Σλάμα Μπερ Βίνερ

Σλάμα Μπερ Βίνερ
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση	23  Σεπτεμβρίου 1911 Ιζμπίτσα Κουγιάφσκα
Θάνατος	10  Απριλίου 1942 Στρατόπεδο εξόντωσης Μπέλζεκ
Χώρα πολιτογράφησης	Πολωνία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Ομιλούμενες γλώσσες	Πολωνικά
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	συγγραφέας

Ο Σλάμα Μπερ Βίνερ (Szlama Ber Winer, ψευδώνυμο: Γιάκοφ Γκρογιανόφσκι, 23 Σεπτεμβρίου 1911 – 10 Απριλίου 1942) ήταν Πολωνοεβραίος από την Ιζμπίτσα Κουγιάφσκα, ο οποίος απέδρασε από το στρατόπεδο εξόντωσης Χέλμνο κατά τη διάρκεια του Ολοκαυτώματος στην υπό γερμανική κατοχή Πολωνία. Ο Σλάμεκ (η υποκοριστική μορφή του Σλάμα) μερικές φορές αναφέρεται λανθασμένα ως Σλάμεκ Μπάιλερ (Szlamek Bajler) στη λογοτεχνία από το επώνυμο του ανιψιού του, Άμπραμ Μπάιλερ, από το Ζάμοστς (δείτε την καρτ ποστάλ). Ο Σλάμα Μπερ Βίνερ απέδρασε από το στρατόπεδο εξόντωσης Χέλμνο (γερμανικά: Kulmhof‎‎) και περιέγραψε γραπτώς τις φρικαλεότητες που είδε σε εκείνο το στρατόπεδο εξόντωσης, λίγο πριν από τη δική του επακόλουθη δολοφονία σε ηλικία 30 ετών, στους θαλάμους αερίων του στρατοπέδου εξόντωσης Μπέλζεκ. Η κατάθεσή του είναι κοινώς γνωστή ως Έκθεση Γκρογιανόφσκι.

Βιογραφία

Ο Σλάμα Μπερ Βίνερ γεννήθηκε στην Ιζμπίτσα Κουγιάφσκα, κοντά στο Κόουο, στις 23 Σεπτεμβρίου 1911 (ή στις 10 του μήνα στο Ιουλιανό ημερολόγιο). Οι γονείς του ήταν ο Ίτζακ Βολφ Βίνερ και η Σρέντσα, το γένος Λάσκοφ, η νόμιμη σύζυγός του Ίτζακ του σύμφωνα με πιστοποιητικό γέννησης από το Γραφείο Δημοσίου Αρχείου. Έζησαν στην Ιζμπίτσα, ακριβώς βόρεια του Χέουμνο, πριν το Ολοκαύτωμα. Ήταν μια περιοχή της μεσοπολεμικής Πολωνίας που προσαρτήθηκε το 1939 από τη Ναζιστική Γερμανία ως μέρος της νέας επικράτειας του Ράιχσγκαου Βάρτελαντ, η οποία προορίστηκε για ολοκληρωτική γερμανοποίηση. Το 1940, οι Ναζί δημιούργησαν ένα γκέτο στην Ιζμπίτσα για 1.000–1.600 Εβραίους. Στις 12 Ιανουαρίου 1942, ο Βίνερ απελάθηκε στο στρατόπεδο εξόντωσης Χέλμνο, σε καταναγκαστική εργασία με τους Ζοντερκομάντο του στρατοπέδου. Δύο μέρες αργότερα, το Γκέτο της Ιζμπίτσα εκκαθαρίστηκε μέσω απελάσεων 900–1.000 άλλων προς εξόντωση στις 14–15 Ιανουαρίου 1942. Ο Σλάμεκ γλίτωσε, αλλά είδε τον θάνατο της οικογένειάς του στα φορτηγά αεριών. Η Σούτσσταφφελ του είχει αναθέσει το σκάψιμο ομαδικών τάφων. Τη Δευτέρα 19 Ιανουαρίου, ο Σλάμεκ δραπέτευσε ξεγλιστρώντας από ένα φορτηγό στο δρόμο για το υποστρατόπεδο του δάσους Ζούχουφ.

Η έκθεση

Καρτ ποστάλ που έστειλε στη Βαρσοβία ο Άμπραμ Μπάιλερ, ανιψιός του Σλάμεκ Βίνερ, ενημερώνοντας για την οριστική απέλαση του θείου του μαζί με την οικογένεια του.

Ο Σλάμεκ κατάφερε να βρει το δρόμο του από το Χέλμνο στο Γκέτο της Βαρσοβίας στο τμήμα του Γενικού Κυβερνείου της κατεχόμενης Πολωνίας. Επικοινώνησε με την παράνομη ομάδα Oneg Shabbat, με επικεφαλής τον Εμάνουελ Ρίνγκελμπλουμ, και έδωσε λεπτομερείς πληροφορίες για την οδυνηρή εμπειρία του με τους Ζοντερκομάντο του στρατοπέδου. Περιέγραψε ολόκληρη τη διαδικασία εξόντωσης στο Χέλμνο βήμα-βήμα: πώς οι άνθρωποι που έφτασαν δολοφονήθηκαν σε φορτηγά αεριών, τους συνεχείς ξυλοδαρμούς από τη Σούτσσταφφελ, πώς καθαριζόταν το εσωτερικό των φορτηγών μεταξύ των εκετελέσεων και πώς τα πτώματα θάφτηκαν σε βαθιά σκαμμένους ομαδικούς τάφους. Ο Σλάμεκ περιέγραψε επίσης τη βάναυση μεταχείριση των κρατουμένων που αναγκάστηκαν να διαχειριστούν τους νεκρούς και τη φυγή του από το στρατόπεδο. Ο Βίνερ έγραψε την Έκθεση Γκρογιανόφσκι κατόπιν αιτήματος του Oneg Shabbat, ο οποίος έστειλε την πολωνική εκδοχή της στην Delegatura (τους υπόγειους εκπροσώπους της πολωνικής εξόριστης κυβέρνησης), ενώ το γερμανικό αντίγραφο παρήχθη για τον γερμανικό λαό με την ελπίδα ότι θα προκαλούσε περισσότερη συμπόνια για τους Εβραίους σε αυτούς.

Καταζητούμενος από την Γκεστάπο, ο Σλάμα Μπερ Βίνερ μεταφέρθηκε στο Ζάμοστς, όπου στη συνέχεια έγραψε επίσης στους φίλους του στο Γκέτο της Βαρσοβίας για την ύπαρξη ενός στρατοπέδου θανάτου στο Μπέλζεκ, μόλις 44 χιλιόμετρα νότια της πόλης. Λίγες μέρες μετά τη σύνταξη αυτής της τελευταίας ανακοίνωσης, γύρω στις 10 Απριλίου 1942, συνελήφθη μαζί με μέλη της ευρύτερης οικογένειάς του και απελάθηκε στο στρατόπεδο εξόντωσης Μπέλζεκ, μαζί με περίπου 3.000 Εβραίους του Γκέτο του Ζάμοστς, όπου περπάτησαν σε πορεία από την αγορά προς τα τρένα του Ολοκαυτώματος στο σταθμό. Δύο εβδομάδες αργότερα, ο 14χρονος ανιψιός του Σλάμα Βίνερ, Άμπραμ Μπάιλερ, έγραψε μια καρτ ποστάλ από το Ζάμοστς στη Βαρσοβία – που εστάλη στις 24 Απριλίου 1942 – μετά την απέλαση του θείου του στο στρατόπεδο εξόντωσης. Το μήνυμα αναφέρει:

Ζάμοστς, 24 Απριλίου 1942 Αγαπητέ Κύριε Βάσερ. Αφού έλαβα την καρτ ποστάλ σας, βιάζομαι να απαντήσω. Ωστόσο, ο θείος μου δεν θα έρθει ποτέ, γιατί δεν είναι πια στο Ζάμοστς. Έχουν περάσει ήδη δύο εβδομάδες από τότε που έφυγε από την πόλη μαζί με την υπόλοιπη οικογένειά μας. Προς το παρόν, δεν ξέρουμε πού βρίσκονται. Έμεινα πίσω με τον μικρότερο αδερφό μου γιατί ήμασταν στη δουλειά εκείνη την ώρα. Προσπαθήστε να φανταστείτε την κατάστασή μας με τον εαυτό μου, το 14χρονο αγόρι που έμεινε μόνο του χωρίς φροντίδα ή επίβλεψη, και έγινε υπεύθυνο για την ευημερία του μικρού μου αδερφού. Όμως τα καταφέρνουμε με κάποιο τρόπο, γιατί δεν έχουμε άλλη επιλογή. Πρέπει να αποδεχτούμε αυτό που μας δίνεται. Δεν υπάρχουν άλλα νέα. Χαιρετισμούς — Άμπραμ.

Zamość dn 24 / IV 1942 r Sz.P. Waser. Po otrzymaniu Pańskiej pocztówki śpieszę do Pana z odpowiedzią. Otóż Wujek już więcej nie przyjedzie, gdyż nie znajduje się więcej w Zamościu. Mija już dwa tygodnie jak opuścił wraz z całą rodziną naszą Zamość. Narazie nie wiemy gdzie się znajdują. Ja z moim młodszym bratem zostałem bo byliśmy przy pracy. Może pan sobie wyobrazić sytuację naszą jeżeli ja 14-to letni chłopak już zostałem bez żadnej opieki nad sobą i ja muszę się jeszcze opiekować młodszym bratem, ale jednak dajemy sobie radę. Lecz trudno trzeba się jakoś pogodzić z losem. U nas narazie nic nowego, kończę moje pismo, kłaniam się Panu. — Abram.

Πηγές

• Patricia Heberer, Children During the Holocaust (Google Books)
• Bajler (Blajer, misspelling), Szlamek ARC Roll of Remembrance
• Lance Ackerfeld, Emanuel Ringelblum: The Terrible Choice Yizkor Book Project