Προβολή πηγαίου κώδικα για τη σελίδα Μόσχα

{{coord|55.7667|37.6667|type:city(10425075)|format=dms|display=title}}
{{ Οικιστική περιοχή (Ρωσία)
| Πόλη = Μόσχα
| Τύπος = Πρωτεύουσα της [[Ρωσία|Ρωσικής Ομοσπονδίας]], <br>[[ Ομοσπονδιακά Υποκείμενα της Ρωσίας|ομοσπονδιακή πόλη]]
| Εικόνα = MSK_Collage_2015.png
| Λεζάντα εικόνας = 1. Πύργος Σπάσκι, 2. Καθεδρικός Ναός Αγίου Βασιλείου, 3. Καθεδρικός Ναός του Σωτήρος Χριστού, 4. Πύργος Οστάνκινο, 5. Άγαλμα του Γιούρι Ντολγκορούκι, 6. Παρόχθιο Μέγαρο Κοτελνιτσέσκαγια, 7. Παρόχθιο Μέγαρο του Μπόρις Ιοφάν, 8. Διεθνές Εμπορικό Κέντρο
| Σημαία = Flag of Moscow, Russia.svg
| Έμβλημα = Coat of Arms of Moscow.svg
| Ύμνος = [[Μόγια Μόσκβα|Μόσχα Μου]]
| Διαίρεση = 12 διοικητικά διαμερίσματα <br>(125 συνοικίες, 2 αστικές περιοχές, 19 χωριά)
| Δήμαρχος = Σεργκέι Σομπιάνιν
| Πληθυσμός = 12.325.387
| Πυκνότητα πληθυσμού = 4.823
| Απογραφή = 2016
| Έκταση = 2.511
| Υψόμετρο = 255
| Τηλεφωνικός κωδικός = +7 495, 496, 498, 499
| Ταχυδρομικός κώδικας = 101000—135999
| Ιστοσελίδα = [http://www.mos.ru/ mos.ru]
| Χάρτης2 = Moscow in Russia (special marker).svg
}}
Η '''Μόσχα''' ({{lang-ru|''Москва́ ''}}, {{προφορά|mɐˈskva|φωνή=Москва2.oga|ελληνικά=Μασκβά}}) είναι η [[πρωτεύουσα]] και μία από τις τρεις [[Διοικητική διαίρεση της Ρωσίας|ομοσπονδιακές πόλεις]] της [[Ρωσία]]ς. Είναι επίσης διοικητικό κέντρο (χωρίς να υπάγεται σε αυτήν) της [[Περιφέρεια Μόσχας|Περιφέρειας Μόσχας]]. 

Με πληθυσμό 12.576.879 κατοίκους, είναι η μεγαλύτερη πόλη της Ρωσικής Ομοσπονδίας και της [[Ευρώπη]]ς. Βρίσκεται στις όχθες του ποταμού [[Μόσκοβας|Μόσκοβα]], παραποτάμου του [[Βόλγας|Βόλγα]], στο δυτικό μέρος της χώρας. Είναι από τα μεγαλύτερα διοικητικά, πολιτιστικά, συγκοινωνιακά και βιομηχανικά κέντρα της χώρας. Στη Μόσχα παράγεται σημαντικό ποσοστό του συνόλου των βιομηχανικών προϊόντων της [[Ρωσία]]ς και εδώ βρίσκονται εργοστάσια κατασκευής αυτοκινήτων, ηλεκτρικών ειδών, χαρτιού, ρολογιών, χημείας κ.ά.

Διαθέτει εξήντα-επτά<ref>{{Cite web|url=https://www.4icu.org/ru/moscow/|title=UniRank|ημερομηνία=3 Αυγούστου 2022|website=Top Universities in Moscow 2021 Moscow University Ranking}}</ref> πανεπιστήμια ινστιτούτα και εκπαιδευτικά ιδρύματα, ανάμεσά τους το [[Κρατικό Πανεπιστήμιο της Μόσχας|Πανεπιστήμιο Λομονόσοφ]]. Ως πρωτεύουσα και διοικητικό κέντρο είναι και το σπουδαιότερο συγκοινωνιακό κέντρο. Από αυτήν ξεκινούν και σε αυτήν καταλήγουν πάμπολλες σιδηροδρομικές και οδικές αρτηρίες, που οδηγούν όχι μόνο στα πέρατα της ατέλειωτης χώρας αλλά και στις σημαντικότερες πόλεις της [[Ευρώπη]]ς. Έχει τέσσερα αεροδρόμια, από τα οποία τα τρία είναι επιβατικά και εξυπηρετούν τις εξωτερικές αερογραμμές.

Σημεία αναφοράς στην καρδιά της πόλης αποτελούν το κτιριακό συγκρότημα του [[Κρεμλίνο της Μόσχας|Κρεμλίνου]] και η [[Κόκκινη Πλατεία]], με τα γειτνιάζοντα μνημεία της [[Νεκρόπολη Τείχους του Κρεμλίνου|Νεκρόπολης του Τείχους του Κρεμλίνου]] και του [[Καθεδρικός Ναός Αγίου Βασιλείου (Μόσχα)|Ναού του Αγίου Βασιλείου]].

== Ιστορία ==
Η ονομασία της πόλης προέρχεται από τον ποταμό Μοσκβά (εξελληνισμένα [[Μόσκοβας]]) που τη διαρρέει, ενώ η πρώτη αναφορά στη ρωσική ιστορία για την πόλη χρονολογείται το [[1147]], όταν ο [[Γιούρι Α΄ του Κιέβου|Γιούρι Ντολγκορούκι]], πρίγκηπας του [[Ροστόφ]], αναφέρεται στον πρίγκηπα του Νόβγκοροντ-Σεβέρσκι και τον προσκαλεί στη Μόσχα.

Εννιά χρόνια αργότερα, το 1156, ο πρίγκηπας του Ροστόφ διέταξε την κατασκευή ενός ξύλινου τείχους, το οποίο κατασκευάστηκε αρκετές φορές, για να προστατεύσει την αναπτυσσόμενη πόλη. Μετά την καταστροφική διετία του 1237-38, όταν οι [[Μογγόλοι]] πυρπόλησαν την πόλη και σκότωσαν τους κατοίκους της, η Μόσχα αναβίωσε και φιλοξένησε την πρωτεύουσα του ανεξάρτητου πριγκιπάτου Βλαντίμιρ-Σούζνταλ το 1327. Η ευνοϊκή θέση της στο παραποτάμιο δίκτυο του [[Βόλγας|Βόλγα]] συνέβαλε στη σταθερή της ανάπτυξη. Η πόλη εξελίχθηκε σε ένα σταθερό και ευήμερο πριγκιπάτο, γνωστό με την ονομασία Μεγάλο Δουκάτο της Μόσχας, για αρκετά χρόνια, προσελκύοντας μεγάλο αριθμό μεταναστών από όλη τη [[Ρωσία]].

Την εποχή της βασιλείας του [[Ιβάν Α΄ της Μόσχας|Ιβάν Α΄]] η πόλη διαδέχθηκε το Τβερ ως πολιτικό κέντρο του πριγκιπάτου Βλαντίμιρ-Σούζνταλ και έγινε ο μοναδικός συλλέκτης φόρων για τους ηγεμόνες των Μογγόλων και των [[Τάταροι|Τατάρων]]. Με την καταβολή ιδιαίτερα υψηλού τιμήματος, ο Ιβάν κέρδισε μία σημαντική παραχώρηση από τον Μογγόλο χάνο: σε αντίθεση με άλλα πριγκιπάτα, η Μόσχα δε διαιρέθηκε μεταξύ των γιων του, αλλά περιήλθε στον μεγαλύτερο σε ηλικία. Η αντίθεση όμως της πόλης στην ξένη ηγεμονία συνεχώς αυξάνονταν και το 1380 ο πρίγκηπας [[Ντμίτρι Ντονσκόι]] οδήγησε έναν ενωμένο ρωσικό στρατό σε νίκη ενάντια στους Τατάρους στη [[Μάχη του Κουλίκοβο|μάχη του Κουλίκοβ]]. Δύο χρόνια αργότερα η πόλη καταλήφθηκε από τον χάνο Τοκταμίς, ενώ το 1480 ο Ιβάν ο Γ΄ κατάφερε τελικά να αποτινάξει τον ζυγό των Τατάρων, φέρνοντας τη Μόσχα στο επίκεντρο της ισχύος στη Ρωσία. Με την ηγεμονία του [[Ιβάν Γ΄ της Ρωσίας|Ιβάν του Γ´]] η Μόσχα έγινε η πρωτεύουσα μίας αυτοκρατορίας που τελικά επεκτάθηκε σε όλη τη σημερινή έκταση της Ρωσίας.

Αρκετές φορές υπέστη καταστροφές. Στα παλαιότερα χρόνια συχνά ξεσπούσαν πυρκαγιές (γιατί τα σπίτια ήταν ξύλινα), που μερικές φορές προκαλούσαν φοβερές καταστροφές. Επίσης καταστράφηκε από κατακτητές. Την πρώτη φορά το [[1812]], όταν, με διαταγή του [[Μιχαήλ Ιλλαριόνοβιτς Κουτούζοφ|Κουτούζοφ]] κάηκε, για να μην είναι σε θέση να φιλοξενήσει τα γαλλικά στρατεύματα του [[Ναπολέων Α΄ της Γαλλίας|Ναπολέοντα]] (εμπρησμός της Μόσχας) και τη δεύτερη στη διάρκεια του [[Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος|Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου]], το [[1941]], όταν υπέστη καταστροφές από βομβαρδισμούς από τους Γερμανούς, οι οποίοι δεν κατόρθωσαν τελικά να την καταλάβουν. Το [[1980]] είχε στραφεί το ενδιαφέρον όλου του κόσμου στην όμορφη αυτή πόλη με την εκεί τέλεση των [[Θερινοί Ολυμπιακοί Αγώνες 1980|Ολυμπιακών Αγώνων]].

== Πολιτισμός ==
Η Μόσχα διαθέτει περίπου 70 μουσεία, πολλά από τα οποία χρονολογούνται πριν από τη σοσιαλιστική επανάσταση, όπως το ιστορικό μουσείο και η [[πινακοθήκη Τρετιακόφ]], που ιδρύθηκε το [[1856]]. Άλλα μουσεία είναι: το ινστιτούτο [[Καρλ Μαρξ|Μαρξ]] και [[Ένγκελς]], των Καλών Τεχνών, της σύγχρονης ζωγραφικής, του [[Τολστόι]], του [[Λένιν]], το μουσείο [[Πούσκιν]] κ.ά.

Μερικά από τα θέατρα είναι: το [[θέατρο Μπολσόι|Μπολσόι]], το μεγαλύτερο θέατρο που το όνομά του πήραν και τα περίφημα [[μπαλέτα Μπολσόι]], το θέατρο Μάλυϊ, το θέατρο τέχνης, το θέατρο Βαχτάγκωφ, παιδικά θέατρα. Στις βιβλιοθήκες της μπορεί ο αναγνώστης να βρει βιβλία γενικά αλλά και εξειδικευμένου ενδιαφέροντος. Κάθε σχολή και πανεπιστήμιο έχει τη δική του βιβλιοθήκη. Πολλές είναι και οι δημόσιες βιβλιοθήκες με πιο γνωστή εκείνη του Λένιν.

==Γεωγραφία και κλίμα==
===Τοποθεσία===
[[Αρχείο:Moscow aerial view looking towards the south-east.JPG|thumb|Αεροφωτογραφία της Μόσχας]]
Η πόλη είναι τοποθετημένη στις όχθες του ποταμού Μόσκοβα, ο οποίος έχει μήκος λίγο παραπάνω από 500 χλμ. και κυλά μέσα από την πόλη κατά τη διαδρομή του επί της κεντρικής Ρωσίας. Εντός της πόλης, υπάρχουν 49 γέφυρες οι οποίες ενώνουν τις αντιπέρα όχθες του ποταμού και των καναλιών του. Η ανύψωση του εδάφους κοντά στην περιοχή του κύριου μετεωρολογικού σταθμού της πόλης, φτάνει τα 156 μέτρα, ενώ η μέγιστη ανύψωση βρίσκεται στην περιοχή Τεπλοστάνσκαγια και φτάνει τα 255 μέτρα.<ref>{{cite web |url= http://www.darwin.museum.ru/expos/oopt/?t=40 |script-title= ru:Памятник природы "Высшая точка Москвы – 255 м над уровнем моря (Теплый Стан)" |publisher= www.darwin.museum.ru |accessdate= 2009-04-29 |language= ρωσικά |title= Αρχειοθετημένο αντίγραφο |archiveurl= https://www.webcitation.org/616HTphCe?url=http://www.darwin.museum.ru/expos/oopt/?t=40 |archivedate= 2011-08-21 |url-status= dead }}</ref> Η έκταση της πόλης από το ανατολικό έως το δυτικό άκρο της είναι 39,7 χλμ., και από τον βορρά έως τον νότο 51,8 χλμ.

===Χρονική ζώνη===
[[Αρχείο:Time zones of Europe.svg|thumb|right|Οι περιοχές όπου ισχύει η ώρα Μόσχας (ανοικτό πράσινο) ανάμεσα στις Ευρωπαϊκές χρονικές ζώνες {{legend|#a5ffa5|Ώρα Μόσχας (UTC+3)}}]]

Η ώρα της Μόσχας αποτελεί τη χρονική ζώνη για τις περισσότερες περιοχές εντός και κοντά στο ευρωπαϊκό τμήμα της Ρωσίας, όπως την [[Αγία Πετρούπολη]], τη [[Λευκορωσία]], και τη [[Δημοκρατία της Κριμαίας]] με τη χρονική ζώνη τους να είναι αυτή της Μόσχας και τον κωδικό (MSK, мск). Το χρονικό σημείο της ζώνης βρίσκεται 3 ώρες μπροστά από τον [[Συγχρονισμένος Παγκόσμιος Χρόνος|Συγχρονισμένο Παγκόσμιο Χρόνο]] (UTC) με τη διαφορά αυτή να απεικονίζεται ως UTC+3. Η αλλαγή της ώρας από θερινή σε χειμερινή δεν τηρείται πλέον από το 2014.<ref>{{Cite news|url=https://www.bbc.co.uk/news/blogs-news-from-elsewhere-28423647|title=Russia moves to year-round winter time|work=BBC News|date=2014-07-22|language=en-GB|accessdate=2018-06-22}}</ref>

===Κλίμα===
Η Μόσχα έχει υγρό ηπειρωτικό κλίμα, με μακρύ και αρκετά κρύο χειμώνα, ο οποίος συνήθως διαρκεί από τα μέσα Νοεμβρίου έως τα τέλη Μαρτίου, ενώ τα καλοκαίρια είναι ζεστά. Οι καιρικές συνθήκες είναι δυνατό να μεταβάλλονται δραματικά, με τις θερμοκρασίες να κυμαίνονται από -25 βαθμούς Κελσίου στην πόλη και -30 στα προάστια, έως 5 βαθμούς κατά τον χειμώνα, ενώ το καλοκαίρι από τους 10 έως τους 35.<ref>{{cite web|url=http://pogoda.ru.net/monitor.php?id=27612&month=6&year=2010|title=Погода и Климат – Климатический монитор: погода в Москве|last=|first=|date=|website=|publisher=Pogoda.ru.net|language=ρωσικά|archiveurl=|archivedate=|accessdate=12 Μαρτίου 2013|trans-title=Καιρός και Κλίμα - Κλιματική Παρακολούθηση: Ο Καιρός στη Μόσχα}}</ref>

Οι συνήθεις υψηλές θερμοκρασίες κατά τους μήνες του Ιουνίου, Ιουλίου και Αυγούστου είναι 20 με 26 βαθμούς, αλλά κατά τη διάρκεια των περιόδων καύσωνα (μεταξύ Μαΐου και Σεπτεμβρίου) οι θερμοκρασίες κατά την ημέρα συνήθως ξεπερνούν τους 30 βαθμούς, συνήθως για χρονική διάρκεια μιας ή 2 εβδομάδων. Τον χειμώνα, οι μέσες θερμοκρασίες συνήθως πέφτουν στους -10 βαθμούς, αν σχεδόν κάθε χειμώνα εμφανίζονται και θερμότερες περίοδοι όπου η θερμοκρασία είναι στους 0 βαθμούς Κελσίου, ή ψυχρότερες περίοδοι όπου οι νυχτερινές θερμοκρασίες φτάνουν τους -30.

Η υψηλότερη θερμοκρασία που καταγράφηκε ποτέ ήταν 39 Κελσίου<ref>{{cite web|url=http://www.pogoda.ru.net/monitor.php?id=27612&month=7&year=2010|title=Climate monitoring|last=|first=|date=|website=|publisher=|archiveurl=|archivedate=|accessdate=27 Ιουλίου 2006}}</ref> στο [[αεροδρόμιο Ντομοντέντοβο]] στις 29 Ιουλίου του 2010 κατά τη διάρκεια του ασυνήθιστου καύσωνα που είχε πλήξει όλο το βόρειο ημισφαίριο. Η μέση θερμοκρασία Ιουλίου από το 1981 έως το 2010 είναι 19,2. Η χαμηλότερη θερμοκρασία που καταγράφηκε ποτέ ήταν -42,2 Κελσίου τον Ιανουάριο του 1940. Το χιόνι είναι χαρακτηριστικό της πόλης για περίπου 5 μήνες ανά έτος, ξεκινώντας συνήθως στα μέσα Οκτωβρίου και με τη χιονόστρωση να συμβαίνει εντός του Νοεμβρίου, ενώ τα χιόνια λιώνουν τον Απρίλιο.

Κατά μέσο όρο η Μόσχα έχει 1731 ώρες ηλιοφάνειας ανά έτος, από το χαμηλό 8% ηλιοφάνειας του Δεκεμβρίου, έως το υψηλό 52% από τον Μάιο έως τον Αύγουστο.<ref>{{cite web|url=http://meteoweb.ru/2014/pss2014.php|title=Продолжительность солнечного сияния в Москве в 2014 году (Η διάρκεια της ηλιοφάνειας στη Μόσχα το 2014)|last=|first=|date=|website=|publisher=|language=ρωσικά|archiveurl=|archivedate=|accessdate=15 Νοεμβρίου 2015}}</ref> Μεταξύ του 2004 και του 2010, η μέση τιμή ήταν μεταξύ 1800 και 2000 ωρών με την περισσότερη ηλιοφάνεια να εμφανίζεται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες, και τη μεγαλύτερη διάρκεια να έχει καταγραφεί τον Ιούλιο του 2014 με 79% ηλιοφάνειας κατά τη διάρκεια της ημέρας.

Οι θερμοκρασίες στο κέντρο της Μόσχας είναι συχνά αρκετά υψηλότερες από ότι αυτές των προαστίων της, ιδιαίτερα κατά τον χειμώνα.<ref>{{cite web|url=http://www.pogodaiklimat.ru/climate/27532.htm|title=КЛИМАТ ВЛАДИМИРА|last=|first=|date=|website=|publisher=|language=ρωσικά|archiveurl=|archivedate=|accessdate=15 Νοεμβρίου 2015}}</ref> Η διαφορά της θερμοκρασίας μεταξύ του κέντρου της Μόσχας, και της ευρύτερης γεωγραφικής περιοχής της περιφέρειας Μόσχας μερικές φορές ξεπερνά τους 10 βαθμούς Κελσίου κατά τη νύχτα.
{{Clear}}

{{Weather box
|location = Μόσχας (χρονικό διάστημα 1879 – 2016)
|metric first = Yes
|single line = Yes
|collapsed =
|Jan record high C = 8.6
|Feb record high C = 8.3
|Mar record high C = 19.7
|Apr record high C = 28.9
|May record high C = 33.2
|Jun record high C = 34.9
|Jul record high C = 38.2
|Aug record high C = 37.3
|Sep record high C = 32.3
|Oct record high C = 24.0
|Nov record high C = 16.2
|Dec record high C = 9.6
|year record high C = 38.2
|Jan high C = −4.0
|Feb high C = −3.7
|Mar high C = 2.6
|Apr high C = 11.3
|May high C = 18.6
|Jun high C = 22.0
|Jul high C = 24.3
|Aug high C = 21.9
|Sep high C = 15.7
|Oct high C = 8.7
|Nov high C = 0.9
|Dec high C = −3.0
|year high C = 9.6
|Jan mean C = −6.5
|Feb mean C = −6.7
|Mar mean C = −1.0
|Apr mean C = 6.7
|May mean C = 13.2
|Jun mean C = 17.0
|Jul mean C = 19.2
|Aug mean C = 17.0
|Sep mean C = 11.3
|Oct mean C = 5.6
|Nov mean C = −1.2
|Dec mean C = −5.2
|year mean C = 5.8
|Jan low C = −9.1
|Feb low C = −9.8
|Mar low C = −4.4
|Apr low C = 2.2
|May low C = 7.7
|Jun low C = 12.1
|Jul low C = 14.4
|Aug low C = 12.5
|Sep low C = 7.4
|Oct low C = 2.7
|Nov low C = −3.3
|Dec low C = −7.6
|year low C = 2.1
|Jan record low C = −42.2
|Feb record low C = −38.2
|Mar record low C = −32.4
|Apr record low C = −21.0
|May record low C = −7.5
|Jun record low C = −2.3
|Jul record low C = 1.3
|Aug record low C = −1.2
|Sep record low C = −8.5
|Oct record low C = −16.1
|Nov record low C = −32.8
|Dec record low C = −38.8
|year record low C = −42.2

|Jan precipitation mm = 52
|Feb precipitation mm = 41
|Mar precipitation mm = 35
|Apr precipitation mm = 37
|May precipitation mm = 49
|Jun precipitation mm = 80
|Jul precipitation mm = 85
|Aug precipitation mm = 82
|Sep precipitation mm = 68
|Oct precipitation mm = 71
|Nov precipitation mm = 55
|Dec precipitation mm = 52

|Jan humidity = 83
|Feb humidity = 80
|Mar humidity = 74
|Apr humidity = 67
|May humidity = 64
|Jun humidity = 70
|Jul humidity = 74
|Aug humidity = 77
|Sep humidity = 81
|Oct humidity = 81
|Nov humidity = 84
|Dec humidity = 85

|Jan rain days = 0.8
|Feb rain days = 0.7
|Mar rain days = 3
|Apr rain days = 9
|May rain days = 13
|Jun rain days = 14
|Jul rain days = 15
|Aug rain days = 15
|Sep rain days = 15
|Oct rain days = 12
|Nov rain days = 6
|Dec rain days = 2

|Jan snow days = 18
|Feb snow days = 15
|Mar snow days = 9
|Apr snow days = 1
|May snow days = 0.1
|Jun snow days = 0
|Jul snow days = 0
|Aug snow days = 0
|Sep snow days = 0.1
|Oct snow days = 2
|Nov snow days = 10
|Dec snow days = 17

|Jan sun = 33 |Jan percentsun = 14
|Feb sun = 72 |Feb percentsun = 27
|Mar sun = 128 |Mar percentsun = 35
|Apr sun = 170 |Apr percentsun = 40
|May sun = 265 |May percentsun = 53
|Jun sun = 279 |Jun percentsun = 53
|Jul sun = 271 |Jul percentsun = 52
|Aug sun = 238 |Aug percentsun = 51
|Sep sun = 147 |Sep percentsun = 38
|Oct sun = 78 |Oct percentsun = 24
|Nov sun = 32 |Nov percentsun = 13
|Dec sun = 18 |Dec percentsun = 8
|year percentsun = 34
|source 1 = <ref name="thermograph.ru">{{cite web
  |url=http://thermograph.ru/mon/st_27612.htm
  |title=Thermograph.ru averages
  |accessdate=2011-01-12
  |archiveurl=https://web.archive.org/web/20160303220151/http://thermograph.ru/mon/st_27612.htm
  |archivedate=2016-03-03
  |url-status=dead
  }}</ref> <ref name="Pogoda.ru.net archive 1820-2010">
{{cite web
  |url=http://www.pogoda.ru.net/climate/27612.htm
  |title=Pogoda & Climate (Weather & Climate)
  |accessdate=2011-01-12
  |publisher= 
  |language=ρωσικά}}</ref> <ref name="Climate monitor 2005-2011">
{{cite web
  |url=http://pogoda.ru.net/monitor.php?id=27612
  |accessdate=2011-01-12
  |title=Climate monitor 2005-2011
  |language=ρωσικά
}}</ref><ref name="Meteoweb.ru Average monthly Sunshine hours">
{{cite web 
  |url=http://meteoweb.ru/cl006-7.php
  |title=Average monthly Sunshine hours
  |accessdate=2011-01-12
  |publisher= Meteoweb.ru
  |language=ρωσικά
}}</ref>
|date=January 2011
}}
<noinclude>
{{template reference list}}
</noinclude>


====Κλιματικές αλλαγές====
Από το 1961 έως το 1990, η ετήσια θερμοκρασία ανέβηκε από τους 5 βαθμούς Κελσίου στους 5,8, κυρίως κατά την περίοδο 1981–2010. Το 2015, η μέση ετήσια θερμοκρασία έφτασε τους 7,5 βαθμούς.

{{Weather box
|location = Μόσχας (περίοδος από 1961 έως 1990)
|collapsed=
|metric first = Yes
|single line = Yes
|Jan high C = -6.3
|Feb high C = -4.2
|Mar high C = 1.5
|Apr high C = 10.4
|May high C = 18.4
|Jun high C = 21.7
|Jul high C = 23.1
|Aug high C = 21.5
|Sep high C = 15.4
|Oct high C = 8.2
|Nov high C = 1.1
|Dec high C = -3.5
|year high C = 8.9
|Jan mean C = -9.3
|Feb mean C = -7.7
|Mar mean C = -2.2
|Apr mean C = 5.8
|May mean C = 13.1
|Jun mean C = 16.6
|Jul mean C = 18.2
|Aug mean C = 16.4
|Sep mean C = 11.1
|Oct mean C = 5.1
|Nov mean C = -1.2
|Dec mean C = -6.1
|year mean C = 5.0
|Jan low C = -12.3
|Feb low C = -11.1
|Mar low C = -5.6
|Apr low C = 1.7
|May low C = 7.6
|Jun low C = 11.5
|Jul low C = 13.5
|Aug low C = 12.0
|Sep low C = 7.1
|Oct low C = 2.0
|Nov low C = -3.3
|Dec low C = -8.6
|year low C = 1.2

|source 1 = <ref name="thermograph">{{cite web
 |url=http://worldweather.wmo.int/107/c00206.htm
 |title=WMO averages
 |accessdate=2011-01-12
 |archive-date=2020-01-27
 |archive-url=https://web.archive.org/web/20200127062909/http://worldweather.wmo.int/107/c00206.htm
 |url-status=
 }}</ref><ref name="Pogoda">
{{cite web
 |url=http://meteoinfo.ru/climate/klimatgorod/3001-2010-02-25-12-47-50
 |title=VVC info
 |accessdate= 2011-01-12
 |publisher= 
 |language=ρωσικά}}</ref><ref name="Climate">
{{cite web
 |url=http://pogoda.ru.net/monitor.php?id=27612
 |accessdate= 2011-01-12
 |title=Climate monitor 2005–2011
 |language=ρωσικά
}}</ref><ref name="Meteoweb">
{{cite web
 |url=http://meteoweb.ru/cl006-7.php
 |title=Average monthly Sunshine hours
 |accessdate= 2011-01-12
 |publisher= Meteoweb.ru
 |language=ρωσικά
}}</ref>
|date=January 2011
}}

Καθώς η πόλη βρίσκεται στο μέσο γεωγραφικό πλάτος του βορείου ημισφαιρίου, αποτελεί χαρακτηριστική περιοχή όπου εμφανίζονται πιο έντονα τα φαινόμενα της υπερθέρμανσης του πλανήτη, όπου το κλίμα γίνεται λιγότερο σταθερό, ενώ οι θερμοκρασίες ανεβαίνουν, με το φαινόμενο αυτό να έχει κυρίως παρατηρηθεί κατά τους μήνες μεταξύ Ιουλίου και Αυγούστου, ενώ και οι χειμώνες έχουν αρχίσει να γίνονται θερμότεροι, και η δεκαετία 2000 - 2010 ήταν η θερμότερη καταγεγραμμένη στην ιστορία της πόλης.<ref name="weathernews1">{{cite web |url=http://pogoda.ru.net/weathernews.php?id=3284 |title=2008 was the warmest year in Moscow history |language=ρωσικά |accessdate=2009-02-05 |archiveurl=https://web.archive.org/web/20200413063246/http://www.pogodaiklimat.ru/weathernews.php?id=3284 |archivedate=2020-04-13 |url-status=dead }}</ref> Τα τέλη Ιανουαρίου είναι συνήθως η ψυχρότερη περίοδος, με τη θερμοκρασία να φτάνει τους -30 βαθμούς για μερικές νύχτες.

{{Weather box
|location=Μόσχας (περίοδος από 2005 έως 2014)
|collapsed= 
|metric first=yes
|single line=yes
|Jan high C=-5.5
|Feb high C=-5.2
|Mar high C= 2.1
|Apr high C= 11.6
|May high C= 19.9
|Jun high C= 22.6
|Jul high C= 25.6
|Aug high C= 23.5
|Sep high C= 16.5
|Oct high C= 9.0
|Nov high C= 2.7
|Dec high C= -2.1
|Year high C= 10.0
|Jan mean C= -7.2
|Feb mean C= -7.7
|Mar mean C= -1.4
|Apr mean C= 6.9
|May mean C= 14.6
|Jun mean C= 17.5
|Jul mean C= 20.4
|Aug mean C= 18.6
|Sep mean C= 12.5
|Oct mean C=6.4
|Nov mean C= 1.2
|Dec mean C= -3.6
|Year mean C= 6.5
|Jan low C= -9.0
|Feb low C= -10.2
|Mar low C= -4.8
|Apr low C= 2.3
|May low C= 9.3
|Jun low C= 12.5
|Jul low C= 15.2
|Aug low C= 13.8
|Sep low C= 8.6
|Oct low C= 3.7
|Nov low C= -0.3
|Dec low C= -5
|Year low C= 3.0
|Jan sun= 37
|Feb sun= 65
|Mar sun= 142
|Apr sun= 213
|May sun= 274
|Jun sun= 299
|Jul sun= 323
|Aug sun= 242
|Sep sun= 171
|Oct sun= 88
|Nov sun= 33
|Dec sun= 14
|source 1= weatheronline.co.uk<ref>{{cite web
|url=http://www.weatheronline.co.uk/weather/maps/city?FMM=1&FYY=2005&LMM=12&LYY=2014&WMO=27612&CONT=euro&REGION=0006&LAND=RS&ART=TEM&R=0&NOREGION=1&LEVEL=162&LANG=en&MOD=tab
|title=weatheronline.co.uk
|accessdate=2015-03-01}}</ref>
|date=February 2015
}}

==Δημογραφικά στοιχεία==

===Πληθυσμός===
{|class="wikitable" style="float:right; font-size:90%;"
|+Εθνική κατανομή πληθυσμών στη Μόσχα
|-
! Εθνοτική ομάδα 
!1897'''{{ref|1897|α}}<ref>{{ru icon}} [http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_lan_97_uezd.php?reg=831 Первая всеобщая перепись населения Российской Империи 1897 г.]</ref>
!1939<ref>{{ru icon}} [http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_39.php?reg=39 Всесоюзная перепись населения 1939 года]</ref>
!1959<ref>{{ru icon}} [http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_59.php?reg=45 Всесоюзная перепись населения 1959 года]</ref>
!1970<ref>{{ru icon}} [http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_70.php?reg=18 Всесоюзная перепись населения 1970 года]</ref>
!1979<ref>{{ru icon}} [http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_79.php?reg=19 Всесоюзная перепись населения 1979 года]</ref>
!1989<ref>{{ru icon}} [http://demoscope.ru/weekly/ssp/rus_nac_89.php?reg=18 Всесоюзная перепись населения 1989 года]</ref>
!2002<ref>{{Cite web |url=http://www.perepis2002.ru/ct/doc/English/4-2.xls |title=NATIONAL COMPOSITION OF POPULATION FOR REGIONS OF THE RUSSIAN FEDERATION |accessdate=2016-06-22 |archive-date=2007-02-17 |archive-url=https://web.archive.org/web/20070217070612/http://www.perepis2002.ru/ct/doc/English/4-2.xls |url-status=dead }}</ref>
|-
| [[Ρώσοι]]||987.044||3.614.430||4.507.899||6.301.247||7.146.682||7.963.246||8.808.009
|-
| [[Ουκρανοί]]||4.478||90.479||115.489||184.885||206.875||252.670||253.644
|-
| [[Τάταροι]]||4.288||57.687||80.489||109.252||131.328||157.376||166.083
|-
| [[Αρμένιοι]]||1.604||13.682||18.379||25.584||31.414||43.989||124.425
|-
| [[Αζέροι]]||||677||2.528||9.563||7.967||20.727||95.563
|-
| [[Εβραίοι]]||5.070||250.181||239.246||251.350||222.900||174.728||79.359
|-
| [[Λευκορώσοι]]||1.016||24.952||34.370||50.257||59.193||73.005||59.353
|-
| [[Γεωργιανοί]]||||4.251||6.365||4.195||12.180||19.608||54.387
|-
!Σύνολο||1 038 591||4.137.018||||7.061.008||7.931.602||8.875.579||10.382.754
|-
|colspan="8"|{{note|1897|α|Βάσει της μητρικής γλώσσας}}
|}

{{Historical populations
|title=Ιστορικό πληθυσμού
|1897|1038625
|1926|2019500
|1939|4137000
|1959|5032000
|1970|6941961
|1979|7830509
|1989|8967332<!--with the entities in jurisdiction; a federal subject equivalent-->
|2002|10382754<!--of the federal subject-->
|2010|11503501<!--of the federal subject-->
|2013|11794282
|2015|12197596
|footnote=Τα μεγέθη του πληθυσμού μπορεί να επηρεάζονται από αλλαγές στις διοικητικές διαιρέσεις.
|}}

Σύμφωνα με τα αποτελέσματα της απογραφής του 2010, ο πληθυσμός της Μόσχας ήταν 11.503.501,<ref name="2014 objectively assess">{{ru-pop-ref|2010Census}}</ref> σημειώνοντας αύξηση από τα 10.382.754 που είχαν καταγραφεί στην αντίστοιχη απογραφή του 2002.<ref name="2002Census">{{ru-pop-ref|2002Census}}</ref>

Η εθνική σύνθεση του 2010 αποτελούνταν από:<ref name="2014 objectively assess" />
* Ρώσους: 9.930.410 (91,65%)
* Ουκρανούς: 154.104 (1,42%)
* Τάταρους: 149.043 (1,38%)
* Αρμένιους: 106.466 (098%)
* Αζέρους: 57.123 (0,5%)
* Λευκορώσους: 39.225 (0,4%)
* Γεωργιανούς: 38.934 (0,4%)
* Ουζμπέκους: 35.595 (0,3%)
* Τατζίκους: 27.280 (0,2%)
* Μολδαβούς: 21.699 (0,2%)
* Μορδβίνιους: 17.095 (0,2%)
* Τσετσένους: 14.524 (0,1%)
* Τσουβάσιους: 14.313 (0,1%)
* Οσσέτιους: 11.311 (0,1%)
* Άλλους: 164.825 (1,6%)
* 668.409 άτομα ήταν εγγεγραμμένα από διοικητικές βάσεις δεδομένων και δεν μπορούσαν να δηλώσουν εθνικότητα. Εκτιμάται πως τα ποσοστά εθνικότητας σε αυτή την ομάδα είναι παρόμοια με τα διαθέσιμα γενικά ποσοστά.<ref>{{cite web|url=http://www.perepis-2010.ru/news/detail.php?ID=6936|title=Перепись-2010: русских становится больше|publisher=Perepis-2010.ru|date=December 19, 2011|accessdate=February 10, 2012|archive-date=2018-12-25|archive-url=https://web.archive.org/web/20181225111852/http://www.gks.ru/free_doc/new_site/perepis2010/croc/perepis_itogi1612.htm|url-status=dead}}</ref>

Ο επίσημος πληθυσμός της Μόσχας βασίζεται στον αριθμό των μονίμων κατοίκων της. Σύμφωνα με τα στοιχεία της ομοσπονδιακής κυβέρνησης, στη Μόσχα κατοικούν 1,8 εκατομμύρια προσωρινοί κάτοικοι-επισκέπτες μέσω [[βίζα]]ς ή άλλων εγγράφων, ενώ ο μόνιμος πληθυσμός είναι 13,3 εκατομμύρια κάτοικοι. Ο αριθμός των προσφύγων οι οποίοι δεν κατέχουν άδεια παραμονής και προέρχονται κυρίως από τις χώρες της [[Κεντρική Ασία|Κεντρικής Ασίας]], υπολογίζεται σε επιπλέον 1 εκατομμύριο άτομα επί του συνολικού πληθυσμού.<ref>{{cite web|url=http://www.rg.ru/2009/02/09/migrant.html |title="Российская газета" о мигрантах в Москве |publisher=Rg.ru |date=|accessdate=December 22, 2010}}</ref>

Ο ρυθμός γονιμότητας είναι όπως παρακάτω:<ref>{{cite web|url=http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_main/rosstat/ru/statistics/publications/catalog/doc_1137674209312|title=Каталог публикаций::Федеральная служба государственной статистики|last=|first=|date=8 Μαΐου 2010|website=|publisher=Gks.ru|archiveurl=https://web.archive.org/web/20181224183858/http://www.gks.ru/wps/wcm/connect/rosstat_main/rosstat/ru/statistics/publications/catalog/doc_1137674209312%20|archivedate=2018-12-24|accessdate=9 Ιουλίου 2014|url-status=dead}}</ref>
* 2009 – 1,22
* 2010 – 1,25
* 2011 – 1,25
* 2012 – 1,32
* 2013 – 1,33
* 2014 – 1,34 
* 2015 – 1,40
** Γεννήσεις (2015): 142.390 (11,7 ανά 1000 κατοίκους)
** Θάνατοι (2015): 121.954 (10 ανά 1000 κατοίκους)

===Θρησκεία===
[[Αρχείο:Cathedral of Christ the Saviour-1.jpg|thumb|Ο καθεδρικός ναός του Χριστού Σωτήρος, κατεδαφίστηκε κατά τη σοβιετική περίοδο, και επανορθώθηκε κατά τη δεκαετία του 1990]]
[[Αρχείο:Christ the Saviour Cathedral, preserved part no. 3, Donskoy Monastery, Moscow.jpg|thumb|Διατηρημένο τμήμα του αρχικού καθεδρικού ναού του Ιησού του Σωτήρος]]
[[Αρχείο:Moscow Cathedral Mosque 01-2016.jpg|thumb|Το νέο καθεδρικό τζαμί της Μόσχας]]

Ο [[Ορθόδοξος Χριστιανισμός|ορθόδοξος χριστιανισμός]] είναι η κυρίαρχη θρησκεία στην πόλη, με τη Μόσχα να αποτελεί τη θρησκευτική έδρα ολόκληρης της Ρωσίας, και να αποτελεί μέρος της ιστορικής κληρονομιάς της Ρωσίας μέσω νόμου που ψηφίστηκε το 1997.<ref>{{cite book|last=Bell|first=Imogen|title=Eastern Europe, Russia and Central Asia|url=https://books.google.com/books?id=EPP3ti4hysUC&pg=PA47&lpg=PA47&dq=respecting+christianity+islam+buddhism+judaism+and+other&source=web&ots=pppIldMuS1&sig=KikE3NJkzMEdWt4rU9EoeN03-6o|accessdate= 2007-12-27|isbn=978-1-85743-137-7|year=2003|publisher=Taylor & Francis}}</ref> Άλλες θρησκείες των οποίων οι πιστοί δραστηριοποιούνται στη Μόσχα είναι οι [[Αρμενική Αποστολική Εκκλησία|Αρμένιοι Αποστολικοί]], [[Βουδισμός|Βουδιστές]], [[Ινδουισμός|Ινδουιστές]], [[Ιουδαϊσμός|Ιουδαίου]], [[Γιαζίντι]], [[Παλαιοί Πιστοί]], και [[Παγανισμός|παγανιστές]].

Ο [[Πατριάρχης Μόσχας και πασών των Ρωσιών]] αποτελεί την κεφαλή της εκκλησίας και μένει στο [[μοναστήρι Ντανίλοφ]]. Με την επικράτηση των [[Μπολσεβίκοι|Μπολσεβίκων]] το 1918 και τη μετέπειτα δημιουργία της [[Σοβιετική Ένωση|Σοβιετικής Ένωσης]] πολλοί από τους ναούς έκλεισαν ή κατεδαφίστηκαν -μερικοί χρονολογούνταν από τον 14ο αιώνα- και η [[θρησκεία]] απαγορεύτηκε καθώς δεν συμβάδιζε με την πολιτική της [[αθεΐα]]ς που προωθούσε η [[Κομμουνισμός|κομμουνιστική]] ιδεολογία του νέου κράτους. Η τάση αυτή συνέχισε και μετά τη [[Σταλινισμός|Σταλινική περίοδο]] σε ηπιότερη ωστόσο μορφή. Όσοι ναοί δεν κατεδαφίστηκαν χρησιμοποιήθηκαν για άλλους σκοπούς, όπως κέντρα διασκέδασης, γραφεία, εργοστάσια, ή αποθήκες. Μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης το 1991, οι ναοί ανακαινίστηκαν και ξανατέθηκαν σε θρησκευτική λειτουργία.

Κατά το συμβούλιο των [[Μουφτής|μουφτήδων]] της Μόσχας ο αριθμός των μουσουλμάνων υπολογίστηκε στο 1,5 εκατομμύριο κατοίκους το 2010,<ref name=Spie>{{cite news|author=Maxim Kireev|title=Planned Mosque Sparks Controversy in Russia|url=http://www.spiegel.de/international/world/0,1518,723799,00.html|publisher=[[Der Spiegel]]}}</ref> οι οποίοι εξυπηρετούν τα θρησκευτικά τους καθήκοντα στα 4 [[Τζαμί|τζαμιά]] της πόλης,<ref>{{cite news|author=Kiran Moodley|title=Eid al-Fitr 2015: Drone shows huge crowds celebrating the end of Ramadan in Moscow|url=http://www.independent.co.uk/news/world/europe/eid-alfitr-2015-drone-shows-huge-crowds-celebrating-the-end-of-ramadan-in-moscow-10395950.html|publisher=[[The Independent]]|accessdate=2016-02-12}}</ref> εκ των οποίων το ένα είναι [[καθεδρικός ναός]].<ref>{{cite web|url=http://en.shabestan.ir/detail/News/35834|title=Central mosque of Moscow will be inaugurated in 23rd September|publisher=Shabestan News Agency|accessdate=2015-09-22|archive-date=2015-09-23|archive-url=https://web.archive.org/web/20150923172611/http://en.shabestan.ir/detail/News/35834|url-status=}}</ref>

{| class="wikitable"
|+Θρησκείες στη Μόσχα (2012)<ref>{{ru}} {{cite web| url=http://sreda.org/wp-content/uploads/2012/09/moskva_2vera.jpg|lay-url=http://sreda.org/en/arena|title=Religion in Moscow (table)|work=Atlas of Religions and Nationalities of the Russian Federation|publisher=Research service "Sreda"}}</ref>
!Θρησκεία!!%
|- style="background:Wheat;"
|[[Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία|Ρωσική ορθόδοξη εκκλησία]]||47
|- style="background:Beige;"
|Χριστιανοί, χωρίς να ανήκουν σε κάποια εκκλησία||3
|- style="background:Wheat;"
|Ορθόδοξοι Χριστιανοί, χωρίς να ανήκουν στη Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία||2
|- style="background:Wheat;"
|[[Παλαιοί Πιστοί]]||1
|- style="background:LightBlue;"
|[[Προτεστάντες]]||1
|- style="background:Aquamarine;"
|[[Μουσουλμάνοι]], μη [[Σουνίτες]] ή [[Σιίτες]]||1
|- style="background:Aquamarine;"
|[[Σουνίτες]] Μουσουλμάνοι||8
|- style="background:Aquamarine;"
|[[Σιίτες]] Μουσουλμάνοι||3
|-
|[[Παγανισμός|Παγανιστές]]||1
|-
|Άλλοι||2
|-
|- style="background:White;"
|Πιστεύουν σε κάποιο θεό, αλλά δεν ακολουθούν κάποια θρησκεία||12
|- style="background:Gainsboro;"
|[[Άθεοι]]||19
|}

== Αστικό τοπίο ==
{{wide image|Pano-moscow-sparrowhills 2012.jpg|1200px|<center>Όψη όπως φαίνεται από τους Λόφους Βορομπιόβι: Μόσκβα-Σίτι. ποταμός Μοσκβά. [[Στάδιο Λουζνικί]]. γέφυρα του μετρό. κτίριο της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών</center>}}

== Εικόνες ==
<gallery mode="packed" heights="170">
Αρχείο:Ночная-Москва,.jpg|Το Κρεμλίνο φωταγωγημένο
Αρχείο:Komsomolskaya Square.JPG|Μία νυχτερινή άποψη από την κεντρική πλατεία Κομσομόλσκαγια της Μόσχας
Αρχείο:Théâtre Bolchoï.JPG|Νύχτα και έξω από το [[θέατρο Μπολσόι]]
Αρχείο:Moskwa February 2006.jpg|Άποψη του Κρεμλίνου
Αρχείο:Leningrad-terminal.jpg|Σιδηροδρομικός σταθμός «Λένινγκραντ», χτισμένος το 1849
Αρχείο:Krylatskoe-hills.jpg|Λόφοι Κριλάτσκι
</gallery>

==Δείτε επίσης==
*[[Αγία Πετρούπολη]]
*[[Ρωσική Κρατική Βιβλιοθήκη]]

==Παραπομπές==
<references />

== Εξωτερικοί σύνδεσμοι ==
{{Βικιλεξικό|Μόσχα}}
{{Commons|Moscow}}
* [http://www.mos.ru/ Επίσημη σελίδα] {{Webarchive|url=https://web.archive.org/web/20110225145638/http://mos.ru/ |date=2011-02-25 }}
* {{Αρχείο ΕΡΤ|τίτλος= Μόσχα-Τρίτη Ρώμη|αριθμός = 4640}}
* {{dmoz}}

{{Ομοσπονδιακά υποκείμενα της Ρωσίας}}
{{Πρωτεύουσες ευρωπαϊκών κρατών}}
{{Διοργανώτριες πόλεις Θερινών Ολυμπιακών Αγώνων}}
{{Authority control}}
{{Portal bar|Γεωγραφία|Ευρώπη|Ρωσία}}

[[Κατηγορία:Μόσχα| ]]
[[Κατηγορία:Όμπλαστ της Μόσχας|Μοσχα]]
[[Κατηγορία:Διοργανώτριες πόλεις Θερινών Ολυμπιακών Αγώνων|Μοσχα]]
[[Κατηγορία:Πρωτεύουσες της Ευρώπης]]
[[Κατηγορία:Πρωτεύουσες της Ασίας]]