Μπεηλέρμπεης

Ο μπεηλέρμπεης (οθωμανικά τουρκικά: بكلربكی, παλαιά τουρκικά: beglerbegi, τουρκικά: beylerbeyi) ήταν αρχικά ανώτερος στρατιωτικός βαθμός και διοικητικός τίτλος στην Οθωμανική αυτοκρατορία. Η λέξη είναι σύνθετη από τον πληθυντικό του «μπέη» στη τουρκική Μπεηλέρ + Μπέης, που σημαίνει μπέης των μπέηδων, περίπου αρχίμπεης ή αρχιμπέης. Ο βαθμός αυτός στη συνέχεια αποτέλεσε τιμητική προσωνυμία που δίνονταν σε ανώτερους διοικητές επαρχιών ή άλλους αξιωματούχους, (και χωρίς διοικητική περιφέρεια) όταν πλέον η τιμητική επίσης προσωνυμία του μπέη είχε επεκταθεί σε πολύ μεγάλο αριθμό.

Ο βαθμός του μπεηλέρμπεη δίνονταν μέχρι του Σουλτάνου Αμπντούλ Χαμίτ Β΄ όπου και άρχισε να καταργείται σιωπηρά από τους επαναστάτες Νεότουρκους μέχρι που καταργήθηκε επίσημα από το κεμαλικό καθεστώς το 1923.

Κάθε Μπεηλέρμπεης φρόντιζε κυρίως για την είσπραξη των φόρων αλλά και τη συγκρότηση ένοπλων ιππικών τμημάτων, τους λεγόμενους σπαχήδες, υπό τη σημαία του λεγόμενη σαντζάκ, εξ ου και η ονομασία της διοικητικής περιφέρειάς του σαντζάκι. Όταν διοικούσε σατζάκιο λέγονταν επίσης και Σατζάκμπεης. Κατά την οθωμανική εθιμοτυπία οι Μπεηλερμπέηδες ακολουθούσαν αμέσως μετά τους βεζίρηδες που έφεραν όμως τον τίτλο του πασά, η δε προσαγόρευσή τους ήταν εκείνη του «εξοχότατου» εκτός του μπεηλέρμπεη της Τυνησίας που κατ' εξαίρεση έφερε το τίτλο του μπέη με τη προσαγόρευση όμως εκείνη του υψηλότατου, ως υποτελής του σουλτάνου ηγεμόνας.

Παρεμφερής τίτλος ήταν ο ατάμπεης ή αταμπέης.

Πηγές

• «Νεώτερον Εγκυκλοπαιδικόν Λεξικόν Ηλίου» τομ. 4ος, σελ. 295