Τούνδρα

Τούνδρα στην Αλάσκα

Η Τούνδρα είναι τύπος χερσαίου οικοσυστήματος της Αρκτικής. Στη φυσική γεωγραφία η τούνδρα (επίσης Τούντρα) είναι περιοχή όπου η ανάπτυξη δέντρων εμποδίζεται από τις χαμηλές θερμοκρασίες, ένα όριο που χαρακτηρίζει και την ομώνυμη κλιματική κατηγορία. Ο όρος τούντρα προέρχεται από την γλώσσα των Σάμι (μέσω των Ρώσικων) και σημαίνει πεδιάδα χωρίς δέντρα.

Τύποι τούνδρας

Υφίστανται τρεις τύποι τούνδρας: η αρκτική τούνδρα, η ανταρκτική τούνδρα και η αλπική τούνδρα. Και στους τρεις αυτούς τύπους η κυρίαρχη βλάστηση αποτελείται από χόρτα, βρύα και λειχήνες. Σε μερικά μέρη της τούνδρας αναπτύσσονται και δέντρα. Ένα κοινό που έχουν και τα τρία είδη τούνδρας είναι ότι καλύπτονται από το ισόθερμο των 10 βαθμών Κελσίου.

Η αρκτική τούνδρα

Η χιονόλευκη κουκουβάγια (Myctea scandiaca) αγγλικά (Snowy Owl) είναι είδος πτηνού που ζει στη τούνδρα

Η αρκτική τούνδρα βρίσκεται βόρεια της τάιγκα και νότια της ζώνης των μόνιμων πάγων του υπεδάφους (permafrost) και του Αρκτικού ωκεανού. Ο όρος «τούνδρα» συνήθως αναφέρεται μόνο σε περιοχές όπου το υπέδαφος είναι μονίμως παγωμένο και περιέχει μονίμως παγωμένο νερό. (Μπορεί επίσης να αναφέρεται και σε μια άδεντρη πεδιάδα γενικά, οπότε συμπεριλαμβάνει και τη βόρεια Λαπωνία.) Η μονίμως παγωμένη τούνδρα περιλαμβάνει μεγάλες περιοχές της βόρειας Ρωσίας και του Καναδά. Η αρκτική τούνδρα κατοικείται από κυρίως ομάδες νομάδων βοσκών ταράνδων όπως οι Νγκανάσαν και οι Νένετς στη μονίμως παγωμένη περιοχή (και οι Σαάμι στη Λαπωνία).

Η βιοποικιλότητα της τούνδρας είναι χαμηλή: υπάρχουν λίγα είδη με μεγάλους πληθυσμούς. Βασικά ζώα της αρκτικής τούνδρας είναι τα: καριμπού ή τάρανδοι, βόδια, τρωκτικά γένους lemmus, και πολικές αρκούδες (μόνο στον ακραίο βορρά).

Εξαιτίας του σκληρού κλίματος της αρκτικής τούνδρας αυτές οι περιοχές δεν έχουν γνωρίσει μεγάλη εκμετάλλευση αν και μερικές είναι πλούσιες σε φυσικές πηγές όπως πετρέλαιο και ουράνιο. Πρόσφατα αυτό έχει αλλάξει και έτσι στην Αλάσκα, τη Ρωσία και κάποια άλλα μέρη η τούνδρα υφίσταται όλο και αυξανόμενη ανθρώπινη εκμετάλλευση.

Η παγκόσμια υπερθέρμανση αποτελεί σοβαρή απειλή στην αρκτική τούνδρα εξαιτίας της μονίμως παγωμένης φύσης της. Ουσιαστικά, το μονίμως παγωμένο υπέδαφος είναι παγωμένος βάλτος. Κατά το καλοκαίρι μόνο το επιφανειακό του στρώμα λιώνει. Σε περίπτωση που λιώσει εντελώς, ολόκληρο το οικοσύστημα θα καταστραφεί, ενώ τα αρκτικά είδη δεν θα μπορούσαν να προσαρμοστούν σε τόσο ξαφνική αλλαγή. Μια άλλη απειλή είναι πως το 1/3 του εδαφικού άνθρακα βρίσκεται στις περιοχές της τάιγκας και της τούνδρας. Όταν το παγωμένο έδαφος λιώνει αποδεσμεύει περισσότερο άνθρακα από αυτόν που μπορεί να δεσμεύσει. Το αποτέλεσμα έχει παρατηρηθεί στην Αλάσκα: τη δεκαετία του ’70 η τούνδρα αποτελούσε λεκάνη-δεξαμενή άνθρακα, ενώ σήμερα αποτελεί πηγή άνθρακα. Αυτό επιβαρύνει το πρόβλημα της παγκόσμιας υπερθέρμανσης περαιτέρω.

Ανταρκτική τούνδρα

Παράκτια βλάστηση τούνδρας στην Αλάσκα, κατά το καλοκαίρι

Η Ανταρκτική τούνδρα συναντάται στην Ανταρκτική και σε μερικά ανταρκτικά και υποανταρκτικά νησιά, συμπεριλαμβανομένων των Νήσων Νότια Γεωργία και Νότιες Σάντουιτς καθώς και των Νήσων Κεργκελέν. Η Ανταρκτική είναι βασικά πολύ κρύα και στεγνή για να υποστηρίξει βλάστηση και το μεγαλύτερο μέρος της ηπείρου καλύπτεται από περιοχές πάγου. Ωστόσο, κάποια μέρη της ηπείρου, ιδιαίτερα η Γη Γκράχαμ, διαθέτουν περιοχές βραχώδους εδάφους ικανών να υποστηρίξουν την ύπαρξη τούνδρας. Η χλωρίδα της αποτελείται από περίπου 250 λειχήνες, 100 βρύα, 25-30 βότανα και περίπου 700 χερσαία και θαλάσσια είδη φυκιών, που ζουν στις περιοχές με εκτεθειμένους βράχους και έδαφος γύρω από τις ακτές της ηπείρου.

Σε αντίθεση με την αρκτική τούνδρα, η ανταρκτική τούνδρα δεν διαθέτει μεγάλη θηλαστική πανίδα, κυρίως εξαιτίας στη φυσική της απομόνωση από τις άλλες ηπείρους. Θαλάσσια θηλαστικά και θαλασσοπούλια, στα οποία περιλαμβάνονται φώκιες και πιγκουίνοι, κατοικούν περιοχές κοντά στην ακτή και μερικά μικρά θηλαστικά όπως λαγοί και γάτες έχουν εισαχθεί από ανθρώπους σε μερικά από τα υποανταρκτικά νησιά.

Η χλωρίδα και πανίδα της Ανταρκτικής και των Ανταρκτικών Νησιών προστατεύονται από την Συνθήκη της Ανταρκτικής.

Αλπική τούνδρα

Η αλπική τούνδρα συναντάται σε αρκετά μεγάλα ύψη σε οποιοδήποτε γεωγραφικό πλάτος της Γης. Η αλπική τούνδρα δεν διαθέτει δέντρα, αλλά συνήθως δεν έχει μονίμως παγωμένο υπέδαφος και τα αλπικά εδάφη είναι γενικότερα καλύτερα αποξηραμένα από τα μονίμως παγωμένα εδάφη.

Βασικά ζώα στην αλπική τούνδρα είναι η μαρμότα, η ορεινή αίγα κ.ά.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Οικολογικές πληροφορίες για την τούνδρα από το Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας
• Οικολογικές πληροφορίες για την Αρκτική τούνδρα από το WWF
• Πληροφορίες για την Αλπική τούνδρα από το WWF
• Η Αρκτική οικολογική κοινότητα στην Σχολική τάξη του Μέλλοντος.
• Πληροφορίες από το ΚΠΕ Καστοριάς Αρχειοθετήθηκε 2012-03-15 στο Wayback Machine.