Τέχνη της απόδρασης

Ο Χάρι Χουντίνι (1874–1926), διάσημος καλλιτέχνης απόδρασης και μάγος

Ο Χάρι Χουντίνι πριν από μια από τις αποδράσεις του στη Βοστώνη το 1908

Η τέχνη της απόδρασης είναι η πρακτική της απόδρασης από φυσικούς περιορισμούς ή άλλες παγίδες. Οι καλλιτέχνες απόδρασης ή μάγοι απόδρασης δραπετεύουν από χειροπέδες, ζουρλομανδύα, κλουβιά, φέρετρα, χαλύβδινα κουτιά, βαρέλια, σάκους, φλεγόμενα κτίρια, ενυδρεία και άλλους κινδύνους, συχνά σε συνδυασμό.

Ιστορία

Η τέχνη της απόδρασης από τους δεσμούς και τους περιορισμένους χώρους ήταν μια δεξιότητα που χρησιμοποιούν οι ερμηνευτές για πολύ καιρό. Αρχικά δεν εμφανιζόταν ως φανερή πράξη από μόνη της, αλλά χρησιμοποιήθηκε κρυφά για να δημιουργήσει ψευδαισθήσεις, όπως εξαφάνιση ή μεταστοιχείωση. Στη δεκαετία του 1860, οι αδελφοί Ντάβενπορτ, οι οποίοι ήταν επιδέξιοι στο να απελευθερώνονται από τα σχοινιά, χρησιμοποίησαν την τέχνη για να μεταδώσουν την εντύπωση ότι ήταν συγκρατημένοι ενώ δημιουργούσαν πνευματικά φαινόμενα.

Άλλοι θαυματοποιοί, συμπεριλαμβανομένου του Τζον Νέβιλ Μάσκελιν, επεξεργάστηκαν το πώς οι αδελφοί Ντάβενπορτ έκαναν τη δράση τους και δημιούργησαν ξανά τα κόλπα για να καταρρίψουν τους ισχυρισμούς των αδελφών για ψυχική δύναμη. Ωστόσο, οι αναδημιουργίες δεν περιελάμβαναν φανερή απόδραση, απλώς μια αντιγραφή τεχνασμάτων με τη δήλωση ότι ολοκληρώθηκαν από τις ικανότητες των μυστικών μάγων και όχι από πνεύματα. Χρειάστηκαν άλλα τριάντα χρόνια πριν η καθαρή δεξιοτεχνία της απόδρασης αρχίσει να εμφανίζεται ως πράξη από μόνη της. Η πιο υπεύθυνη προσωπικότητα για να γίνει η τέχνη της απόδρασης αναγνωρισμένη ψυχαγωγία ήταν ο Χάρι Χουντίνι, ο οποίος έχτισε την καριέρα του επιδεικνύοντας την ικανότητα να ξεφεύγει από μια τεράστια ποικιλία περιορισμών και δύσκολων καταστάσεων.

Ο Χουντίνι δεν έκρυψε το γεγονός ότι ήταν ειδικός στους περιορισμούς και τις δεξιότητες που απαιτούνταν για να τους ξεπεράσει, αλλά συχνά έκρυβε τις ακριβείς λεπτομέρειες των αποδράσεων του για να διατηρήσει έναν αέρα μυστηρίου και αγωνίας. Παρόλο που πολλές από τις αποδράσεις του βασίστηκαν σε τεχνικές δεξιότητες όπως η παραβίαση κλειδαριάς και η συστροφή, έκανε επίσης κόλπα όπως το Metamorphosis και το Κινεζικό Υδάτινο Κελί Βασανιστηρίων, που είναι ουσιαστικά κλασικές σκηνικές ψευδαισθήσεις που βασίζονται σε έξυπνα σχεδιασμένα στηρίγματα. Τα κατορθώματα του Χουντίνι βοήθησαν στον καθορισμό του βασικού ρεπερτορίου της τέχνης της απόδρασης, συμπεριλαμβανομένων των αποδράσεων από χειροπέδες, λουκέτα, ζουρλομανδύα, ταχυδρομικές τσάντες, βαρέλια μπύρας και κελιά φυλακής.

Μια σειρά από καλλιτέχνες έχουν προσθέσει νέες ιδέες και έχουν δημιουργήσει παραλλαγές σε παλιά τεχνάσματα, αλλά είναι σύνηθες ακόμη και οι καλύτεροι σύγχρονοι καλλιτέχνες απόδρασης να ονομάζονται «Χουντίνιδες». Κατά τη διάρκεια της ζωής του, ο Χουντίνι υποστήριξε ότι οι κύριες πράξεις απόδρασής του προστατεύονταν από πνευματικά δικαιώματα και μήνυσε ανταγωνιστές όπως ο Τζον Κλέμπερτ, ο οποίος το 1906 ζήτησε συγγνώμη και συμβιβάστηκε εξωδικαστικά.

Επειδή ο Άγιος Νικόλαος Όουεν δραπέτευσε επιτυχώς από τον Πύργο του Λονδίνου και κανόνισε τη διαφυγή δύο Ιησουιτών κρατουμένων από τη φυλακή, ο Χριστιανός μάρτυρας του 16ου αιώνα θεωρείται από τους Καθολικούς καλλιτέχνες απόδρασης ως προστάτης άγιος τους. Μαζί με τον Άγιο Τζον Μπόσκο, οι δύο τους θεωρούνται οι κύριοι προστάτες των Καθολικών Μάγων του Ευαγγελίου.

Εταιρείες

Η Εταιρεία Καλλιτεχνών Απόδρασης του Ηνωμένου Βασιλείου (United Kingdom Escape Artists) ιδρύθηκε το 2004 και είναι επί του παρόντος ο μόνος οργανισμός στο Ηνωμένο Βασίλειο που είναι αφιερωμένος στην προώθηση των καλλιτεχνών απόδρασης του Ηνωμένου Βασιλείου και στη διατήρηση της τέχνης της απόδρασης στο Ηνωμένο Βασίλειο. Τα μέλη του αποτελούνται από επαγγελματίες καλλιτέχνες απόδρασης, συλλέκτες περιορισμών, κυρίους κλειδαράδες και ιστορικούς. Η Εταιρεία συνέρχεται μια φορά το χρόνο για την Γενική Συνέλευση της.

Η Διεθνής Εταιρεία Καλλιτεχνών Απόδρασης (International Escapologists Society) είναι μια διαδικτυακή κοινωνία με το δικό της μηνιαίο ενημερωτικό δελτίο, το οποίο είναι αφιερωμένο στην τέχνη της απόδρασης σε διεθνές επίπεδο.

Το Escape Masters (The International Association of Escape Artists) ιδρύθηκε το 1985 από τον διάσημο καλλιτέχνη απόδρασης Νόρμαν Μπίγκελοου και διευθύνεται από τον Τόμας Μπλέικ ως Διεθνής Πρόεδρος του οργανισμού και Εκδότηςτου περιοδικού από το 2001. Αυτό το ενημερωτικό δελτίο σταμάτησε να δημοσιεύεται με τον θάνατο του κ. Μπλέικ το 2019.

Ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τέχνης της Απόδρασης, που ιδρύθηκε τον Φεβρουάριο του 2021, είναι μια ελίτ ομάδα καλλιτεχνών απόδρασης και ειδικών σε θέματα από όλο τον κόσμο.

Μορφές παραστάσεων απόδρασης

• Κρυμμένο είναι ένα στυλ παράστασης απόδρασης που διαδόθηκε από τον αείμνηστο Χάρι Χουντίνι, το οποίο περιλάμβανε μεγάλο μέρος της παράστασης που λάμβανε χώρα πίσω από κάποια μορφή οθόνης ή μέσα σε ένα θάλαμο προκειμένου να προστατεύονται τα μυστικά του ερμηνευτή. Αυτό το στυλ παράστασης απόδρασης ήταν δημοφιλές στην πλειονότητα των καλλιτεχνών απόδρασης μέχρι τα τέλη του 20ου αιώνα και εξακολουθεί να προτιμάται από πολλούς καλλιτέχνες σήμερα. Το μειονέκτημά του είναι ότι το κοινό μπορεί να πιστέψει λανθασμένα ότι ένας κρυφός βοηθός απελευθέρωσε τον καλλιτέχνη, τον οποίο μπορεί να μην είχαν δει να αγωνίζεται.
• Πλήρης προβολή είναι μια μορφή παράστασης απόδρασης που έγινε δημοφιλής από τον Νόρμαν Μπίγκελοου κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1970. Παρουσίασε τις αποδράσεις του ως καθαρά τεστ ανθρώπινης ικανότητας και αντοχής και το κοινό μπορούσε πραγματικά να δει τα πάντα από την αρχή μέχρι το τέλος. Η χαρακτηριστική του απόδραση, «The Doors of Death» («Πόρτες του Θανάτου»), ενέπνευσε πολλούς καλλιτέχνες απόδρασης να υιοθετήσουν αυτό το στυλ ερμηνείας στα δικά τους σόου. Ένας ερμηνευτής, ο Τζόναθον Μπράις, ακολούθησε την προσέγγιση πλήρους προβολής στην απόδραση του «Buried Alive» και με την ενθάρρυνση του Νόρμαν Μπίγκελοου, έκανε το παγκόσμιο ντεμπούτο του «Buried Alive in Full View» στο Music is Art Festival στο Μπάφαλο της Νέας Υόρκης με τη βοήθεια του μπασίστα των Goo Goo Dolls, Ρόμπι Τάκατς. Ο Μαρκ Νέλσον, «The Great Markini», ερμήνευσε επίσης το Full View με το Electrified Mummy Lid Torture Board Escape.
• Απόδραση ή Θάνατος είναι η μορφή παράστασης απόδρασης που δημιουργήθηκε από τον Χουντίνι, η οποία είναι το πρότυπο για τους κορυφαίους καλλιτέχνες απόδρασης. Υπάρχουν τουλάχιστον τρεις πιθανοί τρόποι για να κινδυνεύσει η ζωή ενός καλλιτέχνη από την πιθανή αποτυχία αυτής της απόδρασης. Αυτά είναι θάνατος από πνιγμό, όπως στις αποδράσεις από νερό που πρωτοπόρησε ο Χουντίνι, ο θάνατος από ασφυξία, όπως σε αποδράσεις από αεροστεγείς θαλάμους που δεν περιέχουν νερό, όπως φέρετρα και θάνατος από πτώση, όπως επίσης πρωτοπόρησε ο Χουντίνι, σε μια απόδραση με ζουρλομανδύα όπου κρεμόταν ψηλά πάνω από το έδαφος. Π.χ. όπως όταν ο Χουντίνι κρεμόταν από γερανούς και κτίρια ανάποδα με ένα ζουρλομανδύα, όπου η πτώση θα σήμαινε βέβαιο θάνατο. Ο Βρετανός καλλιτέχνης απόδρασης Άλαν Άλαν το προχώρησε περισσότερο, όταν κρεμάστηκε από ένα φλεγόμενο σχοινί εκατοντάδες μέτρα στον αέρα. Αυτός ο τύπος τέχνης της απόδρασης όντως αποτυγχάνει και οι αποτυχίες του είχαν ως αποτέλεσμα καλλιτέχνες απόδρασης να τραυματιστούν ή να χάσουν τη ζωή τους. Άλλοι που έχουν κάνει αυτό το είδος απόδρασης είναι οι Ντόροθι Ντίτριχ, Άντονι Μπράιτον, Τζόναθον Μπράις και Μαρκ Νέλσον. Ο Νέλσον με το «Markini The Worlds Youngest Professional Escape Artist» τόνισε τον θάνατο από ηλεκτροπληξία με το «Electrified Mummy Lid Torture Board». Απαιτήθηκε απόδραση σε λιγότερο από 60 δευτερόλεπτα, διαφορετικά μια θανατηφόρα φόρτιση ηλεκτρικής ενέργειας θα περνούσε μέσα από τις αλυσίδες που τον κρατούσαν στον πίνακα.

Παγκόσμια ρεκόρ

Το 2012, ο Λούκας Γουίλσον, ένας θαυματοποιός από τον Καναδά κατάφερε την ταχύτερη καταγεγραμμένη απόδραση από ένα ζουρλομανδύα ενώ βρισκόταν κρεμασμένος. Ξέφυγε σε 8,4 δευτερόλεπτα ενώ κρεμόταν ανάποδα από τους αστραγάλους του σε ύψος 1 μέτρου.

Στη μυθοπλασία

• The Grim Game, μια ταινία του 1919, όπου πρωταγωνιστεί ο Χάρι Χουντίνι ως ένας νεαρός άνδρας που δεσμεύεται και φυλακίζεται σε πολλές περιπτώσεις από μια συμμορία που έχει απαγάγει την αρραβωνιαστικιά του. Θεωρείται από πολλούς ως η καλύτερη ταινία του Χουντίνι. Χάθηκε για περισσότερα από 90 χρόνια και ανακαλύφθηκε ξανά το 2015 από την καλλιτέχνη και μάγο απόδρασης Ντόροθι Ντίτριχ.
• Haldane of the Secret Service, μια ταινία του 1924 σε σκηνοθεσία και πρωταγωνιστό ρόλο τον Χάρι Χουντίνι, ο οποίος περιορίζεται με δεσμά επανειλημμένα από κακούς που δολοφόνησαν τον ντετέκτιβ-πατέρα του. Γυρίστηκε στο Μπίβερ Κιλ Φολς στο Βαλάτιε της Νέας Υόρκης.
• Το μυθιστόρημα The Amazing Adventures of Kavalier & Clay, γραμμένο από τον Μάικλ Τσάμπον και νικητή του Βραβείου Πούλιτζερ το 2001, παρουσιάζει την τέχνη της απόδρασης ως σημαντικό σημείο της πλοκής.
• Το μυθιστόρημα Ragtime, του Ε. Λ. Ντόκτοροφ, παρουσιάζει τον Χάρι Χουντίνι ως κύριο χαρακτήρα και χρησιμοποιεί την τέχνη της απόδρασης ως μεταφορά για τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει ο Αμερικανός μετανάστης.
• Στα αμερικανικά κόμικς με υπερήρωες, πολλοί υπερήρωες όπως ο Μπάτμαν εκπαιδεύονται στην τέχνη της απόδρασης, η οποία είναι ανεκτίμητη όταν αντιμετωπίζουμε παγίδες θανάτου. Ωστόσο, οι υπερήρωες που είναι καλλιτέχνες απόδρασης στο επάγγελμα περιλαμβάνουν τους Mister Miracle, Ms. Liberty και The Escapist. (Ο Mister Miracle και ο The Ecapist βασίστηκαν και οι δύο στον καλλιτέχνη απόδρασης που έγινε καλλιτέχνης κόμικ Τζιμ Στεράνκο.) Ο ίδιος ο Χουντίνι εμφανίστηκε ως ταξιδιώτης του χρόνου/χώρου στη σειρά κόμικς Daring Escapes featuring Houdini.
• Η βιογραφική ταινία του 1953, Χουντίνι, ο βασιλιάς των μάγων, με πρωταγωνιστή τον Τόνι Κέρτις στον ομώνυμο ρόλο, απεικόνιζε πολλές από τις ερμηνείες του Χουντίνι στην τέχνη της απόδρασης. Ο χαρακτήρας του καλλιτέχνη του Κέρτις, The Great Leslie, εκτελεί επίσης μια απόδραση από ζουρλομανδύα στην αρχή της ταινίας The Great Race.
• Το 1971, ο Κρίστοφερ Τζορτζ έπαιξε έναν καλλιτέχνη απόδρασης που ονομάζεται Κάμερον Στιλ (Cameron Steele) στην τηλεοπτική ταινία/απούλητη πιλοτική σειρά, Escape. Ο Στιλ ήταν ένας μη ερμηνευτής καλλιτέχνης απόδρασης και ιδιοκτήτης νυχτερινού κέντρου, ο οποίος, όπως ο Άντονι Μπλέικ του Μπιλ Μπίξμπι (The Magician), συνήθως βοηθούσε τους ανθρώπους που αντιμετωπίζουν προβλήματα.
• Το 1982, ο Γκρίφιν Ο΄ Νιλ έπαιξε έναν αρχάριο καλλιτέχνη απόδρασης ονόματι Ντάνι Μάστερς στην ταινία The Escape Artist .
• Το 1983, ο πραγματικός καλλιτέχνης απόδρασης Μπιλ Σιρκ έπαιξε τον εαυτό του σε μια ταινία που ονομάζεται The Ecapist.
• Ο Yorick, ο κύριος χαρακτήρας του κόμικ Y: The Last Man, είναι ένας καλλιτέχνης απόδρασης.
• Στην ταινία του 1991, The Linguini Incident, η Ροζάνα Αρκέτ υποδύεται μια επίδοξη καλλιτέχνη απόδρασης.
• Τα μυθιστορήματα Ειδικό βάρος και Ontario Lacus του Τζ. Μάθιου Νιλ (2007 και 2008), παρουσιάζουν έναν επιστήμονα ο οποίος είναι επίσης κορυφαίος καλλιτέχνης απόδρασης.
• Το Escape from Shadow Island του Πολ Άνταμ, που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά το 2009, περιλαμβάνει τον νεαρό καλλιτέχνη απόδρασης Max Cassidy. Δύο ακόμη βιβλία της σειράς, το Jaws of Death και το Dead Man's Bay, κυκλοφόρησαν τον Απρίλιο του 2011 και 2012 αντίστοιχα.
• Ο ίδιος ο Χουντίνι - ή μάλλον το φάντασμά του - εμφανίστηκε σε ένα επεισόδιο του The Real Ghostbusters. Μη έχοντας χάσει την τέχνη του, οι παγίδες-φαντάσματα των πρωταγωνιστών δεν μπορούσαν να τον κρατήσουν περισσότερο από ένα λεπτό.
• Το δοκίμιο του Άνταμ Φίλιπς «Το Κουτί του Χουντίνι», χρησιμοποιεί τον ίδιο τον Χουντίνι, καθώς και ένα νεαρό θύμα σεξουαλικής κακοποίησης και άλλα παραδείγματα, για να συζητήσει την τέχνη της απόδρασης.
• Το βιντεοπαιχνίδι κονσόλας Exit επικεντρώνεται στα κατορθώματα του αυτοαποκαλούμενου καλλιτέχνη απόδρασης, γνωστού ως Mr. ESC.
• Η ταινία The Prestige του 2006 ασχολείται με δύο μάγους που χρησιμοποιούν όλο και πιο δύσκολες ψευδαισθήσεις διαφυγής σε ένα ανταγωνιστικό μονόδρομο, με τραγικά αποτελέσματα.
• Στην ταινία του 2013, Η Συμμορία των Μάγων, η Άιλα Φίσερ υποδύεται μία καλλιτέχνη απόδρασης που ονομάζεται Henley Reeves. Σε μια συνέντευξή της, λέει, «παρακολούθησα όλη τη δουλειά της Χουντίνι και της Ντόροθι Ντίτριχ, η οποία είναι γυναίκα καλλιτέχνης απόδρασης, η οποία είναι καταπληκτική, πρέπει να την παρακολουθήσετε». «Πρέπει να προπονηθώ με την Ντόροθι Ντίτριχ, την πρώτη γυναίκα μάγο που έπιασε μια σφαίρα με τα δόντια της». Η Φίσερ μελέτησε τη ζωή και το έργο της Ντίτριχ για να προετοιμαστεί για τον ρόλο. «Η Ντόροθυ είναι μια πραγματική γυναίκα καλλιτέχνης απόδρασης που εργάζεται σήμερα. Ήταν η πρώτη γυναίκα που έπιασε μια σφαίρα ανάμεσα στα δόντια της, κάτι που είναι εκπληκτικό κατόρθωμα. Δεν είναι μόνο καλή στο λάθος προσανατολισμό, αλλά συνδέεται και συναισθηματικά με το κοινό, επομένως είναι σε θέση να το εμπλέξει καλύτερα στα τεχνάσματα».

Δείτε επίσης

• Μαγεία (ψευδαίσθηση)
• Κασκαντέρ

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Ξενάγηση στο Μουσείο Χουντίνι * Magic Show
• Η μαγεία της τέχνης της απόδρασης
• Busker Central - Σπάνια και ιστορικά βίντεο των καλλιτεχνών απόδρασης.