diffuse large B-cell lymphoma: current treatment approaches». Oncology (Williston Park, N.Y.) 26 (5): 488–495. ISSN 0890-9091. PMID 22730604. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22730604/. 
  15. ↑ Freedman, Arnold (2012-10). «Follicular lymphoma: 2012 update on diagnosis and management». American Journal of Hematology 87 (10): 988–995. doi:10.1002/ajh.23313. ISSN 1096-8652. PMID 23001911. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/23001911/. 
  16. ↑ Rampling, R.; James, A.; Papanastassiou, V. (2004-06). «The present and future management of malignant brain tumours: surgery, radiotherapy, chemotherapy». Journal of Neurology, Neurosurgery, and Psychiatry 75 Suppl 2: ii24–30. doi:10.1136/jnnp.2004.040535. ISSN 0022-3050. PMID 15146036. PMC 1765659. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/15146036/. 
  17. ↑ Madan, Vishal; Lear, John T.; Szeimies, Rolf-Markus (2010-02-20). «Non-melanoma skin cancer». Lancet (London, England) 375 (9715): 673–685. doi:10.1016/S0140-6736(09)61196-X. ISSN 1474-547X. PMID 20171403. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/20171403/. 
  18. ↑ «Types of chemotherapy». University of Iowa Hospitals & Clinics (στα Αγγλικά). 2 Ιουλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 17 Απριλίου 2022. 
  19. ↑ 19,0 19,1 Felici, A.; Verweij, J.; Sparreboom, A. (2002-09). «Dosing strategies for anticancer drugs: the good, the bad and body-surface area». European Journal of Cancer (Oxford, England: 1990) 38 (13): 1677–1684. doi:10.1016/s0959-8049(02)00151-x. ISSN 0959-8049. PMID 12175683. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12175683/. 
  20. ↑ Kaestner, S. A.; Sewell, G. J. (2007-02). «Chemotherapy dosing part I: scientific basis for current practice and use of body surface area». Clinical Oncology (Royal College of Radiologists (Great Britain)) 19 (1): 23–37. doi:10.1016/j.clon.2006.10.010. ISSN 0936-6555. PMID 17305252. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17305252/. 
  21. ↑ Pinkel D (August 1958). "The use of body surface area as a criterion of drug dosage in cancer chemotherapy". Cancer Research. 18 (7): 853–6. PMID 13573353.
  22. ↑ 22,0 22,1 Kaestner, S. A.; Sewell, G. J. (2007-02). «Chemotherapy dosing part I: scientific basis for current practice and use of body surface area». Clinical Oncology (Royal College of Radiologists (Great Britain)) 19 (1): 23–37. doi:10.1016/j.clon.2006.10.010. ISSN 0936-6555. PMID 17305252. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/17305252/. 
  23. ↑ 23,0 23,1 23,2 23,3 Gurney, Howard (2002-04-22). «How to calculate the dose of chemotherapy». British Journal of Cancer 86 (8): 1297–1302. doi:10.1038/sj.bjc.6600139. ISSN 0007-0920. PMID 11953888. PMC 2375356. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/11953888/. 
  24. ↑ 24,0 24,1 Beumer, Jan H.; Chu, Edward; Salamone, Salvatore J. (2012-11-01). «Body-surface area-based chemotherapy dosing: appropriate in the 21st century?». Journal of Clinical Oncology: Official Journal of the American Society of Clinical Oncology 30 (31): 3896–3897. doi:10.1200/JCO.2012.44.2863. ISSN 1527-7755. PMID 22965963. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22965963/. 
  25. ↑ 25,0 25,1 Baker, Sharyn D.; Verweij, Jaap; Rowinsky, Eric K.; Donehower, Ross C.; Schellens, Jan H. M.; Grochow, Louise B.; Sparreboom, Alex (2002-12-18). «Role of body surface area in dosing of investigational anticancer agents in adults, 1991-2001». Journal of the National Cancer Institute 94 (24): 1883–1888. doi:10.1093/jnci/94.24.1883. ISSN 0027-8874. PMID 12488482. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/12488482/. 
  26. ↑ Gamelin, E.; Delva, R.; Jacob, J.; Merrouche, Y.; Raoul, J.; Pezet, D.; Dorval, E.; Piot, G. και άλλοι. (2008). «Individual fluorouracil dose adjustment based on pharmacokinetic follow-up compared with conventional dosage: results of a multicenter randomized trial of patients with metastatic colorectal cancer.». Journal of clinical oncology : official journal of the American Society of Clinical Oncology. doi:10.1200/JCO.2007.13.3934. https://www.semanticscholar.org/paper/Individual-fluorouracil-dose-adjustment-based-on-of-Gamelin-Delva/9fed46086a759044528a84126956b2f2c995c360. 
  27. ↑ Capitain, Olivier; Asevoaia, Andreaa; Boisdron-Celle, Michele; Poirier, Anne-Lise; Morel, Alain; Gamelin, Erick (2012-12). «Individual fluorouracil dose adjustment in FOLFOX based on pharmacokinetic follow-up compared with conventional body-area-surface dosing: a phase II, proof-of-concept study». Clinical Colorectal Cancer 11 (4): 263–267. doi:10.1016/j.clcc.2012.05.004. ISSN 1938-0674. PMID 22683364. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22683364/. 
  28. ↑ de Groot, Stefanie; Lugtenberg, Rieneke T.; Cohen, Danielle; Welters, Marij J. P.; Ehsan, Ilina; Vreeswijk, Maaike P. G.; Smit, Vincent T. H. B. M.; de Graaf, Hiltje και άλλοι. (2020-06-23). «Fasting mimicking diet as an adjunct to neoadjuvant chemotherapy for breast cancer in the multicentre randomized phase 2 DIRECT trial». Nature Communications 11 (1): 3083. doi:10.1038/s41467-020-16138-3. ISSN 2041-1723. PMID 32576828. PMC 7311547. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/32576828/. 
  29. ↑ "BreastCancer.org" "Chemotherapy Side Effects"
  30. ↑ Huang ES (2000). Internal medicine: handbook for clinicians, resident survival guide. Arlington, VA: Scrub Hill Press. p. 130. ISBN 978-0-9645467-5-2.
  31. ↑ Elad, S.; Zadik, Y.; Hewson, I.; Hovan, A.; Corrêa, M. E.; Logan, R.; Elting, L.; Spijkervet, F. και άλλοι. (2010). «A systematic review of viral infections associated with oral involvement in cancer patients: a spotlight on Herpesviridea». Supportive Care in Cancer. doi:10.1007/s00520-010-0900-3. https://www.semanticscholar.org/paper/A-systematic-review-of-viral-infections-associated-Elad-Zadik/d1d5ca1d4770f5b96a613c5645c5cdd2fb75c0cd. 
  32. ↑ Gafter-Gvili, Anat; Fraser, Abigail; Paul, Mical; Vidal, Liat; Lawrie, Theresa A.; van de Wetering, Marianne D.; Kremer, Leontien C. M.; Leibovici, Leonard (2012-01-18). «Antibiotic prophylaxis for bacterial infections in afebrile neutropenic patients following chemotherapy». The Cochrane Database of Systematic Reviews 1: CD004386. doi:10.1002/14651858.CD004386.pub3. ISSN 1469-493X. PMID 22258955. PMC 4170789. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/22258955/. 
  33. ↑ Davila, M. (2006). «Neutropenic enterocolitis». Current opinion in gastroenterology. doi:10.1097/01.mog.0000198073.14169.3b. https://www.semanticscholar.org/paper/Neutropenic-enterocolitis-Davila/4a80426c1550268451a5a14cfb2d2a30fab5482a. 
  34. ↑ Keidan, R.; Fanning, J.; Gatenby, R.; Weese, J. (1989). «Recurrent typhlitis». Diseases of the colon and rectum. doi:10.1007/BF02554529. https://www.semanticscholar.org/paper/Recurrent-typhlitis-Keidan-Fanning/f301dcceca994a5d761df051771c37ca523fbb6e. 
  35. ↑ Gibson, R.; Keefe, D. (2006). «Cancer chemotherapy-induced diarrhoea and constipation: mechanisms of damage and prevention strategies». Supportive Care in Cancer. doi:10.1007/s00520-006-0040-y. https://www.semanticscholar.org/paper/Cancer-chemotherapy-induced-diarrhoea-and-of-damage-Gibson-Keefe/0c4ddc6d6b0a2b759c2b631a28879573dbb44119. 
  36. ↑ Wei, Dang; Heus, Pauline; van de Wetering, Fleur T.; van Tienhoven, Geertjan; Verleye, Leen; Scholten, Rob Jpm (2018-08-31). «Probiotics for the prevention or treatment of chemotherapy- or radiotherapy-related diarrhoea in people with cancer». The Cochrane Database of Systematic Reviews 8: CD008831. doi:10.1002/14651858.CD008831.pub3. ISSN 1469-493X. PMID 30168576. PMC 6513393. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/30168576/. 
  37. ↑ Groopman, J. E.; Itri, L. M. (1999-10-06). «Chemotherapy-induced anemia in adults: incidence and treatment». Journal of the National Cancer Institute 91 (19): 1616–1634. doi:10.1093/jnci/91.19.1616. ISSN 0027-8874. PMID 10511589. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/10511589/. 
  38. ↑ Henry, David H. (2006-07). «The role of intravenous iron in cancer-related anemia». Oncology (Williston Park, N.Y.) 20 (8 Suppl 6): 21–24. ISSN 0890-9091. PMID 16925107. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16925107/. 
  39. ↑ Rodgers, George M.; Becker, Pamela Sue; Bennett, Charles L.; Cella, David; Chanan-Khan, Asher; Chesney, Carolyn; Cleeland, Charles; Coccia, Peter F. και άλλοι. (2008-07). «Cancer- and chemotherapy-induced anemia». Journal of the National Comprehensive Cancer Network: JNCCN 6 (6): 536–564. doi:10.6004/jnccn.2008.0042. ISSN 1540-1405. PMID 18597709. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/18597709/. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Χημειοθεραπεία&oldid=9431902"