Κόλπος του Αυλώνα

Ο κόλπος του Αυλώνα (αλβανικά: Gjiri i Vlorës) είναι ο μεγαλύτερος κόλπος της Αλβανίας. Έχει μήκος 19 χιλιομέτρων και πλάτος 16 χιλιομέτρων και οφείλει το όνομά του στην ομώνυμη πόλη, η οποία βρίσκεται στα ανατολικά του παράλια. Ξεκινάει από το ακρωτήριο Τρίπορτο, στις εκβολές του ποταμού Αώου και τελειώνει στο ακρωτήριο των Πνευμάτων στη χερσόνησο Καραμπουρούν. Στην είσοδο του κόλπου βρίσκεται η νήσος Σάσων. Το βόρειο τμήμα του κόλπου βρίσκεται δίπλα στη λιμνοθάλασσα της Νάρτας. Στα ανατολικά, ο κόλπος περιβάλλεται από ψηλά βραχώδη βουνά, τα οποία καταλαμβάνουν κατά κύριο λόγο την παράκτια ακτή, χωρίζοντας έτσι τον κόλπο σε δύο τμήματα: το βόρειο και το νότιο.

Στο νότιο τμήμα βρίσκεται η πεδιάδα του Ντουκάτ, η οποία οριοθετείται από τα Κεραύνια Όρη, τη θάλασσα και τη λιμνοθάλασσα του Πασαλιμάν. Το βόρειο τμήμα στα δυτικά συνορεύει με τη θάλασσα, ενώ από τα νότια, τα ανατολικά και τα βόρεια από τη σειρά των λόφων Σκουσίκα, η οποία συναντάται βόρεια από τη ρηχή λιμνοθάλασσα της Νάρτας. Το βόρειο τμήμα συνδέεται με την πεδιάδα της Μουζακιάς και την κοιλάδα του ποταμού Σκουσίκα (παραπόταμος του Αώου), οι οποίες είναι και οι δύο πολύ κατάλληλες για τη γεωργία.

Τα πεδινά εδάφη γύρω από τον κόλπο έχουν φτωχό έδαφος και υψηλή αλατότητα, αλλά αντίθετα οι λόφοι καλύπτονται από ένα μεγάλο αριθμό αμπελώνων, οι οποίοι δημιουργούν ευνοϊκές συνθήκες για την κτηνοτροφία και τις καλλιέργειες φρούτων. Πρέπει να σημειωθεί ότι τόσο το νότιο όσο και το βόρειο τμήμα, από τα χρόνια του Μεσαίωνα, έχουν υποστεί μια προοδευτική διαδικασία βαλτοποίησης. Ο κόλπος έχει κατηγοριοποιηθεί ως Σημαντική Περιοχή Πουλιών και Φυτών με το κριτήριο ότι σε αυτόν ζει μεγάλη ποικιλία πτηνών και φυτών.^[1]^[2] Το Θαλάσσιο Πάρκο Καραμπουρούν - Σάσων, το οποίο βρίσκεται στα όρια του Ιονίου και της Αδριατική, περιλαμβάνει τη δυτική ακτογραμμή του κόλπου η οποία είναι ιδιαίτερα λοφώδης και ακανόνιστη στην τοπογραφία.^[3]

Ο κόλπος του Αυλώνα δημιουργεί ιδανικές συνθήκες για τη ναυσιπλοΐα. Οι αμμώδεις ακτές είναι λίγες, ενώ τα ψηλά βουνά που τον περιβάλλουν από το έδαφος δημιουργούν ένα φυσικό φράγμα που προστατεύει από τους ανέμους, αφήνοντας μόνο το βορειοδυτικό ανοιχτό. Τα κωνοφόρα δάση και το προστατευμένο περιβάλλον συνέβαλλαν από τα αρχαία χρόνια στο χτίσιμο αποικιών και ναυπηγείων. Κατά την αρχαιότητα στον κόλπο ήταν χτισμένη η αρχαία αποικία του Ωρικού ενώ υπήρχε σημαντική εμπορική δραστηριότητα, καθώς σε αυτόν έχουν βρεθεί 18 αρχαία εμπορικά πλοία γεμάτα αγαθά. Επίσης στον κόλπο είχε δώσει και κάποιες σημαντικές μάχες ο Ιούλιος Καίσαρας. Τον Αύγουστο του 1638 στον κόλπο έλαβε χώρα η Ναυμαχία του Αυλώνα, όπου ένας Βενετικός στόλος νίκησε τους Αλγερινούς.^[4]

Η μελέτη του κόλπου είναι εδώ και τα τελευταία χρόνια μία από τις κυριότερες δραστηριότητες του τμήματος ναυτιλίας του Πανεπιστημίου του Αυλώνα.^[5] Στο νοτιοδυτικό άκρο του κόλπου, υπάρχει ο Ναύσταθμος Πασαλιμάνι, ο σημαντικότερος της Αλβανίας, στη θέση του οποίου υπήρχε λιμένας από την αρχαιότητα. Ο Ναύσταθμος κατά τον Ψυχρό Πόλεμο εξυπηρέτησε για ένα διάστημα τους Σοβιετικούς και ήταν η μοναδική τους βάση στη Μεσόγειο.

Ο κόλπος του Αυλώνα επικοινωνεί σχετικά εύκολα με τα κέντρα των άλλων επαρχιών της Αλβανίας καθώς και με την ενδοχώρα των Βαλκανίων, αφού αυτός ήταν άλλωστε από την αρχαιότητα κομβικό σημείο πολλών αρχαίων οδών. Με τα παράκτια κέντρα της Αδριατικής και του Ιονίου, πέρα από τη θάλασσα, επικοινωνεί με έναν νότιο δρόμο, ο οποίος τον συνέδεε με την κοιλάδα του Σκλουμπίνι. Μια άλλη οδική αρτηρία οδηγεί στην κοιλάδα του Αώου και του Δρίνου. Τέλος, ο τρίτος δρόμος συνδέεται με την Μπαλς (Βύλλις) και το Μπεράτ.