Εξαμίλιον τείχος

Χάρτης του ισθμού της Κορίνθου

Το Εξαμίλιον τείχος (γνωστό και ως Ιουστινιάνειο τείχος) ήταν οχυρό τείχος μήκους έξι μιλίων. Ήταν χτισμένο πάνω στον ισθμό της Κορίνθου για να προστατεύει την Πελοπόννησο από τις εισβολές του Βορά.

Ιστορική αναδρομή

Χτίστηκε μεταξύ 408 και 450 μ.Χ., ενώ στην βιβλιογραφία, ο Gregory βασιζόμενος σε νομισματικά ευρήματα χρονολογεί την κτίση του τείχους στην εποχή 400 - 420 μ.Χ. Χτίστηκε υπό την βασιλεία του Θεοδόσιου Β' για να οχυρώσει την Πελοπόννησο ενάντια στην απειλή των Βησιγότθων που κατέβαιναν από τον βορά. Στο μέτρο αυτό προέβηκε αφού προηγουμένως το 396 μ.Χ. ο Αλάριχος είχε λεηλατήσει την Ελλάδα και Βησιγότθοι το 410 μ.Χ. είχαν καταλάβει την Ρώμη. Το τείχος ήταν ισχυρό οικοδόμημα με πύργους, πυροβολεία (μπούρτζια), φρούρια και οχυρά. Γνωστό είναι ότι υπήρχαν δύο πύλες, μία στην βόρεια και μία στη νότια μεριά. Η νότια πύλη έδινε πρόσβαση στην Πελοπόννησο. Ο Gregory και πάλι περιγράφει την βόρεια πύλη ως Ρωμαϊκή αψίδα από τον 1ο αι. μ.Χ. Το τείχος ήταν κτισμένο από τετραγωνισμένους ογκόλιθους που ήταν συγκολλημένοι με αμμοκονίαμα και πέτρες.

Τα αναγκαία οικοδομικά υλικά προέρχονταν από οικοδομήματα της γύρω περιοχής. Οι πέτρες ήταν από τον κοντινό ναό του Ποσειδώνα στα Ίσθμια. Ο ασβέστης από τα μάρμαρα του Ηραίου της Περάχωρας ή από αγάλματα που βρίσκονταν στην Κόρινθο. Το εξαμίλιο τείχος είναι το μεγαλύτερο σε μέγεθος οχυρό οικοδόμημα της αρχαίας Ελλάδας.

Στην εποχή του Ιουστινιανού χτίστηκαν και άλλοι επιπρόσθετοι πύργοι για να ενισχύσουν την αμυντική ικανότητα του τείχους. Οι Σλάβοι στην επιδρομή τους περιέπλευσαν το τοίχος και όρμησαν στην Πελοπόννησο. Από τον 8ο αιώνα και μετά το τείχος παραμελήθηκε και άρχισε να χρησιμοποιείται ως κατοικήσιμη περιοχή.

Ο βυζαντινός αυτοκράτορας Μανουήλ Β' διέταξε το 1415 την επισκευή του οχυρού. Οι εργασίες ξεκίνησαν την 8η Απριλίου του 1415. Χιλιάδες εργάτες ανύψωσαν τεράστια τείχη, έσκαψαν βαθιά χαντάκια, έχτισαν δύο φρούρια και 153 πύργους. Ο Μανουήλ ανήγγειλε την αποπεράτωση του έργου σε μια επιστολή του στον συμμαχικό του Δόγη της Βενετίας Tommaso Mocenigo στις 26 Ιουνίου 1415.

Ο σουλτάνος Μουράτ Β΄ το 1422 ξεκίνησε και πάλι την επεκτατική πολιτική των Οθωμανών. Τον Μάιο του 1423 οι τουρκικές στρατιές του Τουραχάν Μπέη εισέβαλαν στον Μοριά και ανάγκασαν τον Δέσποτα του Μοριά Θεόδωρο Β' Παλαιολόγο να πληρώνει λύτρα στον Σουλτάνο.

Ο τελευταίος αυτοκράτορας του Βυζαντίου, ο Κωνσταντίνος ΙΑ' Παλαιολόγος έβαλε να επισκευάσουν τα τείχη το 1444. Στις 14 Δεκεμβρίου του 1446 όμως ο Μουράτ το ανακατέλαβε και το κατέστρεψε με κανόνια, που κατασκεύασε επί τόπου.

Φωτογραφικό υλικό

• 
• 
• 
• 

Αρχαιότερα τείχη στην περιοχή του ισθμού

Πολλές φορές προσπάθησαν οι αρχαίοι Έλληνες να οχυρώσουν τον ισθμό της Κορίνθου. Ακόμα και στην Μυκηναϊκή εποχή. Όταν ο Ξέρξης το 480 π.Χ. έκανε επιδρομή στην αρχαία Ελλάδα, οι Έλληνες ήθελαν να οχυρωθούν στον ισθμό πίσω από ξύλινα τείχη, ενώ ο Λεωνίδας προτίμησε να τον αντιμετωπίσει στις Θερμοπύλες. Και άλλη μια φορά, στην Ναυμαχία της Σαλαμίνας τα ξύλινα τείχη είχαν προταθεί. Αν και πολλές φορές προτάθηκε η οχύρωση της Πελοποννήσου στον Ισθμό της Κορίνθου, ο Ηρόδοτος είπε ότι δεν έχει νόημα η λύση αυτή, αν συγχρόνως δεν ελέγχεται η πρόσβαση από την θάλασσα.

Βιβλιογραφία

• Timothy E. Gregory: The Hexamilion and the Fortress, Εκδόσεις American School of Classical Studies at Athens, έτος 1993, ISBN 0-87661-935-9
• Denys Pringle: The Defence of Byzantine Africa from Justinian to the Arab Conquest, British Archaeological Reports, International Series, Τόμος 99, Οξφόρδη, 1981
• Stroud, R.: An Ancient Fort on Mount Oneion. Hesperia 40 1971.
• F. E. Winter: Greek Fortifications, Λονδίνο, 1971
• Wiseman, J. R.: A Trans-Isthmian Fortification Wall. Hesperia 32 1963.
• Broneer, O.: The Cyclopean Wall on the Isthmus of Corinth and Its Bearing on Late Bronze Age Chronology. Hesperia 35 1966.
• Manuel Β': The Letters of Manuel Palaeologus 1415–1416
• Pseudo-Phrantzes: Chronicum maius, Βόννη, 1452

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Το κάστρο και το τείχος - Ανασκαφές στον ισθμό από το Πανεπιστήμιο του Οχάιο (Αγγλικά)