Χωροβάτης

Σύγχρονος χωροβάτης πάνω σε τρίποδο

Παλιότερος χωροβάτης τύπου "Υ". Το τηλεσκόπιο μπορεί να αφαιρεθεί και αντιστραφεί ή περιστραφεί για να αφαιρεθούν σφάλματα.

Ο χωροβάτης είναι ένα οπτικό όργανο που χρησιμοποιείται στην τοπογραφία και τις κατασκευές για τη δημιουργία σημείων στο ίδιο οριζόντιο επίπεδο. Ο όρος αυτός προέρχεται από τον τρόπο λειτουργίας του, καθώς συνδυάζει τη λέξη "χώρος" που αναφέρεται στην τοποθεσία ή τον χώρο, και το ρήμα "βαίνω" που σημαίνει κινούμαι. Έτσι, ο χωροβάτης κινείται στον χώρο για να δημιουργήσει οριζόντια επίπεδα. Συνήθως περιλαμβάνει ένα οπτικό τηλεσκόπιο και ένα επίπεδο φυσαλίδας και είναι τοποθετημένο σε τρίποδο. Εφευρέθηκε από τον πολιτικό μηχανικό Ουίλιαμ Γκρέιβατ το 1832, ο χωροβάτης βελτίωσε την απόδοση των παραδοσιακών οργάνων επιπέδου. Ο χωροβάτης παρέχει την οριζόντια γραμμή σκόπευσης χάρη στην οποία υπολογίζονται οι υψομετρικές διαφορές. Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα τηλεσκόπιο με σταυρόνημα ή στόχαστρο, προσαρμοσμένο σε κατάλληλη βάση στήριξης έτσι ώστε να μπορεί να προσανατολίζεται σε οποιαδήποτε οριζόντια διεύθυνση. Η υψομετρική διαφορά δύο σημείων μετριέτραι με την παρακάτω διαδικασία. Στο ένα σημείο τοποθετείται η σταδία με τη βαθμονομημένη κλίμακα, ενώ στο άλλο τοποθετείται ο χωροβάτης που πρέπει να είναι εντελώς οριζόντιος. Ο χωροβάτης σκοπεύει τη σταδία. Από την ένδειξη της σταδίας που διαβάζεται στο κέντρο του χωροβάτη και το ύψος του χωροβάτη από το έδαφος, υπολογίζεται η διαφορά ύψους των δύο σημείων (χωροβάτη - σταδίας). Αν είναι γνωστό το υψόμετρα του ενός σημείου, υπολογίζεται το υψόμετρο του άλλου. Ο τοπογράφος ευθυγραμμίζει το τηλεσκόπιο με το προσωπικό που στέκεται σε ένα συγκεκριμένο σημείο και το ύψος καθορίζεται από την ευθυγράμμιση του σταυρονήματος με τις διαβαθμίσεις στην κάθετη ράβδο που κρατά το προσωπικό. Δεν πρέπει να συγχέεται με τον θεοδόλιχο που μετρά γωνίες σε κάθετο επίπεδο.

Ανάλογα με τον τρόπο που επιτυγχάνεται η οριζόντια θέση του οργάνου, οι χωροβάτες χωρίζονται σε τρία είδη: dumpy level, tilting level και αυτόματοι χωροβάτες. Οι tilting levels διαθέτουν μια βάση στήριξης με τρία πόδια που μπορούν να ρυθμιστούν σε ύψος με κοχλίες ή βίδες, ενώ διαθέτουν επίσης ένα στρογγυλό αλφάδι φυσαλίδας. Ρυθμίζοντας τα τρία πόδια, επιτυγχάνεται η οριζόντια θέση του οργάνου, με τη φυσαλίδα στο κέντρο του αλφαδιού. Το τηλεσκόπιο μπορεί να περιστραφεί έως 180 μοίρες χωρίς να αλλάξει η οριζόντια θέση, ενώ ένα δεύτερο αλφάδι φυσαλίδας επιτρέπει την τελική απόλυτα οριζόντια ευθυγράμμιση του οργάνου.