Τράνζι
Με τον όρο τράνζι ή ταφικό μνημείο με πτώμα είναι γνωστοί οι τάφοι ή τα ταφικά μνημεία εντός ναών που περιλαμβάνουν ομοιώματα στη μακάβρια μορφή των πτωμάτων σε αποσύνθεση. Η μορφή αυτή ήταν διαδεδομένη κατά τον Ύστερο Μεσαίωνα.[1]
Περιγραφή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η απεικόνιση ενός πτώματος σε αποσύνθεση στην τέχνη (σε αντιδιαστολή με ένα σκελετό) ονομάζεται «τράνζι». Ωστόσο ο όρος «ταφικό μνημείο με πτώμα» στην πραγματικότητα μπορεί να αναφέρεται σε μια ποικιλία μνημείων, π.χ. με σκελετούς ή με το νεκρό εντελώς τυλιγμένο σε σάβανο. Στην πιο χαρακτηριστική μορφή η εγκόσμια ομορφιά βρίσκεται σε ορατή αντιπαράθεση με την αναπόφευκτη σήψη του θνητού σώματος. Στον «πάνω όροφο» υπάρχει ομοίωμα του προσώπου πριν ή ελάχιστα μετά το θάνατο, το οποίο μπορεί να είναι σε φυσικό μέγεθος, ξαπλωμένο ή στα γόνατα σε προσευχή, ενώ στον «κάτω όροφο» απεικονίζεται η σορός, συχνά ντυμένη με σάβανο ενώ καταναλώνεται από σκουλήκια και άλλα ζωύφια. Η εικονογραφία διαφέρει από περιοχή σε περιοχή: η απεικόνιση των ζωύφιων είναι συνηθέστερη στις ηπειρωτικές περιοχές και κυρίως στη Γερμανία.[2]
Ο όρος μπορεί επίσης να περιγράψει και ένα μνημείο όπου η σορός απεικονίζεται χωρίς τη ζωντανή μορφή. Το γλυπτό είναι ηθικοπλαστικού χαρακτήρα, θυμίζοντας πόσο εφήμερη είναι η επίγεια δόξα, καθώς το τέλος είναι κοινό για όλους. Τα μνημεία αυτά, με τις υψηλές καλλιτεχνικές απαιτήσεις, κατασκευάζονταν μόνο για υψηλόβαθμους ευγενείς, συχνότερα βασιλείς, επισκόπους και αββάδες, καθώς κάποιος έπρεπε να είναι πλούσιος ώστε να παραγγείλει ένα και να δεσμεύσει χώρο μέσα σε ένα ναό.
Παραδείγματα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ένα εικονογραφημένο αγγλικό ποίημα με τίτλο «Disputacioun Betwyx the Body and Wormes» (περ. 1435-40) παρουσιάζει ένα καλοντυμένο ομοίωμα μια γυναίκας ευγενικής καταγωγής. Η πολύχρωμη γλυπτή της εικόνα κρύβει την πραγματική φυσική της κατάσταση, που αναπαρίσταται από κάτω, όπου το πτώμα τρέφει σκουλήκια και ζωύφια.[3] Το συνοδευτικό κείμενο αναφέρει:
Κοίταξε προσεκτικά τη μορφή μου εδώ ψηλά
Και δες πως κάποτε υπήρξα φρέσκια και χαρούμενη
Τώρα έχω γίνει τροφή για σκουλήκια και σήψη
Αποκρουστικό χώμα και βρωμερή γλίτσα και πηλός
Πρόσεξε λοιπόν την αντιπαράθεση που είναι εδώ γραμμένη...
Για να δεις πως είσαι και πως θα γίνεις κάποτε...
Το ταφικό μνημείο του Χένρι Τσίσελ (περ.1364–1443), Αρχιεπισκόπου του Καντέρμπουρι, που κατασκευάστηκε περίπου το 1424-6, αποτελεί χαρακτηριστικό παράδειγμα τράνζι.[3] Ντυμένος στην επισημότερη αμφίεση του επισκόπου, υπό τη συνοδεία δύο αγγέλων στο προσκέφαλο και δύο μοναχών στα πόδια, ο Τσίσελ ενσαρκώνει την αναγνώριση του υψηλού αξιώματος του. Ωστόσο η βάση του τάφου αφήνει να φανεί ένα δεύτερο ομοίωμα του προσώπου, αυτή τη φορά ως πτώμα σε αποσύνθεση, ξαπλωμένο σε ένα λιτό σάβανο.[3] Αξιοσημείωτα, το ταφικό αυτό μνημείο ολοκληρώθηκε ενώ ο επίσκοπος βρισκόταν ακόμη εν ζωή και είχε τοποθετηθεί μπροστά στον επισκοπικό του θρόνο. Ο Τσίσελ, που απεβίωσε περίπου μία εικοσαετία αργότερα, είχε άπλετο χρόνο να αναλογιστεί τη θνητότητά του και να διαβάσει την επιγραφή στην πέτρα στη βάση αμφότερων των ομοιωμάτων:[3]
τώρα τεμαχίστηκα και σερβιρίστηκα στα σκουλήκια...
Όποιος κι αν είσαι που περνάς από εδώ, ζητώ να με θυμάσαι.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Chipps Smith, Jeffrey (2004). «The Northern Renaissance A&I (Art and Ideas)», Phaidon Press, ISBN 9780714838670.
- Cohen, Kathleen (1973). «Metamorphosis of a Death Symbol: The Transi Tomb in the Late Middle Ages and the Renaissance», Μπέρκλεϊ: University of California Press.
- Oosterwijk, Sophie (2005). «Food for worms, food for thought. The appearance and interpretation of the “verminous” cadaver in Britain and Europe», Church Monuments, 20 (2005), 40-80, 133-40.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Παραδείγματα τράνζι, συλλογή φωτογραφιών στον ιστότοπο www.churchmousewebsite.co.uk.