Ναός της Δήμητρας (Νάξος)
Συντεταγμένες: 37°1′44.576″N 25°25′52.547″E / 37.02904889°N 25.43126306°E
| Αρχαιολογικός χώρος Γύρουλα - Ναός Δήμητρας | |
|---|---|
_15.jpg) | |
 | |
| Είδος | αρχαίος ελληνικός ναός και αρχαιολογική θέση |
| Αρχιτεκτονική | αρχαιοελληνική αρχιτεκτονική |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 37°1′45″N 25°25′53″E |
| Διοικητική υπαγωγή | Δήμος Νάξου και Μικρών Κυκλάδων |
| Τοποθεσία | Τοπική Κοινότητα Σαγκρίου |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Υλικά | μάρμαρο Νάξου |
| Προστασία | αρχαιολογικός χώρος στην Ελλάδα |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
_18.jpg)
Ο Ναός της Δήμητρας στη Γύρουλα Σαγκρίου είναι ύστερος αρχαϊκός ναός στο νησί Νάξος, στις Κυκλάδες, περίπου 1,5 χλμ νότια από το Άνω Σάνγκρι. Ο ναός χτίστηκε γύρω στο 530 π.Χ. Είναι ένας από τους πρώτους ιωνικούς ναούς. Χτίστηκε εξ ολοκλήρου από μάρμαρο Νάξου.
Ιστορικό έρευνας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Νικόλαος Κοντολέων ανακάλυψε τον ναό το 1949.[1] Ανασκαφίστηκε και ερευνήθηκε από το 1976 έως το 1985 υπό τη διεύθυνση του Βασίλη Λαμπρινουδάκη και του Γκότφριντ Γκρούμπεν του Πανεπιστημίου Αθηνών και του Τεχνικού Πανεπιστημίου Μονάχου.[2] Στη συνέχεια, πραγματοποιήθηκε μερική αποκατάσταση και η κατασκευή ενός γειτονικού μικρού μουσείου, που άνοιξε τον Αύγουστο του 2001.[3] Εκκρεμεί η τελική δημοσίευση της έρευνας[4]
Περιγραφή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο ναός παρουσιάζει ασυνήθιστα χαρακτηριστικά με πολλούς τρόπους. Η κάτοψη είναι σχεδόν τετράγωνη στα 13,29 επί 12,73 μέτρα, ενώ οι ελληνικοί ναοί, ειδικά από την πρώιμη περίοδο, είναι επιμήκεις. Η κύρια πρόσοψη είναι στο νότο, αντί για τη συνηθισμένη σε ανατολή ή τουλάχιστον τη δύση. Ο ναός ορθώνεται χωρίς σκαλοπάτι, την κρηπίδα, μόνο στην ευθυντηρία, η οποία ταυτόχρονα σχηματίζει το στυλοβάτη των κιόνων.[5]
Η πρόσοψη αποτελείται από πέντε κίονες μεταξύ παραστάδων. Οι λείοι κίονες στηρίχτηκαν σε ιωνικές βάσεις , αν και χωρίς κυματοειδές σχήμα. Οι κίονες έχουν, ασυνήθιστα, μια ελαφριά μείωση της διαμέτρου όσο αυξάνει το ύψος, ενώ οι κίονες από την αρχαϊκή και την κλασική περίοδο έχουν συνήθως μια ελαφρά διόγκωση στη μέση, την ένταση. Τα κιονόκρανα φέρουν στεφάνι φύλλων αλλά όχι τρισδιάστατα, το στολίδι ήταν απλώς ζωγραφισμένο στο διπλό καμπύλο εχινό, ενώ ο ακόλουθος άβακας ήταν διακοσμημένος με κορδέλα.[6]
Στο ομαλό επιστύλιο, κρυμμένο πίσω από πλάκες στην πρόσοψη, βρίσκονται τα μπροστινά δοκάρια της παλαιότερης γνωστής μαρμάρινης οροφής αρχαίας αρχιτεκτονικής, η οποία εκτείνεται στον χωρικά γειτονικό πρόναο. Επτά δοκοί, μήκους σχεδόν τεσσάρων μέτρων, σχημάτιζαν τις τεγίδες αυτής της οροφής. Όλες οι δοκοί λυγίστηκαν προς τα πάνω κατά 2 εκατοστά, το οποίο μεταφέρθηκε σε όλα τα επακόλουθα δομικά μέλη της οροφής και ήταν μέρος της καμπυλότητας που διατρέχει το κτίριο.[6]
Δύο πόρτες, που αντιστοιχούσαν στη δεύτερη και την πέμπτη ενδιάμεση στήλη στη θέση του μπροστινού πυλώνα, παρείχαν πρόσβαση στο σηκό. Τα κουφώματα της πόρτας ήταν διακοσμημένα με κορδέλες επενδεδυμένες με χάντρες, τα κατώτατα όρια είχαν βαμμένο κύμα, αλλά το υπέρθυρο απλώς αφέθηκε χωρίς διακόσμηση.
Ο σηκός χωρίζεται σε δύο μέρη από πέντε στήλες σε όλη την αίθουσα. Αντιστοιχούσαν στους κίονες της πρόσοψης. Οι εσωτερικοί κίονες έφταναν σε ύψος από 5,40 μ. έως 6,46 μ. αλλά στη βάση τους έχουν όλες διάμετρο 50 εκατοστά παρά τις διαφορετικές διαστάσεις και έτσι παραβίαζαν τους κανόνες αρχαϊκής αρχιτεκτονικής, καθώς ήταν, χωρίς κωνικότητα. Στην πραγματικότητα πρέπει να αντιμετωπιστούν ως στρογγυλοί κίονες. Όπως οι κίονες της πρόσοψης, στέκονται σε ομαλές ιωνικές βάσεις, οι οποίες, ωστόσο, δεν είχαν δακτύλιο.[7] Οι κίονες αυτοί υποστηρίζουν τη δίρριχτη οροφή, με το μήκος της κάθε πλευράς την να είναι περίπου 4 μέτρα στους εμπρός και πίσω τοίχους. Δοκοί από μάρμαρο περίπου 2 μέτρα μήκος και μόνο 20 cm ύψος αναπαύονται στις τεγίδες, τα οποία καλύφθηκαν με μαρμάρινη στέγη. Καθώς οι πλάκες είναι πάχους 2-4 εκατοστών, το φως της ημέρας διεισδύει διάχυτα στο εσωτερικό, ακόμη και με τις πόρτες του σηκού κλειστές.[8]
_2016.jpg)
_2016.jpg)
Τα ίδια τα τοιχώματα των σηκών στηρίχθηκαν σε στυλοβάτη ύψους 28 εκατοστών και πλάτους 70 εκατοστών και αποτελούταν από δύο στρώματα. Ενώ το εξωτερικό κέλυφος αποτελείται από ορθογώνιες πλάκες, το εσωτερικό κέλυφος ήταν κατασκευασμένο από μικρότερες πέτρες διαφορετικών σχημάτων και είχε ακανόνιστη εμφάνιση. Οι κοίλοι χώροι ανάμεσα στα κελύφη ήταν γεμάτοι με μπάζα και πέτρες από μάρμαρο. Οι πλάκες του εξωτερικού κελύφους έχουν αναθύρωση στις αρθρώσεις των άκρων, αλλά όχι στις αρθρώσεις των λείων κρεβατιών Οι πλάκες συνδέονταν περιστασιακά μόνο με ξύλινους πείρους, κυρίως στην περιοχή του γείσου. Το εξωτερικό κέλυφος είχε εξωτερική κλίση περίπου 3 %, το οποίο, όπως και το σχέδιο των εσωτερικών κιόνων, είναι αντίθετο στις κοινές αρχές σχεδιασμού, καθώς συνήθως αναμένεται εσωτερική κλίση. Όλος ο εξωτερικός τοίχος επιχρίστηκε και βάφτηκε.[5]
Είναι εντυπωσιακό το γεγονός ότι ολόκληρη η κατασκευή, η οποία κατασκευάστηκε από μαρμάρινα μέρη, χαρακτηρίζεται από μια καμπυλότητα, για την οποία κάθε μεμονωμένο στοιχείο έπρεπε να κατασκευαστεί ξεχωριστά για τη θέση του. Ταυτόχρονα, αυτός ο τύπος παραγωγής διευκολύνει την ανοικοδόμηση, αφού μετά από ακριβή μέτρηση η αρχική θέση μπορεί να προσδιοριστεί για μεγάλη ακρίβεια.[9]
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο ναός χτίστηκε γύρω στο 530 π.Χ. ως ιερό που ήταν πιθανώς αφιερωμένο στη Δήμητρα, πιθανώς με την Κόρη, σύμφωνα με τα ευρήματα. Λόγω αυτού του γεγονότος, αλλά και λόγω του ασυνήθιστου σχήματος του, ο ναός αναφέρεται επανειλημμένα ως Τελεστήριο. Αλλά υπάρχουν επίσης ενδείξεις λατρείας του Απόλλωνα στον χώρο.[10] Στο 6ο αιώνα μ.Χ. το μεγαλύτερο μέρος του ναού κατεδαφίστηκε και χτίστηκε τρίκλιτη χριστιανική βασιλική από τις πέτρες του στον ίδιο χώρο.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Nikolaos Kondoleon in: Πρακτικά της Αρχαιολογικής Εταιρεία (Praktika tes Archaiologikes Hetaireia) 1951, S. 223; ders. in: Πρακτικά της Αρχαιολογικής Εταιρεία 1954, S. 33; ders. in: Bulletin de correspondance hellénique. Band 79, 1955, S. 291.
- ↑ Vassilis Lambrinoudakis in: Πρακτικά της Αρχαιολογικής Εταιρεία 1976, S. 299–308; ders. in: Πρακτικά της Αρχαιολογικής Εταιρεία 1977, S. 378–386; ders. in: Αρχαιολογική εφημερίς (Archaiologike Ephemeris) 1981, S. 295–297; ders. in: Πρακτικά της Αρχαιολογικής Εταιρεία 1984, S. 305–312.
- ↑ Νάξος: το αρχαίο ιερό του Γύρουλα στο Σαγκρί. Υπουργείο Αιγαίου / Τομέας Αρχαιολογίας του Πανεπιστημίου Αθηνών, Athen 2001.
- ↑ Einstweilen siehe vor allem: Gottfried Gruben: Die Tempel der Griechen. 3. Auflage. Hirmer, München 1980, S. 340. 342–344. 346; Vassilis Lambrinoudakis, Gottfried Gruben, Aenne Ohnesorg u. a.: Naxos - Das Heiligtum von Gyroula in Sangri. Eine neugefundene, drei Jahrtausende alte Kultstätte der Demeter. In: Antike Welt 33, 2002, S. 387–408.
- ↑ 5,0 5,1 Manolis Korres: Sangri di Nasso. In: Enciclopedia dell’Arte Antica, Classica e Orientale. Secondo Supplemento 1971–1994. Bd. 5, Rom 1997.
- ↑ 6,0 6,1 Gottfried Gruben: Die Tempel der Griechen. 3. Auflage. Hirmer, München 1980, S. 343; Aenne Ohnesorg: Das Demeter-Heiligtum beim Dorf Sangri auf Naxos/Kykladen Αρχειοθετήθηκε 2015-09-23 στο Wayback Machine.. Projekte des Lehrstuhls Baugeschichte der TU München.
- ↑ Aenne Ohnesorg: Das Demeter-Heiligtum beim Dorf Sangri auf Naxos/Kykladen Αρχειοθετήθηκε 2015-09-23 στο Wayback Machine.. Projekte des Lehrstuhls Baugeschichte der TU München.
- ↑ Zum Dach Gottfried Gruben: Die Tempel der Griechen. 3. Auflage. Hirmer, München 1980, S. 341 mit Abb. 284; S. 343 f.; Aenne Ohnesorg: Inselionische Marmordächer. de Gruyter, Berlin 1993, S. 67–73.
- ↑ Gottfried Gruben: Naxos und Delos. In: Jahrbuch des Deutschen Archäologischen Instituts 112, 1998, S. 266 f.; Aenne Ohnesorg: Das Demeter-Heiligtum beim Dorf Sangri auf Naxos/Kykladen Αρχειοθετήθηκε 2015-09-23 στο Wayback Machine.. Projekte des Lehrstuhls Baugeschichte der TU München.
- ↑ Gottfried Gruben: Die Tempel der Griechen. 3. Auflage. Hirmer, München 1980, S. 342.
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Aenne Ohnesorg : Νησιώτικες μαρμάρινες στέγες. de Gruyter, Βερολίνο 1993, σελ. 67-73.
- Manolis Korres : Sangri di Nasso. Σε: Εγκυκλοπαίδεια dell'Arte Antica, Classica e Orientale. Secondo Supplemento 1971-1994. Τόμος 5, Ρώμη 1997 ( πλήρες κείμενο ).
- Gottfried Gruben : Οι ναοί των Ελλήνων. 3. Εκδοση. Hirmer, Μόναχο 1980, σελ. 340. 342-344. 346.
- Gottfried Gruben: Νάξος και Δήλος. Σε: Ετήσιο βιβλίο του Γερμανικού Αρχαιολογικού Ινστιτούτου 112, 1998, σελ. 261–416.
- Νάξος: το αρχαίο ιερό του Γύρουλα στο Σαγκρί. Υπουργείο Αιγαίου / Τομέας Αρχαιολογία του Πανεπιστημίου Αθηνών, Αθήνα 2001, ISBN 960-785934-0.
- Βασίλης Λαμπρινουδάκης, Gottfried Gruben, Aenne Ohnesorg u. α.: Νάξος - Το ιερό της Γύρουλας στο Σανγκρί. Ένας νέος, λατρευτικός ιστότοπος τριών χιλιετιών του Demeter. Σε: Αρχαίος Κόσμος. Τομ. 33, 2002, σελ. 387-408.