Φούρνου Κορυφή

Αρχαιολογικός χώρος Φούρνου Κορυφή

Η Φουρνού Κορυφή είναι αρχαιολογικός χώρος ανασκαφής στα νοτιοανατολικά του ελληνικού νησιού της Κρήτης. Βρίσκεται στο δήμο Ιεράπετρας στην περιφερειακή ενότητα Λασιθίου περίπου δύο χιλιόμετρα ανατολικά του χωριού Μύρτος. Τα ακάλυπτα ερείπια του οικισμού σε υψόμετρο 66 μέτρων και χρονολογείται από την πρώιμη Μινωική περίοδο στην 3η Χιλιετία π.Χ..

Ιστορία

Η Φουρνού Κορυφή βρίσκεται περίπου 100 μέτρα πάνω από τον παραλιακό δρόμο σε ευθεία απόσταση στα νότια παράλια της Κρήτης. Ένας άλλος μινωικός οικισμός, ο Πύργος Μύρτου, ανακαλύφθηκε 1,7 χιλιόμετρα δυτικά του αρχαιολογικού χώρου. Αυτός υπήρχε όπως η Φουρνού Κορυφή στην πρώιμη Μινωική περίοδο της φάσης ΙΙ Α. Ωστόσο, μετά την καταστροφή αμφότερων των οικισμών από μεγάλη πυρκαγιά κατά τη πρώιμης μινωικής περιόδου ΙΙ Β συνέχισε να κατοικείται. Στη Φουρνού Κορυφή, η δραστηριότητα του οικισμού σταματά μετά το στρώμα καταστροφής στη φάση ΠΜ ΙΙ Β. Η ανασκαφή του οικισμού, που ανακαλύφθηκε το 1962, πραγματοποιήθηκε το 1967 και το 1968 για τη Βρετανική Σχολή Αθηνών υπό την καθοδήγηση του Πίτερ Γουόρεν. Μια εκτίμηση των αποτελεσμάτων της ανασκαφής δημοσιεύτηκε το 1972.

Κέντρο λατρείας στη νοτιοδυτική πλευρά

Σύμφωνα με τον Πίτερ Γουόρεν, αναγνωρίζονται δύο διαδοχικές φάσεις κατοίκησης στη διάρκεια 200 ετών. Δημιουργήθηκε στα μέσα της 3ης χιλιετίας π.Χ. στην κορυφή του λόφου. Τη φάση του κατοίκησης στην ΠΜΙΙ ακολούθησε μια δεύτερη, μεγαλύτερη περιοχή στην ΠMΙΙ Β, που τελειώνει με μια καταστροφική πυρκαγιά που οδήγησε στην εγκατάλειψη του τόπου. Σύμφωνα με τα ευρήματα της ανασκαφής, δεν πραγματοποιήθηκε μεταγενέστερη επανεγκατάσταση. Ο αρχαιολογικός χώρος καταλαμβάνει έκταση 1250 τετραγωνικών μέτρων. Σύμφωνα με τον Γουόρεν, ο οικισμός περιβαλλόταν από πέτρινο τοίχο με δύο εισόδους, ενισχυμένο από προμαχώνα στη νότια είσοδο. Τα ορθογώνια, μονώροφα κτίρια χτίστηκαν από μεγάλες ακανόνιστες πέτρες και πλίνθους. Ήταν ασπρισμένα στο εσωτερικό και μερικά βαμμένα κόκκινα, από όσο υπολείμματα μπορούσαν να βρεθούν. Εκτός από τα συγκροτήματα κατοικιών, υπήρχαν μικροί ανοιχτοί χώροι, εκ των οποίων αυτός στη νοτιοδυτική πλευρά του οικισμού έχει ερείπια πλακόστρωτου με μεγάλες πέτρινες πλάκες, οι οποίες μπορεί να έχουν περίπου ορθογώνια επιφάνεια με εμβαδόν 12 m².

Η "Θεά του Μύρτου"

Ο Πίτερ Γουόρεν ερμήνευσε τα περίπου 90 δωμάτια στη Φάση ΠM ΙΙ Β στη Φουρνού Κορυφή ως οικισμό 100 έως 120 ατόμων που ζούσαν σε μια ομάδα, μια φυλή ή μια εκτεταμένη οικογένεια χωρίς σημάδια ιεραρχίας. Ο προϊστορικός αρχαιολόγος Κιθ Μπράνιγκαν διαφώνησε, ο οποίος θεώρησε ότι τα αποτελέσματα της ανασκαφής υποδείκνυαν ότι ήταν μια «βίλα» ενός τοπικά σημαντικού ατόμου. Τα βόρεια, πολύ μικρά δωμάτια λέγεται ότι ήταν καταστήματα και χώροι εργασίας για πλύσιμο και επεξεργασία μαλλιού, για την προετοιμασία της κατασκευής ρούχων. Υπήρξε συμφωνία όσον αφορά τον εντοπισμό ενός λατρευτικού συγκροτήματος στη νοτιοδυτική πλευρά, όπου σε δύο διπλανά δωμάτια είχε τοποθετηθεί, προφανώς σκόπιμα, ένα κρανίο ενός άνδρα ηλικίας 20 έως 30 ετών χωρίς περαιτέρω σκελετικά υπολείμματα και η «θεά του Μύρτου», ένα ιερό αγγείο (ρυτό) με τη μορφή γυναίκας. Και τα δύο θεωρούνται αντικείμενα λατρείας. Ο Γουόρεν θεώρησε πιθανή τη λατρεία των προγόνων.

"Πέτρινος βωμός" (δεξιά πλευρά) δίπλα στο μέρος όπου βρέθηκε η "Θεά του Μύρτου"

Ο αρχαιολόγος Τοντ Γουάιτλο επανεκτίμησε τα ανασκαφικά ευρήματα. Μίλησε για πέντε έως έξι νοικοκυριά με τέσσερα έως έξι άτομα που αποτελούσαν τον οικισμό της ΠΜ ΙΙΒ. Αυτό αντιστοιχεί σε πληθυσμό 25 έως 30 ατόμων με συγκρίσιμες δραστηριότητες εντός των οικιακών μονάδων ή των οικογενειών τους. Έχουν βρεθεί έξι πέτρες με εσοχές, τέσσερις από λεπτές και δύο από παχύτερες πλάκες, και αυτός ο αριθμός αντιστοιχεί περίπου στον αριθμό των οικογενειών που εγκαταστάθηκαν στο Φουρνού Κορυφή σύμφωνα με τον Γουάιτλο. Πρόκειται για πέτρες με εσοχές τοποθετημένες σε κύκλο, πιθανότατα μυλόπετρες, οι οποίες αργότερα εξελίχθηκαν σε κέρνους. Ο Γουάιτλο αμφισβήτησε ότι η τοποθεσία της «Θεάς του Μύρτου» ήταν δημόσιο ιερό. Το αναγνώρισε ως κατοικία, συγκρίσιμη με τις άλλες στον οικισμό. Για τον Γουάιτλο, οι μικρές διαφορές στην ποιότητα και την ποσότητα των ευρημάτων αποτελούν ένδειξη των μικρών διαφορών κατάστασης μεταξύ των οικογενειών που ζούσαν στη Φουρνού Κορυφή.

Ευρήματα

Αγγεία σε ρυθμό Βασιλικής από τη Φούρνου Κορυφή

Εκτός από τα οστά και τα κελύφη, διάφορα κεραμικά αγγεία και θραύσματα στο ρυθμό Κουμάσας και Βασιλικής βρέθηκαν στη Φουρνού Κορυφή, συμπεριλαμβανομένων αρκετών ραμφόστομων πρόχων. Ο ρυθμός της Βασιλικής προέρχεται από τη τοποθεσία της Βασιλικής, σε απόσταση περίπου 20 χιλιομέτρων. Άλλα ευρήματα δείχνουν ότι εκτός από κατοικίες, κουζίνες και αποθήκες, υπήρχαν επίσης εργαστήρια κεραμικής, υφαντήρια και χώροι επεξεργασίας κρασιού και λαδιού.

Η "Θεά του Μύρτου" θεωρείται το πιο σημαντικό εύρημα από τη Φουρνού Κορυφή. Είναι γυναικεία μορφή από τερακότα ύψους 21,1 εκατοστών, που εκτίθεται τώρα στο Αρχαιολογικό Μουσείο του Αγίου Νικολάου. Η τοποθεσία όπου βρέθηκε (35°0′23.9″N 25°36′32.9″E) ακριβώς νότια δύο οβάλ πέτρινων τοίχων που θα μπορούσαν να είναι βωμός από τον οποίο θα μπορούσε να πέσει το αγαλματίδιο. Ο βωμός έχει ύψος 13 εκατοστά, μήκος 66 και πλάτος 44 εκατοστά. Η βόρεια πέτρα βωμού είναι κατασκευασμένη από τοπικό ψαμμίτη, η νότια είναι από διαφορετικό χρωματιστό πέτρωμα που προέρχεται από άλλο σημείο. Μπορεί να αποκλειστεί η πρακτική χρήση της «θεάς του Μύρτου». Το μόνο άνοιγμα στην κοιλότητα του στυλιζαρισμένου σώματος της καμπάνας είναι μια μεγάλη κανάτα που κρατά η μορφή στο αριστερό χέρι. Τα χέρια, στήθη, το υπάρχον αυτί και το πηγούνι της «θεάς» χωρίς πόδια και με τον πολύ μακρύ λαιμό προστέθηκαν στη συνέχεια, η μύτη και το στόμα διαμορφώθηκαν και τα μάτια πιέστηκαν μέσα. Η φιγούρα είναι βαμμένη με κόκκινο χρώμα, που δείχνει τα μάτια, τα περιλαίμια, τα ρούχα και το ηβικό τρίγωνο, καθώς και τη διακόσμηση της μικροσκοπικής κανάτας στον αριστερό χέρι.

Υπάρχει ένα μοντέλο κλίμακας 1:40 του οικισμού Φούρνου Κορυφή στο μουσείο του χωριού Μύρτος. Δημιουργήθηκε από τον διαχειριστή του μουσείου Τζον Άτκινσον με βάση την έκθεση ανασκαφής του Πίτερ Γουόρεν.

• Χώρος ανασκαφής
• 
  Δυτική πλευρά του οικισμού
• 
  Νότια είσοδος
• 
  Κεντρική περιοχή οικισμού
• 
  Βόρειο κτίριο

Βιβλιογραφία

• Myrtos: An Early Bronze Age Settlement in Crete. The Annual of the British School at Athens. Thames and Hudson. 1972. ISBN 0-500-42007-6. 
• Das minoische Kreta nach den Ausgrabungen des letzten Jahrzehnts. Sitzungsberichte der philosophisch-historischen Klasse. Verlag der Österreichischen Akademie der Wissenschaften. 1977. σελίδες 77–79. ISBN 978-3-7001-0176-5. 
• Ceramic production traditions at Myrtos Fournou Korifi. Aegeum. Université de Liège/University of Texas. 1997. σελίδες 265–274. 
• Führer zu den Altertümern Kretas. Eptalofos. 2003. σελίδες 236–238. ISBN 960-8360-02-1. 
• House, households and community at Early Minoan Fournou Korifi: methods and models for interpretation. British School at Athens Studies. British School at Athens. 2007. σελίδες 65–76. 
• Die Archäologie des Haushalts in der Kretischen Neupalastzeit (PDF). Ruprecht-Karls-Universität Heidelberg. 2007. σελίδες 21–25. 
• Myrtos Fournou Korifi: before and after. British School at Athens Studies. British School at Athens. 2010. σελίδες 223–237. 
• Myrtos: From Phournou Koryphi to Pyrgos. Hesperia Supplements. American School of Classical Studies at Athens. 2011. σελίδες 39–49. ISBN 978-1-62139-003-9. 
• A Small-Scale Reconstruction of the Settlement at Myrtos Phournou Koryphi (PDF). Hesperia Supplement. American School of Classical Studies at Athens. 2011. σελίδες 27–38. ISBN 978-1-62139-003-9. 
• Feasts of clay? Ceramics and feasting at Early Minoan Myrtos: Fournou Korifi (PDF). Archaeopress. 2015. σελίδες 247–259. 
• The divergence of civilisation: Fournou Korifi and Pyrgos. Kapon Editions. 2015. σελίδες 41–48. ISBN 978-960-6878-91-6.