Μετάβαση στο περιεχόμενο

Βελιμίρ Χλέμπνικωφ

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Βελιμίρ Χλέμπνικωφ
ΌνομαΒελιμίρ Χλέμπνικωφ
ΓέννησηΒίκτωρ Βλαντιμίροβιτς Χλέμπνικωφ
9 Νοεμβρίου 1885
Μάλυγε Ντερμπέτυ, Κυβερνείο της Άστραχαν, Ρωσική Αυτοκρατορία
Θάνατος28 Ιουνίου 1922 (36 ετών)
Σαντάλοβο, Ουγιέζντ της Κρέστσι, Κυβερνείο της Νόβγκοροντ, ΕΣΣΔ
ΨευδώνυμοΒελιμίρ Χλέμπνικωφ
Επάγγελμα/
ιδιότητες		ποιητής[1][2], συγγραφέας, θεατρικός συγγραφέας[2], πεζογράφος και σκιτσογράφος[3]
ΕθνικότηταΡωσική
ΥπηκοότηταΡωσική Αυτοκρατορία και Σοβιετική Ρωσία
Λογοτεχνικό κίνημαΡωσικός φουτουρισμός
Επίσημος ιστότοπος
Commons page Πολυμέσα σχετικά με τoν συγγραφέα
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Βελιμίρ Χλέμπνικωφ (ρωσικά: Велимир Хлебников‎‎, Πραγματικό όνομα Βίκτωρ Βλαντίμιροβιτς Χλέμπνικωφ, ρωσικά: Виктор Владимирович Хлебников‎‎; 9 Νοεμβρίου 1885 – 28 Ιουνίου 1922), ήταν Ρώσος συγγραφέας, κεντρική μορφή του ρωσικού φουτουρισμού.

Τα πρώτα χρόνια 1885-1908

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Βίκτωρ Βλαντίμιροβιτς Χλέμπνικωφ γεννήθηκε το 1885 στο Μάλυε Ντερμπέτυ, στην Περιφέρεια Αστραχαν της Ρωσικής Αυτοκρατορίας, όπου ο πατέρας του ήταν Περιφερειάρχης[4], κοντά στο σημείο όπου ο ποταμός Βόλγας χύνεται στην Κασπία Θάλασσα. Ο πατέρας του, Βλαντιμίρ Χλέμπνικωφ, ήταν βιολόγος, ειδικός στην ορνιθολογία. Η μητέρα του, Αικατερίνη Νικολάγιεβνα, ήταν εκπαιδευτικός και επηρέασε σε μεγάλο βαθμό την εκπαίδευση των παιδιών της. Ο Βίκτωρ ήταν το τρίτο παιδί της οικογένειας, μετά την Εκατερίνα (1883) και τον Μπορίς (1884). Έπειτα ήρθε ο Αλεξάντρ (1887) και η Βέρα (1891)[5].

Η γενέτειρα του Χλέμπνικωφ ήταν ένας χειμερινός οικισμός των νομάδων Καλμίκοι, και αυτό καθόρισε από νωρίς τη μελλοντική του σχέση με τους ανθρώπους αυτούς και την κουλτούρα τους. Ένιωθε πάντα σεβασμό για τον τρόπο ζωής των Καλμίκων και σεβασμό για τη φύση. Όταν ο Χλέμπνικωφ ήταν έξι χρονών, το 1891, η οικογένεια μετακόμισε στην Κυβερνείο της Βολύν, στη σημερινή Ουκρανία (τότε μια επαρχία της Ρωσικής Αυτοκρατορίας). Εκεί ο νεαρός Χλέμπνικωφ πέρασε τα παιδικά του χρόνια ασχολούμενος με το κυνήγι, το ψάρεμα και τη συλλογή πεταλούδων [5]. Από εκείνη την περίοδο έχουμε και το παλαιότερο γνωστό του ποίημα, που χρονολογείται το 1897, και είναι η περιγραφή ενός πουλιού σε ένα κλουβί . Την ίδια χρονιά, η οικογένεια εγκαθίσταται στο Σιμπίρσκ (τώρα Ουλιάνοφσκ). Έμειναν εκεί μόνο ένα χρόνο, αφού το 1898 μετακόμισαν στο Καζάν. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου της ζωής του, ο Χλέμπνικωφ συνέχισε να δείχνει ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τη επιστήμη, και το καλοκαίρι του 1903 συμμετείχε σε μια γεωλογική αποστολή στο Νταγκεστάν[5]. Όταν πήγε στο κολέγιο επέλεξε να σπουδάσει μαθηματικά. Αλλά η Ρωσία ζούσε, ήδη, μια εποχή αναταραχής που θα κορυφωθεί με την Επανάσταση του 1905. Ο Χλέμπνικωφ δεν παρέμεινε μακριά από όλα αυτά και μόλις τον πρώτο χρόνο των σπουδών του, το 1903, συμμετέχει σε μια φοιτητική διαμαρτυρία στο Πανεπιστήμιο του Καζάν, συλλαμβάνεται και περνάει ένα μήνα στη φυλακή, μεταξύ Νοεμβρίου και Δεκεμβρίου του 1903.[5] Τον Μάιο του 1905, μαζί με τον αδελφό του Αλεξάντρ, πραγματοποιεί μια αποστολή στα Ουράλια, ενώ το 1907 και το 1911 δημοσιεύει τις πρώτες του ορνιθολογικές παρατηρήσεις.

Πρώτα γραπτά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το ενδιαφέρον του για τη λογοτεχνία υπήρχε από παλιά: ήδη το 1904, σε ένα διερευνητικό ταξίδι στη Μόσχα, έγραψε στον διάσημο συγγραφέα Μαξίμ Γκόρκι ζητώντας τις απόψεις τους σχετικά με ορισμένα από τα πρώιμα έργα του, χωρίς να λάβει θετική ανταπόκριση. Μέχρι τότε ο Χλέμπνικωφ ενδιαφερόταν κυρίως για τον Συμβολισμό. Το 1908, στο Σουντάκ της Κριμαίας, συναντήθηκε με έναν από τους πιο σημαντικούς εκπρόσωπους του Συμβολισμού, τον Βιατσεσλάβ Ιβάνωφ[5].

Στην Αγία Πετρούπολη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1908 ο Χλέμπνικωφ φεύγει από το Καζάν, χωρίς να ολοκληρώσει τις σπουδές του, και μετακομίζει στην Αγία Πετρούπολη. Αρχικά σκέφτηκε να συνεχίσει την ακαδημαϊκή του καριέρα. Ωστόσο, σύντομα, άρχισε να τον απορροφά η ενασχόλησή του με τη λογοτεχνία. Αρχίζει να παρακολουθεί τις «Ποιητικές Τετάρτες» που διοργανώνει το περιοδικό «Απόλλων», το οποίο συνδέεται με την ομάδα ακμεϊστές, τους μετά-συμβολιστές. Ο Χλέμπνικωφ συμμερίζεται το ενδιαφέρον των Συμβολιστών για τη φιλοσοφία, τη μυθολογία, τη ρωσική ιστορία και τη σλαβική λαογραφία. Εκτός από τον Ιβάνωφ, ο οποίος ζούσε στην Αγία Πετρούπολη, συνάντησε ποιητές, όπως ο Φιόντορ Σολογκούμπ, ο Σεργκέι Γκοροντέτσκι, ο Νικολάι Γκουμιλιόφ, ο Αλεξέι Τολστόι και ο Μιχαήλ Κουζμίν. Συχνάζει μαζί τους στο λογοτεχνικό σαλόνι του Ιβάνωφ. Η επιθυμία τους ήταν να δημοσιεύουν στο περιοδικό «Απόλλων» αλλά απογοητεύτηκαν από την εχθρική στάση του επιμελητή της έκδοσης, Σεργκέι Makovsky. Αυτό ήταν και μια από τις αιτίες της διακοπής των σχέσεών τους με το Συμβολισμό[6].

Οι απαρχές του κινήματος του φουτουρισμού

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Βασίλι Καμένσκι, ο οποίος θα εξελιχθεί από συμβολιστής σε έναν από τους κορυφαίους ποιητές του φουτουρισμού και είναι ο εκδότης του περιοδικού Весна («Άνοιξη»), φέρνει σε επαφή τον Χλέμπνικωφ, το 1909, με τον συνθέτη Μιχαήλ Ματιούσιν και την συγγραφέα Έλενα Γκουρό, και αυτοί, με τη σειρά τους, με τον καλλιτέχνη και ποιητή Δαβίδ Μπουρλιούκ.[5] Κι ήταν αυτοί, μαζί με τους Αλεξέι Κρουτσόνιχ και τον Μπενεδίκτο Λιφσιτς που θα αποτελέσουν αργότερα την ομάδα «Υλαία», όνομα που είχε δοθεί στην περιοχή των Σκυθών από το ελληνικό «ύλη-ξυλεία».[7]

Είναι αυτήν την περίοδο που ο Χλέμπνικωφ θα αλλάξει το λατινογενές όνομά του Βίκτωρ στο σλαβικό Βελιμίρ και χρησιμοποιεί τον τίτλο "Πρόεδρος της Υδρογείου" (Председатель земного шара). Αυτή του η ενέργεια συνδυάζεται από τη μια με τις εθνολογικές και γλωσσολογικές μελέτες που έχει ήδη αρχίσει και την μελέτη της λαϊκής γλώσσας των λαών και των νομάδων της Ασίας και από την άλλη με την αντίθεση του ρωσικού στον ιταλικό φουτουρισμό.[8]

Ο ρωσικός φουτουρισμός αναπτύσσεται μέσα στο επαναστατικό κλίμα της Ρωσίας και, παρά τα κοινά σημεία με τον ιταλικό, διαφοροποιείται έντονα. Ο Χλέμπνικωφ όπως και ο Λίβσιτς αντιδρούν έντονα στους Ιταλούς φουτουριστές για την αδιαφορία που δείχνουν οι Ιταλοί προς την ύλη ως οργανική υπόσταση της τέχνης. Από την άλλη, αντιμετωπίζουν διαφορετικά την παράδοση, και ιδιαίτερα την ρώσικη και την ασιατική νομαδική παράδοση. Γενικά, αντιτάσσουν στη δυτική σκέψη ολόκληρη την Ανατολή[9].

Με την ευκαιρία της έκθεσης που διοργάνωσε η ομάδα αυτή των καλλιτεχνών, τον Μάρτιο του 1910, δημοσιεύονται δύο ποιήματα του Χλέμπνικωφ, που είχε απορρίψει το περιοδικό των συμβολιστών Απόλλων. Ένα από τα ποιήματα ήταν το περίφημο «Χρησμός με το γέλιο» (заклинание смехом).[5]. Είναι η εποχή που η ομάδα αρχίζει να ονομάζεται Φουτουριστές. Ωστόσο, ο Χλέμπνικωφ, ο οποίος αποδοκίμαζε την ενσωμάτωση στα ρωσικά δάνειων από άλλες γλώσσες, ποτέ δεν χρησιμοποίησε τον όρο φουτουριστές, αλλά έναν νεολογισμό σλαβικής προέλευσης, τη λέξη будетлянин, “οι άνθρωποι του Μέλλοντος”, από τον μέλλοντα του βοηθητικού ρήματος ‘είμαι’ {будет})[5], οι Μελλόντιοι [8]. Ο όρος ήταν ήδη σε χρήση από το 1911 από μια άλλη λογοτεχνική ομάδα της Πετρούπολης, τους λεγόμενους «εγώ-φουτουριστές» .

Το Χαστούκι στο κοινωνικό γούστο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μετά το 1912 οι «Υλαίοι» θα προχωρήσουν σε πιο συνειδητές μορφικές αναζητήσεις συνδέοντας τον φουτουρισμό με τον κυβισμό. Θα λάβουν μια νέα ονομασία «Κυβοφουτουριστές» και θα συγκεντρωθούν γύρω από τον εικαστικό καλλιτέχνη Δαβίδ Μπουρλιούκ. Μέσα από αυτό το περιβάλλον θα γεννηθεί μια μπροσούρα, που θα γίνει το ρώσικο Μανιφέστο του Φουτουρισμού, το «Χαστούκι στο κοινωνικό γούστο». Μια από τις φράσεις του μανιφέστου αυτού που θα γίνει διάσημη είναι : «Πούσκιν, Ντοστογιέφσκι. Τολστόι κλπ. έξω από το Ατμόπλοιο της εποχής μας». Με αυτό το μανιφέστο θα ξεκαθαρίσουν τη θέση τους απέναντι στον ιταλικό φουτουρισμό, μια αντίθεση που θα κορυφωθεί, κατά την επίσκεψη του Μαρινέττι στη Ρωσία στα 1914, με το μοίρασμα από τον ίδιο τον Χλέμπνικωφ φυλλαδίων εναντίον του, έξω από την αίθουσα όπου μιλάει ο Μαρινέττι.[5]

«Ζαούμ»

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις αρχές του 1900 είχε εμφανιστεί στη Ρωσία το βιβλίο του Καναδού ψυχιάτρου Richard Maurice Bucke «Cosmic Consciousness» (Κοσμική Συνείδηση). Σε αυτό, ο Καναδός ψυχίατρος ανέπτυσσε την άποψή του ότι είναι απαραίτητο να περάσει η ανθρωπότητα από την τρισδιάστατη συνείδηση σε μια πολυδιάστατη-κοσμική. Αυτό το πέρασμα το εμπιστευόταν στους καλλιτέχνες, που τους θεωρούσε ως την πρωτοπορία της ψυχικής εξέλιξης του ανθρώπου και το συνδύαζε με αλλαγές στην ίδια τη γλώσσα.[10] To 1915 ιδρύεται στη Μόσχα ο «Γλωσσολογικός Κύκλος» με κυρίαρχη μορφή τον γλωσσολόγο Ρόμαν Γιάκομπσον και το 1916 η «Εταιρεία για τη Μελέτη της Ποιητικής Γλώσσας» με ηγετική μορφή τον επίσης γλωσσολόγο Βίκτορ Σλόφσκι. Στις συζητήσεις που γίνονται συμμετέχουν και οι Κυβοφουτουριστές, οι οποίοι προσανατολίζονται στη δημιουργία ενός αυτοδύναμου ποιητικού λόγου. Μέσα σε αυτό το πλαίσιο της αναζήτησης θα δημιουργηθεί από τον Αλεξέι Κρουτσόνιχ η ποιητική γλώσσα Заумь (Ζαούμ)[7] (σύνθεση των λέξεων "Ζα", πέραν, και "Ούμ", Νούς ή Λόγος, το Υπερλογικό, το πέρα από την κατανόηση[8]. Ο ίδιος ο Κρουτσόνιχ θα συνοψίσει τις αναζητήσεις σχετικά με τη νέα γλώσσα στην φράση: «Οι λέξεις πεθαίνουν, ο κόσμος παραμένει αιώνια νέος. Ο καλλιτέχνης βλέπει τον κόσμο με ένα καινούργιο βλέμμα και, όπως ο Αδάμ, ονοματίζει από την αρχή τα πράγματα. Ο κρίνος είναι ωραίος, αλλά η λέξη «κρίνος» είναι άσχημη, φθαρμένη, εκχυδαϊσμένη. Γι' αυτό ονομάζω τον κρίνο "euy", αποδίδοντάς του την πρωταρχική του αγνότητα».[11] Ο Χλέμπνικωφ , που είχε ήδη ασχοληθεί με την Γλωσσολογία, θα διασταυρωθεί με το Ζάουμ μέσα από τις δικές του αναζητήσεις για την ανάδειξη της ρώσικης ταυτότητας, την κάθαρση της από τις δυτικές επιρροές και την ανάδειξη του σαμανικού στοιχείου που η ρωσική γλώσσα εμπεριέχει [7]. Αναζήτηση που διατρέχει όλη του την καλλιτεχνική πορεία, πριν ακόμα τη δημιουργία του Ζάουμ. Ήδη στα 1908, αναζητώντας μια νέα γλώσσα, είχε γράψει το ποίημα "Μπομπέομπι", ενώ στο τέλος της ζωής του, κλεισμένος στο άσυλο ψυχοπαθών στο Χάρκοβο, όπου κρυβόταν από την Λευκή Τρομοκρατία, θα γράψει το ποίημα "Λαντομίρ" (σύνθεση των λέξεων "Λαντ", αρμονία και "Μιρ", κόσμος) οραματιζόμενος έναν μελλοντικό κόσμο οικουμενικής αρμονίας[8]. Και για τον Κρουτσόνιχ και για τον Χλέμνικοφ η ποιητική λέξη δεν αποτελεί ένα όχημα ορθολογικής σκέψης αλλά ούτε έχει ένα κρυφό ή κοινωνικό μήνυμα. Αποζητούν την απελευθέρωση της εκφραστικότητας. Αυτό που τους ενδιαφέρει είναι η "Αυθύπαρκτη Λέξη", η λέξη ως ένα πρωταρχικό γεγονός, η οποία παραπέμπει μόνο στον εαυτό της και συνεπικουρείται από μια σειρά οπτικών και ηχητικών συνειρμών στην προσπάθεια να αναζητήσει το ίδιο της το νόημα. Κι αυτό απαιτεί την συμμετοχή και την εγρήγορσή του αναγνώστη[12]

Οι αριθμοί

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Χλέμπνικωφ είχε σπουδάσει Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο του Καζάν, όπου ο Lobachevsky δίδαξε τη "μη ευκλείδεια γεωμετρία" και συνέχισε τις σπουδές του στη Αγία Πετρούπολη.Στα τελευταία χρόνια της ζωής του ολοκληρώνει το έργο του "Πίνακες του Πεπρωμένου" όπου αποδομεί ιστορικές περιόδους και χρονολογίες σε σχέσεις του 3 και του 2.[13]

Το τέλος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στα 1919 βρίσκεται στο Χάρκοβο, κλεισμένος σε μια ψυχιατρική κλινική, για να αποφύγει τις επιθέσεις των Λευκών που κατέχουν εναλλάξ την πόλη με τον Κόκκινο Στρατό. Μετά από ένα σύντομο ταξίδι στην Περσία γυρίζει στη Ρωσία και αποφασίζει να πάει στο Άστραχαν, για να επισκεφθεί τους συγγενείς του. Στον δρόμο σταματάει στο σπίτι του φίλου του Pyotr Miturlich στο Santalovo, κοντά στο Νόβγκοροντ. Εκεί τον βρίσκει ο θάνατος στις 28 Ιουνίου 1922 χτυπημένο από παράλυση και γάγγραινα. Πάνω στον τάφο του γράφεται η φράση «Ο Πρόεδρος της Υδρογείου».[4]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ (Αγγλικά) Union List of Artist Names. 12  Νοεμβρίου 2018. 500283659. Ανακτήθηκε στις 14  Μαΐου 2019.
  2. ↑ 2,0 2,1 The Fine Art Archive. cs.isabart.org/person/19163. Ανακτήθηκε στις 1  Απριλίου 2021.
  3. ↑ «Illustratie voor Velimir Khlebnikovs gedicht Nacht in Galicia». Ανακτήθηκε στις 7  Σεπτεμβρίου 2021.
  4. ↑ 4,0 4,1 Armando Liccardo (2013). «Il Padrone del Mondo». MenteSuggeSostanza. σελ. 7-13.  H παράμετρος |url= είναι κενή ή απουσιάζει (βοήθεια)
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 5,7 5,8 Cooke, Raymond (1987): Velimir Khlebnikov. A critic study. Cambridge University Press. ISBN 0-521-32670-2
  6. ↑ Cooke, Raymond(1987): Velimir Khlebnikov. A critic study. Cambridge University Press. ISBN 0-521-32670-2
  7. ↑ 7,0 7,1 7,2 Πάολο Νόρι (2006). «Εισαγωγή Άρη Μαραγγόπουλου». To Ατμόπλοιο του Μοντερνισμού. Ελληνικά Γράμματα. ISBN 960-442-266-9. 
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 Σάββας Μιχαήλ (2013). «Όλη η εξουσία στον έναστρο ουρανό». Musica ex Nihilo. Άγρα. σελίδες 200–311. ISBN ISBN 978-960-505-107-5 Check |isbn= value: invalid character (βοήθεια). 
  9. ↑ Έλενα Σαρτόρι, Εισήγηση στο 4ο Συνέδριο της Ευρωπαϊκής Εταιρείας Νεοελληνικών Σπουδών[νεκρός σύνδεσμος], 2010
  10. ↑ Paolo Nori (2009). «facili». Velimir Chlebnicov-47 poesie facili e una difficile. Quodilet. σελίδες 67–80. ISBN ISBN 978-88-7462-281-8 Check |isbn= value: invalid character (βοήθεια). 
  11. ↑ Angelo Ripellino (1989). «Saggio Introduttivo». Velimir Chlebnicov- poesie. Einaudi. σελίδες 50–51. ISBN ISBN 88-06-11533-2 Check |isbn= value: invalid character (βοήθεια). 
  12. ↑ Βελιμίρ Χλεμπνίκωφ (1995). «Ο Χλέμπνικωφ και ο ρώσικος φουτουρισμός». Ζαούμ. Εστία. σελίδες 21–25. ISBN 960-05-0495-4. 
  13. ↑ Perloff Marjory (1990). «The pursuit of number». Modernist and Postmodernist Lyric. University Press. σελίδες 71–79. ISBN 0-8101-0843-7. 

Έργα του στα ελληνικά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Βελιμίρ Χλέμπνικωφ: Ζαούμ, εκδ, «Εστία», 1995

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Βελιμίρ_Χλέμπνικωφ&oldid=9331045"