Θεραπεία μέσω μαχητικών τεχνών

Η θεραπεία μέσω μαχητικών (ή πολεμικών) τεχνών αναφέρεται στη χρήση των μαχητικών τεχνών ως μία εναλλακτική ή συμπληρωματική θεραπεία για μια σωματική-ψυχική διαταραχή. Μπορεί να περιλαμβάνει διαταραχές του σώματος ή του νου/πνεύματος. Η θεραπεία μπορεί να περιλαμβάνει εφαρμογές όπως η βελτίωση της κιναισθητικής ισορροπίας στους ηλικιωμένους ή ατόμων με κινητικά προβλήματα, μέσω του Τάι Τσι Τσουάν, ή τη μείωση της επιθετικότητας σε συγκεκριμένες πληθυσμιακές ομάδες..

Σύγκριση με άλλες μεθόδους

Ενώ άλλες πιο συμβατικές προσεγγίσεις όπως η προπόνηση με βάρη και η ψυχοθεραπεία είναι επίσης σημαντικά ωφέλιμες, η θεραπεία μέσω πολεμικών τεχνών μπορεί να ενσωματώσει μοναδικά χαρακτηριστικά τα οποία άλλες θεραπείες δεν μπορούν να ενσωματώσουν στην πρακτική τους. Για παράδειγμα, σε παιδιά με χαμηλή αυτοεκτίμηση, αυτή η θεραπεία μπορεί ταυτοχρόνως να αναπτύξει τομείς όπως δεξιότητες αυτοάμυνας (για την υπεράσπιση εναντίον σωματικής βίας), φυσικής κατάστασης, οδηγίες στο πώς να χειριστούν αγχωτικά σενάρια σε σωματικά ή ψυχικά επίπεδα, και αύξηση της αυτοπεποίθησης, με τη βοήθεια επιτυχημένων εφαρμογών των πολεμικών τεχνών όπως είναι τα board-breaking ή kata (ταουλού).

Ένα από τα κρίσιμα χαρακτηριστικά της θεραπείας είναι ο τύπος της μαχητικής (πολεμικής) τέχνης, όπως επίσης και ο τρόπος που πραγματοποιείται το μάθημα. Για παράδειγμα, ένα πρόγραμμα μποξ με διδάσκαλο προσανατολισμένο στον ανταγωνισμό δεν θα παρέχει την ίδια εμπειρία όπως με έναν δάσκαλο του τάι τσι που δίνει έμφαση στις προσεγμένες κινήσεις και σκέψεις. Παρόλο που και το μποξ και το τάι τσι ορίζονται σαν μαχητικές/πολεμικές τέχνες, οι ιστορίες τους, η έμφασή τους και τα άλλα χαρακτηριστικά τους διαφέρουν σημαντικά. Εξετάζοντας το καράτε βλέπει κανείς τη διαφορά ανάμεσα σε μία koykushin τάξη καράτε, η οποία δίνει έμφαση στην μάχη με πλήρη επαφή στις γυμνές αρθρώσεις, και σε μία τάξη shotokan καράτε, η οποία δίνει περισσότερη έμφαση στην προσωπική πειθαρχία και έλεγχο από ότι στην μάχη. Παρόλα αυτά, η έρευνα σε αυτή την περιοχή δεν έχει ακόμη προσδιορίσει ποια ιδιαίτερα γνωρίσματα των μαχητικών-πολεμικών τεχνών έχουν ξεκάθαρα θεραπευτική αξία.

Ψυχοκοινωνικά ζητήματα

Ένα σημαντικό ζήτημα με την θεραπεία μέσω μαχητικών (πολεμικών) τεχνών σε ένα ψυχολογικό πλαίσιο είναι η διάκριση ανάμεσα στη θεραπευτική προσέγγιση και στη μαχητική-πολεμική προσέγγιση στα μαθήματα. Με την εξέλιξη των πολεμικών τεχνών σε συστήματα μάχης combat system (krav Maga) και πολεμικά αθλήματα combat sport (kinkboxing, submission, wrestling, mixed martial arts) πολλοί διδάσκαλοι και οργανισμοί διδάσκουν μόνο πολεμικές/επιθετικές τεχνικές με μικρή ή καθόλου προσοχή στα φιλοσοφικά, πνευματικά ή κοινωνικά ζητήματα. Με άλλα λόγια, οι μαθητές ίσως να διδάσκονται μόνο πώς να παλεύουν χωρίς να μαθαίνουν το κατάλληλο πλαίσιο για την εφαρμογή αυτών των τεχνικών, κάτι στο οποίο δίνεται έμφαση στον παραδοσιακό κύκλο μαθημάτων της πολεμικής τέχνης. Υποθετικά, εάν αυτές οι φιλοσοφικές/κοινωνικές διδασκαλίες ήταν ένας από τους ιδιαίτερους θεραπευτικούς παράγοντες στην μελέτη των πολεμικών τεχνών, η μελέτη μιας τεχνικής χωρίς αυτές τις διδασκαλίες θα είχε μικρό θεραπευτικό όφελος και αναμφισβήτητα θα ήταν επιζήμια για την ψυχολογική υγεία . Επιπλέον, αν δεν είναι κατάλληλα ενημερωμένος ένας ασθενής που υποβάλλεται σε θεραπεία μέσω μαχητικής (πολεμικής) τέχνης ίσως να πιστέψει λανθασμένα ότι έχει αποκτήσει μαχητική (πολεμική) επάρκεια όταν στην πραγματικότητα, ο κύκλος των μαθημάτων που έχει παρακολουθήσει είναι ακατάλληλος για την αυτοάμυνα ή για ανταγωνιστικές ανάγκες.

Ένα ακόμη αμφιλεγόμενο ζήτημα είναι αν η εκπαίδευση στις πολεμικές τέχνες προωθεί ή αναστέλλει κοινωνικές συμπεριφορές, ιδιαίτερα μεταξύ νέων και εφήβων. Mόνο τα τελευταία χρόνια (από το 2006) έχουν γίνει μελέτες με υψηλού επιπέδου μεθοδολογίες που έχουν αφιερωθεί σε αυτό το συγκεκριμένο θέμα. Πιο πρόσφατες μελέτες έχουν καταλήξει στο συμπέρασμα ότι υπάρχουν οι εξής ελλείψεις στις έρευνες που έχουν πραγματοποιηθεί:

• Έλλειψη στην παρακολούθηση της συνέχειας μετά την ολοκλήρωση της μελέτης (η οποία θα μπορούσε να βοηθήσει στην αξιολόγηση της μακροχρόνιας αποτελεσματικότητας της θεραπείας).
• Απούσες ή ακατάλληλες συγκριτικές μελέτες για την αξιολόγηση της αποτελεσματικότητας της θεραπείας ή συγκριτικού ελέγχου ή ακόμη και της γενικότερης υγείας (π.χ. θεραπεία μέσω τεχνών έναντι aerobics, έναντι της ομάδας ελέγχου).
• Μικρή προσοχή στα αποτελέσματα από τον τρόπο ή τον τύπο της πολεμικής τέχνης (few style έναντι στυλ συγκρίσεως, μοντέρνοι τρόποι έναντι παραδοσιακών κ.λπ.).

Το τελευταίο σημείο φαίνεται να είναι πιο συναφές με το ζήτημα της προώθησης ή της επιθετικότητας (και εγκληματικότητας) μεταξύ των παιδιών. Μερικοί ερευνητές στοχεύουν προς ένα μοντέλο κάθαρσης όπου η άσκηση της πολεμικής τέχνης δίνει την δυνατότητα στο άτομο να «εκτονώσει» τη συναισθηματική ενέργεια για να αναζωογονήσει τον εαυτό του. Άλλοι ισχυρίζονται ότι, σύμφωνα με τη θεωρία της κοινωνικής μάθησης του Albert Bandura, το να λαμβάνει επαίνους και παροχές κατόπιν της άσκησης βίαιων δραστηριοτήτων (όπως κάποιες πολεμικές τέχνες) ενισχύει τη βία σε ένα άτομο και το εθίζει να είναι πιο επιθετικό και εχθρικό και πέραν αυτών των δραστηριοτήτων. Οι Endersen & Olweus (2005) διεξήγαγαν μία μελέτη για το αν η συμμετοχή σε δυναμικά αθλήματα (στα οποία περιλαμβάνονται kink-boxing, bοxing, wresting and weightlifting) «οδηγεί σε μία αύξηση ή ενίσχυση της αντικοινωνικής εμπλοκής με τη μορφή αυξημένων επιπέδων βίας όπως επίσης μη-βίαιης αντικοινωνικής συμπεριφοράς εκτός των αθλημάτων». Δεδομένου ότι αυτές οι δραστηριότητες συνήθως περιλαμβάνουν λίγες ηθικές/φιλοσοφικές τεχνικές σχετικά με τη συμπεριφορά, αυτό υποστηρίζει ένα πρώτο συμπέρασμα ότι οι παραδοσιακές μαχητικές/πολεμικές τέχνες (οι οποίες τυπικά προσφέρουν ηθικές/φιλοσοφικές τεχνικές) είναι ανώτερες από τις μοντέρνες πολεμικές τέχνες ή την εκπαίδευση αθλημάτων πάλης στη μείωση αντικοινωνικής συμπεριφοράς στα παιδιά και στους εφήβους.

Σωματικά - ιατρικά θέματα

Στο σωματικό ιατρικό πλαίσιο η φύση ενός τραυματισμού ή διαταραχής ίσως αποκλείσει κάποιες μορφές τεχνών καθώς οι συμβατικές τους απαιτήσεις μπορεί να είναι πιο αυστηρές. Ίσως να μην περιμένουμε από έναν ασθενή με διάφορα θέματα να εγγραφεί στο Βραζιλιάνικο Jiu-Jitsu, το οποίο δίνει έμφαση σε τεχνικές με υπερέκταση των αρθρώσεων στο σημείο υποταγής στον πόνο ή έναν ηλικιωμένο ασθενή να εγγραφεί στο Muay Thai, το οποίο απαιτεί ένα υψηλό επίπεδο σωματικής υγείας και ενσωματώνει τεχνικές επιζήμιες με τους αγκώνες, τα γόνατα και γενικά τις αρθρώσεις. Ωστόσο, σε μερικές περιπτώσεις η διδακτέα ύλη είναι τροποποιημένη έτσι ώστε σε αυτούς τους κλάδους η μαχητική/ πολεμική επάρκεια να είναι αποδυναμωμένη υπέρ της σωματικής βελτίωσης. Σε μία αξιόλογη μελέτη, ένας Ισραηλινός ερευνητής που ήταν πρώην πρωταθλητής του Ισραήλ στο judo δίδαξε μία τροποποιημένη μορφή του τζούντο σε παιδιά τα οποία είχαν σημαντικές οπτικές και πνευματικές βλάβες (τύφλωση, καθυστέρηση) και σε μερικές περιπτώσεις σωματική βλάβη (όπως είναι η εγκεφαλική παράλυση). Η προκύπτουσα αύξηση στις φυσικές και γνωσιακές ικανότητες όλων των παιδιών ήταν μεγαλύτερη ποσοτικά από άλλες προηγούμενες μορφές φυσικής εξάσκησης και επιπλέον είχε μεγαλύτερη διάρκεια.

Θέματα για προβληματισμό

Σύγχρονες τάσεις στην έρευνα των πολεμικών τεχνών δείχνουν θεραπευτικά αποτελέσματα, ιδιαίτερα σε σωματικά επίπεδα (μια εξαίρεση σε αυτό μπορεί να είναι πιθανοί συνεχείς τραυματισμοί από "ανταγωνιστικές" εφαρμογές). Όσον αφορά την αποτίμηση των ψυχολογικών παραγόντων, η απόδειξη τους είναι πιο ασαφείς. Όπως με οποιαδήποτε ψυχολογική μελέτη, προσδιορίζοντας έννοιες όπως «ευτυχία», «επιθετικές τάσεις» και «αυτοπεποίθηση» μπορεί να είναι ένα δύσκολο έργο συγκριτικά με το να προσδιορίσουμε σωματικά σχετικές έννοιες όπως είναι «καρδιαγγειακή υγεία». Μία συχνή μέτρηση που χρησιμοποιείται στην έρευνα των πολεμικών τεχνών για να προσδιορίσει τα θεραπευτικά αποτελέσματα είναι το Profile of Mood States (προφίλ της συναισθηματικής κατάστασης) που έφτιαξαν οι Mc Nair, Lorr and Droppleman. Αυτό είναι ένα ερευνητικό εργαλείο 65 θεμάτων το οποίo μετράει 6 ξεχωριστές περιοχές συναισθημάτων, όπως είναι «ένταση του άγχους» και «θυμός-έχθρα». Μία κοινά χρησιμοποιούμενη μεθοδολογία στην μελέτη πολεμικών τεχνών που απασχολεί το POMS ήταν η διαχείριση μιας προηγούμενης καθορισμένης περιόδου της πολεμικής κατάρτισης και ύστερα στην ίδια περίοδο (εκτείνοντας από ένα μόνο μάθημα σε πάνω από αρκετές μέρες /εβδομάδες/μήνες). Μια επιτυχημένη επίδειξη των θεραπευτικών ωφελειών θα είναι αν οι συμμετέχοντες της μελέτης δείξουν, στατιστικά σημαντικές αλλαγές στις βαθμολογίες από τη μία διαχείριση στην δεύτερη.

Πέρα από αυτά τα θέματα της δομικής εγκυρότητας, ακόμη και αν κάθε μελέτη της θεραπείας μέσω των πολεμικών τεχνών συμψηφίζει ένα θετικό αποτέλεσμα (το οποίο δεν έχει συμβεί) ο καθορισμός ποιες όψεις της κατάρτισης είναι υπεύθυνες για την αλλαγή θα είναι ζωτικής σημασίας για τη διαδεδομένη εφαρμογή. Πιθανοί παράγοντες στις πολεμικές τέχνες μπορεί να είναι : καλλιέργεια της πολεμικής ικανότητας (να είναι ικανός να παλέψει), φιλοσοφική /ηθική κατάρτιση, η αναλογία στις «σκληρές» και «μαλακές» τεχνικές, σωματική προσπάθεια, επίτευξη της κλάσης/θέσης, επιτυχημένη εφαρμογή των τεχνικών στο μάθημα, ανάπτυξη σχέσεων φιλίας μεταξύ των συμμαθητών και ένας άλλος αριθμός παραγόντων. Επιπλέον τα οφέλη ίσως δεν προέρχονται από ένα μοναδικό παράγοντα, αλλά μέσω ενός μοναδικού συνδυασμού των παραγόντων που μόνο οι πολεμικές τέχνες παρέχουν. Τουλάχιστον μία μελέτη έχει δείξει ότι συγκριτικά στους μαθητές ενός αθλητικού προγράμματος, ενός γενικότερου προγράμματος υγείας και της ομάδας ελέγχου, οι μαθητές του προγράμματος των πολεμικών τεχνών βελτιώθηκαν στη POMS βαθμολογία συγκριτικά με τις άλλες τρεις ομάδες( αν και χρειάζεται να βρούμε αναφορές για μακροπρόθεσμα αποτελέσματα).

Η θεραπεία μέσω μαχητικών (πολεμικών) τεχνών είναι ένα εγχείρημα που ακόμη αναπτύσσεται. Οι ερευνητές έχουν ακόμη να προσδιορίσουν τελειωτικά τα ιδιαίτερα γνωρίσματα των πολεμικών τεχνών τα οποία καλλιεργούν τα σωματικά και ψυχολογικά οφέλη. Κάποιοι έχουν στην θεωρία δείξει (βλέπε την Ισραηλινή μελέτη που βρίσκεται παραπάνω) ότι ένα σημαντικό χαρακτηριστικό είναι η δυαδική αλληλεπίδραση ανάμεσα στους μαθητές: η συνεργασία και η ανταπόκριση στην ανατροφοδότηση, στην εξάσκηση των πρακτικών όπως τα ριξίματα και τα χτυπήματα ίσως έχουν μεταφέρει την συνεργασία σε καταστάσεις της αληθινής ζωής. Ωστόσο, ακόμη και αν όλα τα χαρακτηριστικά έχουν ανακαλυφθεί ολοκληρωτικά μέσα σε ένα συγκεκριμένο σύστημα τέχνης, παραμένει το θέμα σε ποιο βαθμό η κατάρτιση σε αυτές τις τέχνες/συστήματα παρέχουν αυτά τα χαρακτηριστικά στους μαθητές τους. Ας μη ξεχνάμε ότι η εκπαίδευση σε άλλες τεχνικές/συστήματα ίσως παρέχουν και αυτά τα ίδια θεραπευτικά αποτελέσματα.

Πηγές

• Lamarre BW, Nosanchuk TA (June 1999). «Judo—the gentle way: a replication of studies on martial arts and aggression». Percept Mot Skills 88 (3 Pt 1): 992–6. PMID 10407909. 
• Reynes E, Lorant J (February 2002). «Effect of traditional judo training on aggressiveness among young boys». Percept Mot Skills 94 (1): 21–5. PMID 11883564. 
• Gleser JM, Margulies JY, Nyska M, Porat S, Mendelberg H, Wertman E (June 1992). «Physical and psychosocial benefits of modified judo practice for blind, mentally retarded children: a pilot study». Percept Mot Skills 74 (3 Pt 1): 915–25. PMID 1608729. 

Ενδεικτική βιβλιογραφία

• Psychosocial Benefits of Martial arts: Myth or Reality? By Brad Binder, Ph.D (1999) Waboku Jujitsu web site
• Endresen IM, Olweus D (May 2005). «Participation in power sports and antisocial involvement in preadolescent and adolescent boys». J Child Psychol Psychiatry 46 (5): 468–78. doi:10.1111/j.1469-7610.2005.00414.x. PMID 15845127. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2013-01-05. https://archive.today/20130105101608/http://www3.interscience.wiley.com/resolve/openurl?genre=article&sid=nlm:pubmed&issn=0021-9630&date=2005&volume=46&issue=5&spage=468. Ανακτήθηκε στις 2012-09-09. 
• Zivin G, Hassan NR, DePaula GF, et al. (2001). «An effective approach to violence prevention: traditional martial arts in middle school». Adolescence 36 (143): 443–59. PMID 11817627. http://findarticles.com/p/articles/mi_m2248/is_143_36/ai_82535317/pg_1. 
• Twemlow SW, Sacco FC (1998). «The application of traditional martial arts practice and theory to the treatment of violent adolescents». Adolescence 33 (131): 505–18. PMID 9831868. http://www.findarticles.com/p/articles/mi_m2248/is_131_33/ai_65352539/pg_1. 
• An extensive listing of studies that are related to "Sports, Exercise, and Mood", including martial arts: (see Sheet #'s 6, 28, and 43)