Φαέθων με κόκκινο ράμφος
| Φαέθων με κόκκινο ράμφος | ||||||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
 Φαέθων με κόκκινο ράμφος
| ||||||||||||||
| Κατάσταση διατήρησης | ||||||||||||||
| Συστηματική ταξινόμηση | ||||||||||||||
| ||||||||||||||
| Διώνυμο | ||||||||||||||
| Phaethon aethereus (Φαέθων ο αιθέριος) Linnaeus, 1758 | ||||||||||||||
| Υποείδη | ||||||||||||||
|
Phaethon aethereus aethereus | ||||||||||||||
Ο φαέθων με κόκκινο ράμφος είναι θαλάσσιο πελαγικό πτηνό της οικογενείας των φαεθοντιδών. Απαντάται στις τροπικές θάλασσες των τριών σημαντικότερων ωκεανών της υφηλίου. Η επιστημονική ονομασία του είδους είναι Phaethon aethereus και περιλαμβάνει 3 υποείδη.[1][2]
Ο φαέθων με κόκκινο ράμφος αποτελεί ένα από τα τρία είδη του γένους φαέθων, κομψών σε εμφάνιση πελαγικών πτηνών που περιπλανώνται στις τροπικές θάλασσες των μεγάλων ωκεανών και έρχονται στην ξηρά μόνο για να φωλιάσουν.
Κύρια διαγνωστικά στοιχεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Κόκκινο ράμφος, λευκή ουρά με επιμηκυμένα κεντρικά πηδαλιώδη φτερά
- Μεγάλο μέγεθος, ο μεγαλύτερος από τους φαέθοντες
Τάση πληθυσμού
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Καθοδική ↓ [3]
Ονοματολογία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο όρος aethereus στην επιστημονική ονομασία του είδους προέρχεται από την ελληνική λέξη αιθέριος «αυτός που ανήκει στον αιθέρα, στον αέρα», παραπέμποντας στην αέναη, εναέρια περιπλάνηση του πτηνού.[4]
Η γενική αγγλική ονομασία για τα 3 μέλη του γένους είναι tropicbirds «πουλιά των τροπικών», με σαφή αναφορά στα -μεσαία- γεωγραφικά πλάτη όπου απαντούν. Στην παλαιά βιβλιογραφία κατονομάζονται ως boatswains «λοστρόμοι», λόγω των δυνατών σφυριγμάτων που αρθρώνουν.[5] Η ονομασία Red-billed tropicbird παραπέμπει στο χαρακτηριστικό κόκκινο ράμφος του πτηνού, από όπου προέρχεται η ελληνική.
Συστηματική ταξινομική
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το είδος περιγράφηκε για πρώτη φορά από τον Λινναίο το 1758,[1] από την Νήσο της Αναλήψεως (Ascension Island), στον Νότιο Ατλαντικό, ως Phaëthon aethereus.[6]
Γεωγραφική κατανομή υποειδών
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο φαέθων με κόκκινο ράμφος περιπλανιέται στις θερμές, τροπικές θάλασσες των τριών μεγάλων ωκεανών της Γής, σε μεσαία γεωγραφικά πλάτη κοντά στον ισημερινό. Στον Ατλαντικό Ωκεανό απαντά και από τις δύο πλευρές του, τόσο στην ανατολική (Πράσινο Ακρωτήριο, Κόλπος Γουινέας και νοτιότερα), όσο και στη δυτική (Καραϊβική, ακτές Μεξικού, Τρίνινταντ και Τομπάγκο, Βενεζουέλα, Βραζιλία, κ.α.), ενώ νότια φθάνει μέχρι τα νησιά της Αναλήψεως και τα Τριστάν ντα Κούνια. Στον Ειρηνικό απαντά μόνο στην ανατολική πλευρά, από την Καλιφόρνια και νοτιότερα, μέχρι τα Γκαλαπάγκος, το Περού και τη Χιλή. Στον Ινδικό Ωκεανό, τέλος, συχνάζει στα νερά που περεικλείουν την Αραβική Χερσόνησο, από την Ερυθρά Θάλασσα στα δυτικά, τον κόλπο του Άντεν στα νότια και τον Περσικό Κόλπο στα ανατολικά, φθάνοντας μέχρι τις Μαλδίβες.
Τυχαίοι, περιπλανώμενοι επισκέπτες έρχονται, μεταξύ άλλων, στη Σενεγάλη, την Γκαμπόν, την Ανγκόλα και τη Νότια Αφρική, την Ινδία, τη Σρι Λάνκα και τις Σεϋχέλλες, τις Μπαχάμες, τη Βερμούδα, τη Χαβάη και τη Γαλλική Πολυνησία, ενώ ανατολικά στο Μιανμάρ και το Βιετνάμ.
Στην Ευρώπη, πολύ σπάνια, έχει εμφανισθεί στις ακτές του Ηνωμένου Βασιλείου[7] και της Ολλανδίας στα βόρεια, και στα Κανάρια νησιά στα νοτιοδυτικά. Στη Μεσόγειο Θάλασσα έχει αναφερθεί, περιστασιακά, από τις ακτές του Ισραήλ και της Ιορδανίας.
| Αρ. | Υποείδος | Περιοχές αναπαραγωγής (επιδημητικό ή/και καλοκαιρινός επισκέπτης) | Περιοχές μετακίνησης ή/και διαχείμασης | Σημειώσεις |
|---|---|---|---|---|
| 1 | Phaethon aethereus aethereus | Ν Ατλαντικός | ||
| 2 | Phaethon aethereus indicus | Ινδικός (Περσικός Κόλπος, Κόλπος του Άντεν, Ερυθρά Θάλασσα) | Παλαιότερα, είχε θεωρηθεί ξεχωριστό είδος, αλλά οι διαφορές του από τα 1 και 3 δεν είναι επαρκείς για την αναβάθμιση αυτή | |
| 3 | Phaethon aethereus mesonauta | Α Ειρηνικός (Καλιφόρνια, νότια μέχρι τα Νησιά Γκαλαπάγκος και τις ακτές του Περού), Α Ατλαντικός και Καραϊβική | Παλαιότερα, οι πληθυσμοί των Γκαλαπάγκος είχαν θεωρηθεί ως ξεχωριστό υποείδος (P. a. limatus), κάτι που δεν ισχύει σήμερα |
Μορφολογία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Όπως όλα τα μέλη της οικογένειας, οι φαέθοντες με κόκκινο ράμφος είναι όμορφα, κομψά πτηνά των τροπικών θαλασσών, που χαρακτηρίζονται από τα επιμηκυμένα κεντρικά πηδαλιώδη φτερά της ουράς. Το χρώμα τους είναι λευκό, σε αντίθεση με τα αντίστοιχα κόκκινα του φαέθοντα με κόκκινη ουρά και το μήκος τους φθάνει και, σε μερικές περιπτώσεις, ξεπερνάει το συνολικό μήκος σώματος του πτηνού. Φθείρονται σχετικά γρήγορα και αντικαθίστανται.Το πτέρωμα των ενηλίκων ατόμων είναι χιονόλευκο στο κάτω μέρος, ενώ το πάνω μέρος του σώματος έχει χαρακτηριστικές μαύρες ραβδώσεις, που φθάνουν μέχρι την περιοχή των ώμων και το ουροπύγιο. Επίσης, διακρίνεται μαύρη ημισεληνοειδής ταινία σε κάθε πλευρά του προσώπου, από την περιοχή των οφθαλμών μέχρι τον τράχηλο. Τα εξωτερικά στέγαστρα των πτερύγων και τα εσωτερικά δευτερεύοντα ερετικά είναι μαύρα, κάνοντας αντίθεση με την υπόλοιπη λευκή πτέρυγα.
Το ράμφος είναι μεγάλο, οξύληκτο, καμπυλωτό προς τα κάτω, με χαρακτηριστικό κόκκινο-κοραλί χρώμα, που έδωσε την ονομασία στο είδος. Η ουρά διαθέτει συνολικά 7 ζεύγη πηδαλιωδών φτερών, μαζί με τα επιμηκυμένα κεντρικά. Τα τέσσερα δάκτυλα των ποδιών είναι συνδεδεμένα με μεμβράνη και, τοποθετημένα πολύ πίσω στο σώμα, καθιστώντας δύσκολο έως αδύνατο το περπάτημα, πολλές φορές μάλιστα, τα πουλιά αναγκάζονται να σέρνονται με την κοιλιά.
Στα ενήλικα άτομα δεν παρατηρείται κάποιος ιδιαίτερος φυλετικός διμορφισμός, αλλά τα νεαρά πουλιά στερούνται των επιμηκυμένων φτερών της ουράς ή έχουν πολύ μικρό μήκος. Το πάνω μέρος του σώματος είναι μαυριδερό, ενώ το ράμφος είναι κίτρινο.
Βιομετρικά στοιχεία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Μήκος σώματος (χωρίς τα κεντρικά πηδαλιώδη): 44 έως 49 εκατοστά
- Μήκος ουράς μαζί με τα κεντρικά πηδαλιώδη: 46 έως 56 (-61) εκατοστά
- Άνοιγμα πτερύγων: 99-106 (-112) εκατοστά
- Βάρος: 700 γραμμάρια περίπου
Τροφή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Αναπαραγωγή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα].jpg)
Απειλές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Κατάσταση πληθυσμού
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Παρά τους κατά τόπους κινδύνους, κυρίως από την εισαγωγή ξενικών ειδών που λυμαίνονται τις φωλιές, ο φαέθων με κόκκινο ράμφος έχει μεγάλο φάσμα κατανομής και πληθυσμούς σε καλή κατάσταση, ως εκ τούτου χαρακτηρίζεται ως Ελαχίστης Ανησυχίας (LC) από την IUCN. Ωστόσο, η τάση των πληθυσμών του παραμένει καθοδική.[9]
Σημειώσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]i. ^ Η κλίση του ουσιαστικού είναι: ο Φαέθων, του Φαέθον-τ-ος [10] και όχι, του Φαέθον-ος, όπως λανθασμένα καταγράφεται σε κάποια συγγράματα, διότι προέρχεται από τη μετοχή φαέθων του ρήματος φαέθω (βλ. Ονοματολογία). Αυτό φαίνεται και από την οικογένεια του πτηνού, Φαεθοντίδες και, όχι Φαεθονίδες, όπως θα ήταν στην άλλη περίπτωση.
ii. ^ Περιλαμβάνει και το υποείδος P. a. limatus [11]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 Howard and Moore, p. 88
- ↑ http://www.itis.gov/servlet/SingleRpt/SingleRpt?search_topic=TSN&search_value=174672
- ↑ http://www.iucnredlist.org/details/full/22696637/0
- ↑ Valpy
- ↑ Green
- ↑ 6,0 6,1 http://ibc.lynxeds.com/species/red-billed-tropicbird-phaethon-aethereus
- ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 7 Σεπτεμβρίου 2015. Ανακτήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 2014.
- ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Απριλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 8 Δεκεμβρίου 2014.
- ↑ http://www.iucnredlist.org/details/22696637/0
- ↑ ΠΛ, 12:661
- ↑ Howard and Moore, p. 88, footnote 7
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- IUCN. 2014. The IUCN Red List of Threatened Species. Version 2014.2. Available at: www.iucnredlist.org.
- Πάπυρος Λαρούς, εκδ. 1963 (ΠΛ)
- Πάπυρος Λαρούς Μπριτάνικα, εκδ. 1996 (ΠΛΜ)
- Bourdon, E. et al. (2005) Earliest African neornithine bird: A new species of Prophaethontidae (Aves) from the Paleocene of Morocco. J. Vertebr. Paleontol., 25(1):157-170.
- del Hoyo, J.; Elliot, A.; Sargatal, J. 1992. Handbook of the Birds of the World, vol. 1: Ostrich to Ducks. Lynx Edicions, Barcelona, Spain.
- Ericson, G.P. et al. (2006) Diversification of Neoaves: integration of molecular sequence data and fossils. Biol Lett., 2(4):543–547.
- Fain, M.G. & Houde, P. (2004) Parallel radiations in the primary clades of birds. Evolution, 58(11):2558-73.
- Fishpool, L.D.C.; Evans, M. I. 2001: Important Bird Areas in Africa and associated islands: priority sites for conservation. Pisces Publications and BirdLife International, Newbury and Cambridge.
- Green, J.F. (1887): Ocean Birds. London: R.H. Porter. p. 52.
- Hackett, S. et al. (2008) A Phylogenomic Study of Birds Reveals Their Evolutionary History. Science, 320(5884):1763-1768.
- Lee, D. S.; Walsh-McGehe, M. 2000: Population estimates, conservation concerns and management of Tropicbirds in the western Atlantic. Caribbean Journal of Science 36: 267-279
- Mayr, G. (2003) The phylogenetic affinities of the Shoebill (Balaeniceps rex). Journal für Ornithologie, 144(2):157-175.
- Naish, D. (2012): "Birds." pp. 379–423 in Brett-Surman, M.K., Holtz, T.R., and Farlow, J. O. (eds.), The Complete Dinosaur (Second Edition). Indiana University Press (Bloomington & Indianapolis).
- Schreiber, E.A. (1991). Forshaw, Joseph, ed. Encyclopaedia of Animals: Birds. London: Merehurst Press. p. 63. ISBN 1-85391-186-0.
- Valpy, Francis Edwad Jackson: An Etymological Dictionary of the Latin Language