Ισοκράτης: Διαφορά μεταξύ των αναθεωρήσεων

Περιεχόμενο που διαγράφηκε Περιεχόμενο που προστέθηκε

Ενδογραμμικά

Έκδοση από την 17:10, 28 Απριλίου 2012

Λίγο μεγαλύτερος από τον Πλάτωνα ο Ισοκράτης (436 π.Χ-338 π.Χ.) έζησε και έγραψε στο ίδιο πολιτισμικό και κοινωνικό πλαίσιο του Πελοποννησιακού πολέμου και την μεταβατική περίοδο από τον αποκαλούμενο χρυσό αιώνα στην περίοδο παρακμής της αθηναϊκής πόλης-κράτους.

Βίος

Γόνος της πλούσιας οικογένειας ενός κατασκευαστή αυλών είχε την καλύτερη δυνατή εκπαίδευση και μαθήτευσε σε αρκετούς Σοφιστές, όπως και στον Σωκράτη. Η οικογένειά του έχασε τα χρήματά της στον πόλεμο και ο Ισοκράτης αντιμετώπισε το δίλημμα της διαβίωσης. Έγινε δικηγόρος, λογογράφος για τα δικαστήρια επί δέκα περίπου χρόνια. Κάποιοι από τους λόγους που έγραψε σώζονται, αν και ο ίδιος αρνείται πως είναι δικοί του.

Επιθυμούσε απ’ ό,τι φαίνεται να γίνει ρήτορας, αλλά στερείτο της απαραίτητης δυνατής φωνής και της σκηνικής παρουσίας που απαιτείτο για αυτή την τέχνη. Έτσι, αποφάσισε να γίνει διδάσκαλος της ρητορικής, γεγονός που του απέδωσε και φήμη και χρήματα. Προσέλκυσε μαθητές από όλες τις γωνιές του ελληνόφωνου κόσμου και πολλοί από αυτούς έγιναν σημαντικοί ηγέτες της εποχής του. Ο Ισοκράτης πέθανε στην ηλικία των 98 χρόνων. Σύμφωνα με την παράδοση αυτοκτόνησε με τη μέθοδο της λιμοκτονίας, όταν άκουσε τα νέα για την κατάκτηση του Φιλίππου στην μάχη της Χαιρώνειας. Ωστόσο, κάτι τέτοιο είναι μάλλον απίθανο, αφού ήταν από εκείνους που ενθάρρυναν τον Φίλιππο να το πράξει.

Η φιλοσοφία του

"Ὁμολογεῖται μὲν γὰρ τὴν πόλιν ἡμῶν ἀρχαιοτάτην εἶναι καὶ μεγίστην καὶ παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις ὀνομαστοτάτην: οὕτω δὲ καλῆς τῆς ὑποθέσεως οὔσης, ἐπὶ τοῖς ἐχομένοις τούτων ἔτι μᾶλλον ἡμᾶς προσήκει τιμᾶσθαι. Tαύτην γὰρ οἰκοῦμεν οὐχ ἑτέρους ἐκβαλόντες οὐδ' ἐρήμην καταλαβόντες οὐδ' ἐκ πολλῶν ἐθνῶν μιγάδες συλλεγέντες, ἀλλ' οὕτω καλῶς καὶ γνησίως γεγόναμεν, ὥστ' ἐξ ἧσπερ ἔφυμεν, ταύτην ἔχοντες ἅπαντα τὸν χρόνον διατελοῦμεν, αὐτόχθονες ὄντες καὶ τῶν ὀνομάτων τοῖς αὐτοῖς, οἷσπερ τοὺς οἰκειοτάτους, τὴν πόλιν ἔχοντες προσειπεῖν: μόνοις γὰρ ἡμῖν τῶν Ἑλλήνων τὴν αὐτὴν τροφὸν καὶ πατρίδα καὶ μητέρα καλέσαι προσήκει.".Πανηγυρικός εδάφιο 25

Θεωρούσε την Αθήνα αρχαιοτάτη πόλη, μεγάλη και γνωστή στα πέρατα του κόσμου, σε όλους τους ανθρώπους. Αυτή δήλωνε "κατοικούμε, όχι επειδή διώξαμε άλλους για να την αρπάξουμε, ούτε τη βρήκαμε μια άδεια πόλη και είπαμε να την κατοικήσουμε, ούτε από πολλά έθνη εμαζευτήκαμε στην Αθήνα. Αλλά! καλώς και γνησίως, εγίναμε από την αρχή του χρόνου, είμαστε εδώ, αυτόχθονες". Πίστευε επίσης πως την πόλιν αυτή (των Αθήνων)... " μόνο σε εμάς τους Έλληνες ταιριάζει να την καλούμε και μάνα και πατρίδα".

"Tοσοῦτον δ' ἀπολέλοιπεν ἡ πόλις ἡμῶν περὶ τὸ φρονεῖν καὶ λέγειν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους, ὥσθ' οἱ ταύτης μαθηταὶ τῶν ἄλλων διδάσκαλοι γεγόνασι, καὶ τὸ τῶν Ἑλλήνων ὄνομα πεποίηκε μηκέτι τοῦ γένους ἀλλὰ τῆς διανοίας δοκεῖν εἶναι, καὶ μᾶλλον Ἕλληνας καλεῖσθαι τοὺς τῆς παιδεύσεως τῆς ἡμετέρας παρά τοὺς τῆς κοινῆς φύσεως μετέχοντας". Πανηγυρικός εδάφιο 50

O Ισοκράτης στον Πανηγυρικό 50 προσπαθεί να ενώσει τους ΄Ελληνες υπό τη σκέπη της Αθηναϊκής ηγεμονίας που όμως τότε, μετά την Ανταλκίδειο Ειρήνη, παρήκμαζε στρατιωτικά. Έτσι στρέφεται στο χώρο του πολιτισμού, όπου η πόλη του είχε τα πρωτεία. ΄Ετσι η ημετέρα παίδευση είναι η Αθηναϊκή (όχι η Ελληνική γενικά αλλά συγκεκριμένα η Αθηναϊκή) και καλεί τους ΄Ελληνες να ενωθούν υπό τη σκέπη της, κατ΄ αυτόν, πνευματικής τους μητέρας. ^[1]

Για λόγους ευδαιμονίας συμβουλεύει το Φίλιππο να πάρει την ηγεμονία των Ελλήνων, να επιβάλει μεταξύ τους ομόνοια και να εκστρατεύσει προς την Ασία για να κατακτήσει τους βαρβάρους και τον πλούτο τους. Κάτι που φυσικά δεν έκανε τελικώς ο Φίλιππος αλλά ο υιός του Αλέξανδρος. Οι σκέψεις του Ισοκράτη θα συνοδεύσουν τον Αλέξανδρο μέχρι την Ινδία.

"μέλλω γάρ σοι συμβουλεύειν προστῆναι τῆς τε τῶν Ἑλλήνων ὁμονοίας καὶ τῆς ἐπὶ τοὺς βαρβάρους στρατείας: ἔστι δὲ τὸ μὲν πείθειν πρὸς τοὺς Ἕλληνας συμφέρον, τὸ δὲ βιάζεσθαι πρὸς τοὺς βαρβάρους χρήσιμον."Φίλιππος εδάφιο 16

"τοῖς μὲν γὰρ ἱκανὴν τὴν οἴκοι χώραν κατέλιπον, τοῖς δὲ πλείω τῆς ὑπαρχούσης ἐπόρισαν: ἅπαντα γὰρ περιεβάλοντο τὸν τόπον, ὃν νῦν τυγχάνομεν κατέχοντες. ὥστε καὶ τοῖς ὕστερον βουληθεῖσιν ἀποικίσαι τινὰς καὶ μιμήσασθαι τὴν πόλιν τὴν ἡμετέραν πολλὴν ῥᾳστώνην ἐποίησαν: οὐ γὰρ αὐτοὺς ἔδει κτωμένους χώραν διακινδυνεύειν, ἀλλ' εἰς τὴν ὑφ' ἡμῶν ἀφορισθεῖσαν, εἰς ταύτην οἰκεῖν ἰόντας. καίτοι τίς ἂν ταύτης ἡγεμονίαν ἐπιδείξειεν ἢ πατριωτέραν, τῆς πρότερον γενομένης πρὶν τὰς πλείστας οἰκισθῆναι τῶν Ἑλληνίδων πόλεων, ἢ μᾶλλον συμφέρουσαν, τῆς τοὺς μὲν βαρβάρους ἀναστάτους ποιησάσης, τοὺς δ' Ἕλληνας εἰς τοσαύτην εὐπορίαν προαγαγούσης."Πανηγυρικός εδάφιο 36-37

Πίστευε πως οι αλλοδαποί ήταν πλέον σε όλον τον Ελληνικό τόπο, όχι γιατί οι βάρβαροι κατάφεραν να την κατακτήσουν, αλλά επειδή οι Έλληνες παράτησαν τις πόλεις τους και συστήνει στο Φίλιππο να διώξει όλους τους βαρβάρους με φοβέρα και συνάμα να φέρει ευπορία στους Έλληνες. Γι΄ αυτό και ο Ισοκράτης θεωρείται ο πνευματικός πατέρας του Ελληνικού Έθνους. Πρώτος διατυπώνει την ανάγκη της διατήρησης του Έθνους.

Θεωρούσε τα κουραστικά, αφηρημένα επιχειρήματα του Πλάτωνα για τη μεταφυσική, την επιστημολογία και την ανθρώπινη φύση ανεδαφικά. Ήταν πρακτικός, προσγειωμένος άνθρωπος, που επιθυμούσε να επιλύσει άμεσα προβλήματα. Η πραγματικότητα είναι η άμεση ανθρώπινη εμπειρία: «Αυτό που βλέπεις είναι αυτό που παίρνεις». Η μεταφυσική θεώρηση είναι απώλεια χρόνου και ενέργειας. Η γνώση είναι σχετική. Δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για τίποτα. Το μόνο που μπορούμε να έχουμε, είναι καλές απόψεις. Η καλή άποψη είναι εκείνη που βοηθά στην ερμηνεία της ζωής με τρόπο που βοηθά το δρόμο μας μέσα στη ζωή. Οι συσχετίσεις με την έσχατη πραγματικότητα δεν είναι σημαντικές. Ο Ισοκράτης θεωρεί τις αξίες σχετικές, ωστόσο συμφωνεί με τον Πλάτωνα για την προώθηση των παραδοσιακών ελληνικών αξιών. Το κάνει, όμως, για διαφορετικούς λόγους. Πιστεύει ότι οι ελληνικές αξίες είναι χρήσιμες, αλλά όχι κατ’ ανάγκην αληθινές.

Ο Ισοκράτης συνειδητοποίησε ότι το σχετιστικό σύστημα αξιών δεν είχε την αναγκαία ψυχολογική δύναμη για να ελκύσει τους ανθρώπους στον κοινό δεσμό της ενότητας και την αδελφοσύνη που θα σταθεροποιούσε τους δεσμούς μιας κοινωνίας εν αποσυνθέσει. Αυτός είναι ο λόγος για τον οποίο προώθησε ένα πολιτικό ιδανικό που θα μπορούσε να ενώσει το πανελλήνιο και το κατάλληλο πρόσωπο –τον Φίλιππο- που θα μπορούσε να το πραγματώσει. Παράλληλα θεωρούσε, όπως και οι περισσότεροι σύγχρονοί του διανοητές, την εκπαίδευση ως λυτρωτή του ελληνικού κόσμου.

Ισοκράτης κατά Δημοσθένους

Οι δύο ρήτορες είναι εισηγητές δύο εκ διαμέτρου αντίθετων ιδεολογιών. Ελληνοκεντρικός ο Ισοκράτης θεωρεί ότι η Ελλάδα ενωμένη υπό του Φιλίππου οφείλει να εκστρατεύσει εναντίον του προαιώνιου αντιπάλου της, της Περσικής Αυτοκρατορίας. Αθηνοκεντρικός ο Δημοσθένης δεν αποδέχεται το γεγονός ότι η Αθήνα του 4ου π.Χ. αι., με εμφανή τα σημεία της παρακμής, είναι υποχρεωμένη να παραχωρήσει την πρωτοκαθεδρία σε κάποια άλλη πόλη.

Σύμφωνα με τον Δημοσθένη, (Α΄ Ολυνθ. 15), η επιλογή να πολεμήσουν οι Αθηναίοι στην Χαλκιδική, βοηθώντας παράλληλα τους Ολυνθίους να αποκρούσουν τον Φίλιππο μετά την κήρυξη του πολέμου εναντίον της ολυνθιακής συμμαχίας των πόλεων της Χαλκιδικής το 349 π.Χ., παρουσιάζει στρατηγικά πλεονεκτήματα. Μεταφέροντας τον πόλεμο στην επικράτεια του αντιπάλου, οι Αθηναίοι δε θα πληγούν άμεσα από τις συνέπειες πολεμικών επιχειρήσεων στα πατρώα εδάφη. Η διασφάλιση των πατρώων εδαφών και η μεταφορά του πολέμου στα εχθρικά εδάφη είναι αποδεκτή στρατηγική για τη διατήρηση της πολεμικής ισχύος, καθώς η παραγωγική ερήμωση της γης και η αρνητική ψυχολογία που δημιουργεί η προσέγγιση του εχθρού είναι παράγοντες αρνητικοί σε μια πολεμική αναμέτρηση.

Ο Δημοσθένης, επιστρατεύοντας τη ρητορική του δεινότητα, επιχειρεί μια ιδεολογική προπαρασκευή της κοινής γνώμης χρησιμοποιώντας την έννοια του κοινού συμφέροντος από τη δική του οπτική γωνία. (Α΄ Ολυνθ. 28). Αν οι Αθηναίοι επιτύχουν στην εκστρατεία της Χαλκιδικής οι πλούσιοι με μικρή θυσία –οικονομική επιβάρυνση- θα συνεχίσουν να απολαμβάνουν ανενόχλητα τα άφθονα αγαθά που κατέχουν και οι στρατεύσιμοι νέοι θα αποκτήσουν την πολεμική εμπειρία που θα τους κάνει δεινούς φύλακες της ακεραιότητας των Αθηνών.

Είναι σημαντικό να κατανοήσουμε στην προκειμένη περίπτωση ότι δεν έχουμε να κάνουμε με την οπτική γωνία του ιστορικού, αλλά εκείνη του ρήτορα. Ο ρήτορας ανά τους αιώνες είναι όργανο παρασκευής ιδεολογίας και μετατόπισης της κοινής γνώμης και συνεπώς χρησιμοποιεί όλα εκείνα τεχνάσματα του λόγου που θα του επιτρέψουν να επιτύχει τους στόχους του. Όπως, για παράδειγμα, οι πολιτικοί ή οι δικηγόροι στη σημερινή εποχή. Ο [[Ιστορία|ιστορικός], αντιθέτως, καταγράφει γεγονότα. Ο ρήτορας ωθεί την κοινή γνώμη στην παραγωγή γεγονότων. Συνεπώς, τα συμπεράσματα περί πολιτικής ισχύος από τον ρητορικό λόγο είναι αιωρούμενα σε ένα υποθετικό πεδίο, καθώς η ιστορική πραγματικότητα -ιδιαίτερα στην προκειμένη περίπτωση- είναι παντελώς διάφορη του ρητορικού λόγου.

Ο Ισοκράτης, στο λόγο του που εκφωνήθηκε το 346 π.Χ. εκθέτει ένα διαφορετικό πολιτικό σχέδιο, ίδιο με εκείνο που είχε εκθέσει και στον Πανηγυρικό του. Σύμφωνα με αυτό το σχέδιο οι Έλληνες οφείλουν να αναλάβουν πολεμική δράση εναντίον των Περσών. Η διαφορά ανάμεσα στους δύο λόγους είναι ότι στον Πανηγυρικό αναγνώρισε στην Αθήνα το δικαίωμα να πρωτοστατήσει στον αγώνα κατά τον Περσών. Η αναστροφή του σκηνικού στον Φίλιππο, είναι και η ουσία του πολιτικού ρεαλισμού και της διορατικότητάς του. Αναγνωρίζει ότι η Αθήνα δεν μπορεί πλέον να αποτελέσει πόλο έλξης για τις υπόλοιπες πόλεις της Ελλάδος και συνεπώς δεν μπορεί να πρωτοστατήσει σε έναν τέτοιο αγώνα. Επιχειρεί να πείσει, λοιπόν, τον Φίλιππο να αναλάβει την εκστρατεία με κίνητρο τη δόξα και την υστεροφημία του (134), αλλά η ουσία της παρότρυνσής του είναι η αύξηση της πολεμικής ισχύος των Ελλήνων έναντι των Περσών. O B. Τζάγκερ (W. Jaeger) έχει εκφράσει την άποψη πως ο Ισοκράτης είναι πολιτικά ρομαντικός και ότι η μοναδική ρεαλιστική λύση για τους Αθηναίους ήταν εκείνη που πρότεινε ο Δημοσθένης. Ωστόσο, ο ρεαλισμός ενυπάρχει στο εφικτό και το εφικτό στην προκειμένη περίπτωση ήταν να οσμιστούν οι Αθηναίοι σύσσωμοι τις επερχόμενες αλλαγές και να δράσουν ανάλογα. Ο ρομαντισμός συνυπάρχει με την ουτοπία και η πολιτική ουτοπία στην προκειμένη περίπτωση ήταν η προσπάθεια ανασύστασης του μεγαλείου μιας πόλης που είχε ολοκληρώσει σε εκείνη την περίοδο τον ιστορικό της κύκλο. Εμμέσως η παρότρυνση του Ισοκράτη προς τον Φίλιππο υπηρετεί και άλλους στόχους, ο κυριότερος των οποίων είναι η αποφυγή της στρατιωτικής σύγκρουσης ανάμεσα στην Αθήνα και τον Φίλιππο και η εύνοια του ισχυρού στο νέο πολιτικό σκηνικό που διαμορφώνεται. Πολύ αργότερα, στην τρίτη επιστολή του προς Φίλιππον, λίγο μετά τη συντριπτική ήττα των Αθηναίων στην Χαιρώνεια το 338 π.Χ., επαναλαμβάνει την ίδια προτροπή, αναγνωρίζοντας ότι ήταν οι πολιτικές συγκυρίες που τον ώθησαν να συμβουλεύσει τον Φίλιππο να φέρει την ομόνοια ανάμεσα στους Έλληνες.

Μαρτυρίες

Οι γραπτές μαρτυρίες επιβεβαιώνουν ότι υπήρχαν τουλάχιστον τρείς ανδριάντες του Ισοκράτη, που ανηγέρθηκαν κατά τον 4ο αιώνα Π.Κ.Ε.: δύο στην Αθήνα (Πλούταρχος, Βίοι 10 839C), ένα στο Ολυμπιείον (Παυσανίας, Αττικά XVIII 8 και Πλουτ., Βίοι 839B) και ένα στην Ελευσίνα από τον Τιμόθεο, τον γιο του Κόνωνα (Πλουτ., Βίοι, 10 838D). Λέγεται, επίσης, ότι υπήρχε προσωπογραφία του στο Πομπείον στην Αθήνα, το οποίο αποδίδεται στον Λεωχάρη. Ο Χριστόδωρος αναφέρει ένα ορειχάλκινο άγαλμα πιθανώς Ρωμαϊκό αντίγραφο, στον Ζεύξιππο στην Κωνσταντινούπολη.

Πηγές

↑ James I. Porter, Classical pasts: the classical traditions of Greece and Rome Classical pasts, Princeton University Press, 2006, 0691089426, 9780691089423, p.383-384, "The telos towards which the whole encomium is directed is neither military nor material, but cultural, and in particular linguistic: •toiio4ia (in Isocrates’, not in Plato’s sense) is Athens’s gift to the world, and eloquence, which distinguishes men from animals and liberally educated men (τους ευθύς εξαρχής ελευθέρως τεθραμμένους) from uncultured ones, is honoured in that city more than in any other.3° Thus Isocrates can claim that it is above all in the domain of language that Athens has become the school for the rest of the world: “And so far has our city distanced the rest of mankind in thought and in speech that her pupils have become the teachers of the rest of the world; and she has brought it about that the name ‘Hellenes’ suggests no longer a race but an intelligence, and thin the title ‘Hellenes’ is applied rather to those who share our culture than to those who share a common blood:’3’ Like Pericles’ funeral oration in Thucydides, upon which this section of the Panegyricus is closely modelled,32 Isocrates’ panegyric emphasizes abstract cultural values but its ultimate goal is in fact more concretely military: the speech as a whole aims at convincing the other Greek cities to grant Athens hegemony and leadership in an expedition against the Pεrsians, which will reunite the Greeks by distracting them from their internecine warfare. But Athens’s present military weakness in the wake of the Peace of Antalcidas (387 B.C.E.) deprives Isocrates of the easiest argument, that leadership should be given to the city that has the greatest military strength. Hence he must appeal to past military and culturall glories in order to justify present claims—indeed, his evident reuse of themes from Pericles’ funeral oration is part of the same rhetorical strategy, designed as it is to remind fourth-century pan-Hellenic readers of Athens’s fifth-century glory. But what passes itself off here as the disinterested praise of a city is in fact the canny self-advertisement of a successful businessman, and Isocrates’ climactic celebration of Athenian philosophy and eloquence is little more than a thinly disguised panegyric for what he saw as his very own contribution to Athenian, Greek and world culture. For φιλοσοφία and eloquence were in fact the slogans of Isocrates’ own educational program.

Έργα

Wikisource logo

Στη Βικιθήκη υπάρχει υλικό που έχει σχέση με το θέμα:
Συγγραφέας:Ισοκράτης

Wikiquote logo

Στα Βικιφθέγματα υπάρχει υλικό σχετικό με το λήμμα:
Ισοκράτης

Commons logo

Τα Wikimedia Commons έχουν πολυμέσα σχετικά με το θέμα
Ισοκράτης

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

Ισοκράτης, Άπαντα, Τόμος 4: Περί της ειρήνης, Αρεοπαγιτικός, Φίλιππος, (μτφρ. Σ. Παπαϊωάννου), Κάκτος, (Αθήνα, 1992).

Ισοκράτης, Περί ειρήνης, Κατά των Σοφιστών, Επιστολαί προς Φίλιππον και Αλέξανδρον, (μτφρ. Μ. Ξάνθου) Ζήτρος, (Αθήνα, 2001).
Kennedy G., Ιστορία της Κλασικής Ρητορικής, (μτφρ. Ν. Νικολούδης), Παπαδήμας, (Αθήνα, ⁴2003).
Mathieu G., Οι πολιτικές ιδέες του Ισοκράτη, (μτφρ.: Κ. Διαμαντάκου), Καρδαμίτσας, (Αθήνα, 1995)
Richter, G.M.A., The Portraits of the Greeks, Richter (1984)
William Smith, (ed.) A Dictionary of Greek and Roman Antiquities, Albemarle Street, John Murray, (London, 1890).
Bryant, Donald C., ed. Ancient Greek and Roman Rhetoricians: A Biographical Dictionary. Columbia, MO 1969.
Βολιώτης, Ν.: «Θρησκευτικαί και μεταφυσικαί αναζητήσεις κατά τον Δ΄ π.Χ. αιώνα. Η θεολογία του Πλάτωνος και του Αριστοτέλους εν συνδυασμώ προς την του Ισοκράτους». Πλάτων 32/33 (1980-81), 356-365.

Δικτυακοί τόποι

[1] James I. Porter, Classical pasts: the classical traditions of Greece and Rome Classical pasts, Princeton University Press, 2006, 0691089426, 9780691089423, p.383-384, "The telos towards which the whole encomium is directed is neither military nor material, but cultural, and in particular linguistic: •toiio4ia (in Isocrates’, not in Plato’s sense) is Athens’s gift to the world, and eloquence, which distinguishes men from animals and liberally educated men (τους ευθύς εξαρχής ελευθέρως τεθραμμένους) from uncultured ones, is honoured in that city more than in any other.3° Thus Isocrates can claim that it is above all in the domain of language that Athens has become the school for the rest of the world: “And so far has our city distanced the rest of mankind in thought and in speech that her pupils have become the teachers of the rest of the world; and she has brought it about that the name ‘Hellenes’ suggests no longer a race but an intelligence, and thin the title ‘Hellenes’ is applied rather to those who share our culture than to those who share a common blood:’3’ Like Pericles’ funeral oration in Thucydides, upon which this section of the Panegyricus is closely modelled,32 Isocrates’ panegyric emphasizes abstract cultural values but its ultimate goal is in fact more concretely military: the speech as a whole aims at convincing the other Greek cities to grant Athens hegemony and leadership in an expedition against the Pεrsians, which will reunite the Greeks by distracting them from their internecine warfare. But Athens’s present military weakness in the wake of the Peace of Antalcidas (387 B.C.E.) deprives Isocrates of the easiest argument, that leadership should be given to the city that has the greatest military strength. Hence he must appeal to past military and culturall glories in order to justify present claims—indeed, his evident reuse of themes from Pericles’ funeral oration is part of the same rhetorical strategy, designed as it is to remind fourth-century pan-Hellenic readers of Athens’s fifth-century glory. But what passes itself off here as the disinterested praise of a city is in fact the canny self-advertisement of a successful businessman, and Isocrates’ climactic celebration of Athenian philosophy and eloquence is little more than a thinly disguised panegyric for what he saw as his very own contribution to Athenian, Greek and world culture. For φιλοσοφία and eloquence were in fact the slogans of Isocrates’ own educational program.

[1]

@@ Γραμμή 12: / Γραμμή 12: @@
 ''"Ὁμολογεῖται μὲν γὰρ τὴν πόλιν ἡμῶν ἀρχαιοτάτην εἶναι καὶ μεγίστην καὶ παρὰ πᾶσιν ἀνθρώποις ὀνομαστοτάτην: οὕτω δὲ καλῆς τῆς ὑποθέσεως οὔσης, ἐπὶ τοῖς ἐχομένοις τούτων ἔτι μᾶλλον ἡμᾶς προσήκει τιμᾶσθαι. Tαύτην γὰρ οἰκοῦμεν οὐχ ἑτέρους ἐκβαλόντες οὐδ' ἐρήμην καταλαβόντες οὐδ' ἐκ πολλῶν ἐθνῶν μιγάδες συλλεγέντες, ἀλλ' οὕτω καλῶς καὶ γνησίως γεγόναμεν, ὥστ' ἐξ ἧσπερ ἔφυμεν, ταύτην ἔχοντες ἅπαντα τὸν χρόνον διατελοῦμεν, αὐτόχθονες ὄντες καὶ τῶν ὀνομάτων τοῖς αὐτοῖς, οἷσπερ τοὺς οἰκειοτάτους, τὴν πόλιν ἔχοντες προσειπεῖν: μόνοις γὰρ ἡμῖν τῶν Ἑλλήνων τὴν αὐτὴν τροφὸν καὶ πατρίδα καὶ μητέρα καλέσαι προσήκει.".[http://el.wikisource.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CE%B3%CF%85%CF%81%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82#25 Πανηγυρικός εδάφιο 25]''
-Θεωρούσε την Αθήνα αρχαιότατη πόλη και μεγάλη και γνωστή στα πέρατα του κόσμου, σε όλους τους ανθρώπους. Αυτή δήλωνε "κατοικούμε, όχι επειδή διώξαμε άλλους για να την αρπάξουμε, ούτε τη βρήκαμε μια άδεια πόλη και είπαμε να την κατοικήσουμε, ούτε από πολλά έθνη εμαζευτήκαμε στην Αθήνα. Αλλά! καλώς και γνησίως, εγίναμε από την αρχή του χρόνου, είμαστε εδώ, αυτόχθονες". Πίστευε επίσης πως την πόλην αυτή (την Αθήνα)... "μόνο εμείς οι Έλληνες δικαιούμαστε να την ονομάζουμε και μάνα και πατρίδα".
+Θεωρούσε την Αθήνα αρχαιοτάτη πόλη, μεγάλη και γνωστή στα πέρατα του κόσμου, σε όλους τους ανθρώπους. Αυτή δήλωνε "κατοικούμε, όχι επειδή διώξαμε άλλους για να την αρπάξουμε, ούτε τη βρήκαμε μια άδεια πόλη και είπαμε να την κατοικήσουμε, ούτε από πολλά έθνη εμαζευτήκαμε στην Αθήνα. Αλλά! καλώς και γνησίως, εγίναμε από την αρχή του χρόνου, είμαστε εδώ, αυτόχθονες". Πίστευε επίσης πως την πόλιν αυτή (των Αθήνων)... " μόνο σε εμάς τους Έλληνες ταιριάζει να την καλούμε και μάνα και πατρίδα".
 ''"Tοσοῦτον δ' ἀπολέλοιπεν ἡ πόλις ἡμῶν περὶ τὸ φρονεῖν καὶ λέγειν τοὺς ἄλλους ἀνθρώπους, ὥσθ' οἱ ταύτης μαθηταὶ τῶν ἄλλων διδάσκαλοι γεγόνασι, καὶ τὸ τῶν Ἑλλήνων ὄνομα πεποίηκε μηκέτι τοῦ γένους ἀλλὰ τῆς διανοίας δοκεῖν εἶναι, καὶ μᾶλλον Ἕλληνας καλεῖσθαι τοὺς τῆς παιδεύσεως τῆς ἡμετέρας παρά τοὺς τῆς κοινῆς φύσεως μετέχοντας". [http://el.wikisource.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%BD%CE%B7%CE%B3%CF%85%CF%81%CE%B9%CE%BA%CF%8C%CF%82#50 Πανηγυρικός εδάφιο 50]
 ''
-O Iσοκράτης στον Πανηγυρικό 50 προσπαθεί να ενώσει τους ΄Ελληνες υπό τη σκέπη της Αθηναϊκής ηγεμονίας που όμως τότε, μετά την [[Ανταλκίδειος ειρήνη|Ανταλκίδειο Ειρήνη]], παρήκμαζε στρατιωτικά. Ετσι στρέφεται στο χώρο του πολιτισμού, όπου η πόλη του ειχε τα πρωτεία. ΄Ετσι η ημετέρα παίδευση είναι η Αθηναϊκή (όχι η Ελληνική γενικά αλλά συγκεκριμένα η Αθηναϊκή) και καλεί τους ΄Ελληνες να ενωθούν υπό τη σκέπη της, κατ΄ αυτόν, πνευματικής τους μητέρας. <ref>'''James I. Porter, Classical pasts: the classical traditions of Greece and Rome Classical pasts, Princeton University Press, 2006, 0691089426, 9780691089423, p.383-384,''' "The telos towards which the whole encomium is directed is neither military nor material, but cultural, and in particular linguistic: •toiio4ia (in Isocrates’, not in Plato’s sense) is Athens’s gift to the world, and eloquence, which distinguishes men from animals and liberally educated men (τους ευθύς εξαρχής ελευθέρως τεθραμμένους) from uncultured ones, is honoured in that city more than in any other.3° Thus Isocrates can claim that it is above all in the domain of language that Athens has become the school for the rest of the world: “And so far has our city distanced the rest of mankind in thought and in speech that her pupils have become the teachers of the rest of the world; and she has brought it about that the name ‘Hellenes’ suggests no longer a race but an intelligence, and thin the title ‘Hellenes’ is applied rather to those who share our culture than to those who share a common blood:’3’ Like Pericles’ funeral oration in Thucydides, upon which this section of the Panegyricus is closely modelled,32 Isocrates’ panegyric emphasizes abstract cultural values but its ultimate goal is in fact more concretely military: the speech as a whole aims at convincing the other Greek cities to grant Athens hegemony and leadership in an expedition against the Pεrsians, which will reunite the Greeks by distracting them from their internecine warfare. But Athens’s present military weakness in the wake of the Peace of Antalcidas (387 B.C.E.) deprives Isocrates of the easiest argument, that leadership should be given to the city that has the greatest military strength. Hence he must appeal to past military and culturall glories in order to justify present claims—indeed, his evident reuse of themes from Pericles’ funeral oration is part of the same rhetorical strategy, designed as it is to remind fourth-century pan-Hellenic readers of Athens’s fifth-century glory. But what passes itself off here as the disinterested praise of a city is in fact the canny self-advertisement of a successful businessman, and Isocrates’ climactic celebration of Athenian philosophy and eloquence is little more than a thinly disguised panegyric for what he saw as his very own contribution to Athenian, Greek and world culture. For φιλοσοφία and eloquence were in fact the slogans of Isocrates’ own educational program.</ref>
+O Ισοκράτης στον Πανηγυρικό 50 προσπαθεί να ενώσει τους ΄Ελληνες υπό τη σκέπη της Αθηναϊκής  ηγεμονίας που όμως τότε, μετά την [[Ανταλκίδειος ειρήνη|Ανταλκίδειο Ειρήνη]], παρήκμαζε στρατιωτικά. Έτσι στρέφεται στο χώρο του πολιτισμού, όπου η πόλη του είχε τα πρωτεία. ΄Ετσι η ημετέρα παίδευση είναι η Αθηναϊκή (όχι η Ελληνική γενικά αλλά συγκεκριμένα η Αθηναϊκή) και καλεί τους ΄Ελληνες να ενωθούν υπό τη σκέπη της, κατ΄ αυτόν, πνευματικής τους μητέρας. <ref>'''James I. Porter, Classical pasts: the classical traditions of Greece and Rome Classical pasts, Princeton University Press, 2006, 0691089426, 9780691089423, p.383-384,''' "The telos towards which the whole encomium is directed is neither military nor material, but cultural, and in particular linguistic: •toiio4ia (in Isocrates’, not in Plato’s sense) is Athens’s gift to the world, and eloquence, which distinguishes men from animals and liberally educated men (τους ευθύς εξαρχής ελευθέρως τεθραμμένους) from uncultured ones, is honoured in that city more than in any other.3° Thus Isocrates can claim that it is above all in the domain of language that Athens has become the school for the rest of the world: “And so far has our city distanced the rest of mankind in thought and in speech that her pupils have become the teachers of the rest of the world; and she has brought it about that the name ‘Hellenes’ suggests no longer a race but an intelligence, and thin the title ‘Hellenes’ is applied rather to those who share our culture than to those who share a common blood:’3’ Like Pericles’ funeral oration in Thucydides, upon which this section of the Panegyricus is closely modelled,32 Isocrates’ panegyric emphasizes abstract cultural values but its ultimate goal is in fact more concretely military: the speech as a whole aims at convincing the other Greek cities to grant Athens hegemony and leadership in an expedition against the Pεrsians, which will reunite the Greeks by distracting them from their internecine warfare. But Athens’s present military weakness in the wake of the Peace of Antalcidas (387 B.C.E.) deprives Isocrates of the easiest argument, that leadership should be given to the city that has the greatest military strength. Hence he must appeal to past military and culturall glories in order to justify present claims—indeed, his evident reuse of themes from Pericles’ funeral oration is part of the same rhetorical strategy, designed as it is to remind fourth-century pan-Hellenic readers of Athens’s fifth-century glory. But what passes itself off here as the disinterested praise of a city is in fact the canny self-advertisement of a successful businessman, and Isocrates’ climactic celebration of Athenian philosophy and eloquence is little more than a thinly disguised panegyric for what he saw as his very own contribution to Athenian, Greek and world culture. For φιλοσοφία and eloquence were in fact the slogans of Isocrates’ own educational program.</ref>
-Για λόγους ευδαιμονίας συμβουλεύει το Φίλιππο να πάρει την ηγεμονία των Ελλήνων, να επιβάλει μεταξύ τους ομόνοια και να εκστρατεύσει προς την Ασία για να κατακτήσει τους βαρβάρους και τον πλούτο τους. Κάτι που φυσικά δεν έκανε τελικά ο Φίλιππος αλλά ο υιος του ο [[Αλέξανδρος ο Μέγας|Αλέξανδρος]]. Οι σκέψεις του Ισοκράτη θα συνοδεύσουν τον Αλέξανδρο μέχρι την Ινδία.
+Για λόγους ευδαιμονίας συμβουλεύει το Φίλιππο να πάρει την ηγεμονία των Ελλήνων, να επιβάλει μεταξύ τους ομόνοια και να εκστρατεύσει προς την Ασία για να κατακτήσει τους βαρβάρους και τον πλούτο τους. Κάτι που φυσικά δεν έκανε τελικώς ο Φίλιππος αλλά ο υιός του [[Αλέξανδρος ο Μέγας|Αλέξανδρος]]. Οι σκέψεις του Ισοκράτη θα συνοδεύσουν τον Αλέξανδρο μέχρι την Ινδία.
 ''"μέλλω γάρ σοι συμβουλεύειν προστῆναι τῆς τε τῶν Ἑλλήνων ὁμονοίας καὶ τῆς ἐπὶ τοὺς βαρβάρους στρατείας: ἔστι δὲ τὸ μὲν πείθειν πρὸς τοὺς Ἕλληνας συμφέρον, τὸ δὲ βιάζεσθαι πρὸς τοὺς βαρβάρους χρήσιμον."''[http://el.wikisource.org/wiki/%CE%A6%CE%AF%CE%BB%CE%B9%CF%80%CF%80%CE%BF%CF%82#16 Φίλιππος εδάφιο 16]
@@ Γραμμή 26: / Γραμμή 26: @@
 Πίστευε πως οι αλλοδαποί ήταν πλέον σε όλον τον Ελληνικό τόπο, όχι γιατί οι βάρβαροι κατάφεραν να την κατακτήσουν, αλλά επειδή οι Έλληνες παράτησαν τις πόλεις τους και συστήνει στο Φίλιππο να διώξει όλους τους βαρβάρους με φοβέρα και συνάμα να φέρει ευπορία στους Έλληνες.
-Γι΄ αυτό και ο Ισοκράτης θεωρείται ο πατέρας του Ελληνικού Έθνους. Πρώτος διατυπώνει την ανάγκη της διατήρησης του Έθνους.
+Γι΄ αυτό και ο Ισοκράτης θεωρείται ο πνευματικός πατέρας του Ελληνικού Έθνους. Πρώτος διατυπώνει την ανάγκη της διατήρησης του Έθνους.
 Θεωρούσε τα κουραστικά, αφηρημένα επιχειρήματα του Πλάτωνα για τη μεταφυσική, την επιστημολογία και την [[άνθρωπος|ανθρώπινη φύση]] ανεδαφικά. Ήταν πρακτικός, προσγειωμένος άνθρωπος, που επιθυμούσε να επιλύσει άμεσα προβλήματα. Η πραγματικότητα είναι η άμεση ανθρώπινη εμπειρία: «Αυτό που βλέπεις είναι αυτό που παίρνεις». Η [[μεταφυσική]] θεώρηση είναι απώλεια χρόνου και ενέργειας. Η γνώση είναι σχετική. Δεν μπορούμε να είμαστε βέβαιοι για τίποτα. Το μόνο που μπορούμε να έχουμε, είναι καλές απόψεις. Η καλή άποψη είναι εκείνη που βοηθά στην ερμηνεία της ζωής με τρόπο που βοηθά το δρόμο μας μέσα στη ζωή. Οι συσχετίσεις με την έσχατη πραγματικότητα δεν είναι σημαντικές. Ο Ισοκράτης θεωρεί τις αξίες σχετικές, ωστόσο συμφωνεί με τον Πλάτωνα για την προώθηση των παραδοσιακών ελληνικών αξιών. Το κάνει, όμως, για διαφορετικούς λόγους. Πιστεύει ότι οι ελληνικές αξίες είναι χρήσιμες, αλλά όχι κατ’ ανάγκην αληθινές.