Μάχη του Σμολένσκ (1941)

Μάχη του Σμολένσκ
Ανατολικό Μέτωπο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου
το μέτωπο κατα τη διάρκεια της μάχης
Χρονολογία	6 Ιουλίου – 12 Σεπτεμβρίου 1941
Τόπος	Σμολένσκ, Σοβιετική Ένωση
Έκβαση	Τακτική νίκη των Γερμανών Πύρρειος επιτυχία της Σοβιετικής Επιθετικής επιχείρησης στην περιοχή Γλένια
Αντιμαχόμενοι
Σοβιετική Ένωση Τρίτο Ράιχ
Ηγετικά πρόσωπα
Φέντορ φον Μποκ Σεμιόν Τιμοσένκο

Η πρώτη Μάχη του Σμολένσκ ήταν η πρώτη κύρια μάχη κατά τη διάρκεια της Επιχείρησης Μπαρμπαρόσα που καθυστέρησε σημαντικά την προέλαση των γερμανικών στρατευμάτων που εισέβαλαν στη Σοβιετική Ένωση. Έλαβε χώρα στην περιοχή γύρω από την πόλη του Σμολένσκ, περίπου 480 χιλ. από τη Μόσχα, και μαινόταν για δύο ολόκληρους μήνες, μεταξύ της 10ης Ιουλίου και 10ης Σεπτεμβρίου 1941. Έως αυτό το σημείο η Βέρμαχτ είχε ήδη προχωρήσει 500 χιλ. εντός της Ε.Σ.Σ.Δ. στις 18 ημέρες που είχαν μεσολαβήσει από την έναρξη της εισβολής στις 22 Ιουνίου 1941, χωρίς να συναντήσει σημαντικές δυσκολίες.

Η Βέρμαχτ από την Ομάδα στρατιών Κέντρο παρέταξε την 2η και 3η Ομάδα Πάντσερ, ενώ ο Κόκκινος Στρατός τα Σοβιετικά Μέτωπα Δυτικό, Εφεδρικό και Κεντρικό, καθώς και το Μέτωπο του Μπριάνσκ.

Τελικώς οι Σοβιετικές στρατιές 16η, 19η και 20η περικυκλώθηκαν και καταστράφηκαν νότια του Σμολένσκ, παρόλο που ένας σημαντικός αριθμός μονάδων της 19ης και της 20ης στρατιάς κατόρθωσαν να διαφύγουν από τον θύλακα.

Μολονότι αυτή ήταν μια μεγάλη επιτυχία για το Χίτλερ, αν και πρόσκαιρη, οι απώλειες ανδρών και υλικού της Βέρμαχτ ήταν τεράστιες και ταυτόχρονα με τη δίμηνη καθυστέρηση στην πορεία προς τη Μόσχα αποδείχτηκε αποφασιστικής σημασίας για την ήττα της Βέρμαχτ από τον Κόκκινο Στρατό στο τέλος της μάχης της Μόσχας που ακολούθησε 3 μήνες αργότερα το Δεκέμβριο του 1941.

Υπόβαθρο και Σχεδιασμός

Στις 22 Ιουνίου 1941 τα έθνη του Άξονα εισέβαλαν στη Σοβιετική Ένωση με την επιχείρηση Μπαρμπαρόσα. Στην αρχική της φάση η επιχείρηση στέφθηκε με αναπάντεχη επιτυχία, καθώς τα αιφνιδιασμένα Σοβιετικά στρατεύματα ήταν ανίκανα να συντονίσουν τη δράση τους. Μετά από 3 εβδομάδες μαχών οι Γερμανοί είχαν φτάσει στους ποταμούς Ντβίνα και Δνείπερο, σχεδιάζοντας τη συνέχιση της επιθετικής τους προσπάθειας.

Η κύρια προσπάθεια στόχευε προς τη Μόσχα και θα εκτελούνταν από την Ομάδα Στρατιών Κέντρο με επικεφαλής τον Φιόντορ φον Μποκ. Επόμενος στόχος κατά την πορεία προς τη Σοβιετική Πρωτεύουσα ήταν η πόλη του Σμολένσκ. Το σχέδιο προέβλεπε διάσχιση του Δνείπειρου από την 2η Ομάδα Πάντσερ (αργότερα 2η Στρατιά Πάντσερ) και κατεύθυνση προς το Σμολένσκ από τα Νότια ενώ η 3η Ομάδα Πάντσερ (αργότερα 3η Στρατιά Πάντσερ) θα περικύκλωνε την πόλη από τα Βόρεια.

Μετά τις αρχικές ήττες ο κόκκινος στρατός επεδίωξε την αναδιοργάνωση του και επέβαλε μέτρα ώστε να διασφαλιστεί μια πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση. Μια νέα αμυντική γραμμή δημιουργήθηκε γύρω από το Σμολένσκ. Ο Στάλιν τοποθέτησε το Στρατάρχη Τιμοσένκο επικεφαλής και μετακίνησε 5 στρατιές από τις στρατηγικές εφεδρείες θέτοντας τες υπό τις διαταγές του. Αυτές θα εκτελούσαν μια σειρά αντεπιθέσεων με σκοπό να αμβλύνουν την ορμή της γερμανικής επίθεσης. Η Γερμανική Ανώτατη Διοίκηση δεν είχε γνώση του Σοβιετικού σχεδιασμού έως τη στιγμή που τον αντιμετώπισαν στο πεδίο της μάχης.

Αντιμέτωπες των Γερμανών κατά μήκος των ποταμών Ντβίνα και Δνείπειρου υπήρχαν προεκτάσεις των οχυρώσεων της Γραμμής Στάλιν. Οι υπερασπιστές τους ήταν η 13η Στρατιά του Δυτικού Μετώπου και οι 20η, 21η και 22η Στρατιά των εφεδρειών της Ανώτατης Σοβιετικής Διοίκησης (Στάβκα) Άλλη μία Στρατιά σχηματιζόταν στο Βίτεμπσκ ενώ η 16η Στρατιά έφτανε στο Σμολένσκ.

Στη Σοβιετική ιστορία η Μάχη του Σμολένσκ ( για την ακρίβεια ολόκληρη εκστρατεία) διεξήχθη σε πολλές φάσεις διαχωρισμένη σε διαφορετικές επιχειρήσεις με σκοπό την κάμψη της Γερμανικής επίθεσης και των κινήσεων ''τανάλιας''

• Μάχη του Σμολένσκ (10 Ιουλίου – 10 Σεπτεμβρίου 1941)

Αμυντική Επιχείρηση του Σμολένσκ (10 Ιουλίου – 10 Αυγούστου 1941)

Επιθετική Επιχείρηση του Σμολένσκ (21 Ιουλίου – 7 Αυγούστου 1941)

Επιθετική Επιχείρηση Ρογκατσέφ-Ζχλόμπιν (13–24 Ιουλίου 1941)

Αμυντική Επιχείρηση Γκόμελ-Τρούμπβεσκ (24 Ιουλίου – 30 Αυγούστου 1941)

Επιθετική Επιχείρηση Ντουσκοβίνα (17 Αυγούστου – 8 Σεπτεμβρίου 1941)

Επιθετική Επιχείρηση Γέλνια (30 Αυγούστου – 8 Σεπτεμβρίου 1941)

Επιθετική Επιχείρηση Ροσλάβλ-Νοβοζυμπόβ (30 Αυγούστου – 12 Σεπτεμβρίου 1941)

Η Επιχείρηση

Προ της Γερμανικής επίθεσης οι Σοβιετικοί εξαπέλυσαν τη δική τους αντεπίθεση. Στις 6 Ιουλίου το 5ο και 7ο Μηχανοκίνητο Σώμα της 20ης Στρατιάς εξαπέλυσε επίθεση με περίπου 1.500 τεθωρακισμένα κοντά στο Λίπελ. Το αποτέλεσμα ήταν καταστροφικό, καθώς η επίθεση κατευθύνθηκε επάνω στις αντιαρματικές οχυρώσεις της 7ης Μεραρχίας Πάντσερ και τα δυο Μηχανοκίνητα Σώματα σχεδόν αφανίστηκαν.

Στις 10 Ιουλίου οι Γερμανοί ξεκίνησαν τη δική τους επίθεση καθώς η 2η Ομάδα Πάντσερ του Γκουντέριαν εξαπέλυσε τη δική της αιφνιδιαστική επίθεση πέρα από το Δνείπερο. Οι δυνάμεις του κυριολεκτικά συνέτριψαν την αδύναμη 13η Στρατιά η οποία βρισκόταν απέναντι του. Μέχρι τις 13 Ιουλίου ο Γκουντέριαν είχε περάσει το Μόγκιλεφ παγιδεύοντας αρκετές Σοβιετικές Μεραρχίες εκεί. Η αιχμή της επίθεσης η 29η Μηχανοκίνητη Μεραρχία βρισκόταν ήδη 18 χιλ. κοντά στο Σμολένσκ. Στο μεταξύ η 3η Ομάδα Πάντσερ είχε επίσης ξεκινήσει με τη δική της επίθεση με την 20η Μεραρχία Πάντσερ να έχει δημιουργήσει ένα προγεφύρωμα στην ανατολική όχθη του Ντβίνα απειλώντας το Βίτεμπσκ. Καθώς οι δύο Ομάδες Πάντσερ κατευθύνονταν ανατολικά τρεις Σοβιετικές Στρατιές η 16η, η 19η και η 20η αντιμετώπιζαν την πιθανότητα περικύκλωσης τους γύρω από το Σμολένσκ. Από την 11 Ιουλίου και μετά οι Σοβιετικοί δοκίμασαν μια σειρά συντονισμένων αντεπιθέσεων. Οι Σοβιετικές Στρατιές 19η και 20η κτύπησαν στο Βίτεμπσκ ενώ η 21η και τα υπολείμματα της 3ης Στρατιάς επιτέθηκαν εναντίον της Νότιας πλευράς της 2ης Ομάδας Πάντσερ κοντά στο Μπομπρούισκ.

Την ίδια ώρα πολλές άλλες Σοβιετικές Στρατιές επίσης αποπειράθηκαν να αντεπιτεθούν σε τομείς των Ομάδων Στρατιών ''Βορράς'' και ''Νότος''. Η προσπάθεια αυτή ήταν, κατά τα φαινόμενα, μέρος μιας συνολικής απόπειρας εφαρμογής του προ του πολέμου γενικού Σοβιετικού σχεδίου άμυνας. Εντούτοις παρόλο που οι Σοβιετικές επιθέσεις κατόρθωσαν να επιβραδύνουν τη Γερμανική προέλαση τα αποτελέσματα ήταν πενιχρά και οι Γερμανοί μόλις που πρόσεξαν τις ευρείας κλίμακας συντονισμένες επιθέσεις, συνεπώς η Γερμανική επίθεση συνεχίστηκε.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Battle of Smolensk (1941) στο Wikimedia Commons