Μετάβαση στο περιεχόμενο

Ασδρούβας Βάρκας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ασδρούβας Βάρκας
Γενικές πληροφορίες
Γέννηση245 π.Χ.
Καρχηδόνα
Θάνατος207 π.Χ.
Metauro
Αιτία θανάτουαποκεφαλισμός
Συνθήκες θανάτουθάνατος στη μάχη
Χώρα πολιτογράφησηςΑρχαία Καρχηδόνα
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταwarlord
Οικογένεια
ΓονείςΑμίλκας Βάρκας[1]
Αδέλφιαthird daughter of Hamilcar Barca
Αννίβας[2][1]
Μάγο Βάρκας
eldest daughter of Hamilcar Barca
middle daughter of Hamilcar Barca
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Βαθμός/στρατόςmilitary of ancient Carthage
Πόλεμοι/μάχεςΒ΄ Ρωμαιο-Καρχηδονιακός Πόλεμος, Battle of Cissa, Battle of Ebro River, Battle of the Upper Baetis, Battle of Baecula, Battle of the Metaurus και Μάχη των Καννών
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Ο Ασδρούβας Βάρκας (245 – 22 Ιουνίου 207 π.Χ.), λατινικά Hasdrubal Barca, που προέρχεται από το ʿAzrubaʿal (φοινικικά: )[3] ήταν γιος του Αμίλκα Βάρκα. Ήταν ένας Καρχηδόνιος στρατηγός στον Β΄ Καρχηδονιακό Πόλεμο. Ήταν αδελφός του Αννίβα και του Mάγο Βάρκα.

Νεότητα και η διοίκηση της Ιβηρικής

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Λίγα είναι γνωστά για την πρώιμη ζωή του Ασδρούβα. Ήταν παρών, μαζί με τον μεγαλύτερο αδελφό του Αννίβα, όταν ο πατέρας του, ο Αμίλκας, απεβίωσε στη μάχη εναντίον των Ιβηρών. Ο Αμίλκας μπορεί να πνίγηκε στον Júcar,[4] αν και οι πηγές δεν συμφωνούν. Λίγα είναι επίσης γνωστά για τις δραστηριότητες τού Ασδρούβα κατά τη διάρκεια της εποχής που ο Ασδρούβας ο Ωραίος ηγήθηκε των Καρχηδονιακών δυνάμεων στην Ιβηρική, ή κατά τη διάρκεια των εκστρατειών τού Αννίβα στην Ιβηρική και της πολιορκίας του Σαγούντου.

Ο Αννίβας άφησε μια δύναμη 13.000 πεζών, 2.550 ιπππέων και 21 πολεμικών ελεφάντων στην Ιβηρική, όταν βάδισε στην Ιταλία το 218 π.Χ. Ο Ασδρούβας διοίκησε αυτή τη δύναμη, και έπρεπε να αναχωρήσει για την Ιταλία το 217 π.Χ., για να ενισχύσει τον Αννίβα. Ο Αννίβας άφησε έναν άλλο στρατό υπό τον Άννο στην Καταλωνία, που απετελείτο από 10.000 πεζούς και 1.000 ιππείς, στον δρόμο του προς την Ιταλία το 218 π.Χ. Ο Ασδρούβας προοριζόταν να πολεμήσει για τα επόμενα έξι χρόνια ενάντια στους αδελφούς Γναίο και Πόπλιο Κορνήλιο Σκιπίωνα που διοικούσαν έναν στρατό, ο οποίος αρχικά αριθμούσε 4 λεγεώνες (8.000 Ρωμαίοι και 14.000 σύμμαχοι ως πεζικό, 600 Ρωμαίοι και 1.600 σύμμαχοι ως ιππείς) [5] μαζί με 60 πεντήρεις. Το Καρχηδονιακό Ναυτικό είχε στόλο 50 πεντήρεις και 5 τριήρεις σταθμευμένες στην Ιβηρική, ωστόσο μόνο 32 πεντήρεις ήταν επανδρωμένες στην αρχή του Β΄ Καρχηδονιακού Πολέμου.

Η αποστολή που ηγήθηκε από τον Γναίο Π. Σκιπίωνα το 218 π.Χ. είχε αιφνιδιάσει τους Καρχηδόνιους, και πριν ο Ασδρούβας μπορέσει να ενωθεί με τον Άννο στην Καταλονία, τον Καρχηδόνιο διοικητή στα βόρεια του ποταμού Ίβηρα (Έβρο), οι Ρωμαίοι είχαν πολεμήσει και νικήσει στη Μάχη της Κίσα και είχαν θέσει τον στρατό τους στο Τάρακο και τον στόλο τους στο Εμπορείον. Ο Ασδρούβας, με την διοίκηση μόλις 8.000 ανδρών, αριθμό μικρότερο από αυτόν των Ρωμαίων, επιτέθηκε στους Ρωμαίους με μια ταχεία πομπή ελαφρού πεζικού και ιππικού, η οποία προκάλεσε σοβαρές απώλειες στα ναυτικά πληρώματά τους καβι μείωσε την πολεμική δύναμη σε 35 πλοία. Αυτή η Ρωμαϊκή απώλεια αντισταθμίστηκε από την άφιξη ενός συμμαχικού ελληνικού συντάγματος από την πόλη της Μασσιλίας.

Την άνοιξη του 217 π.Χ., ο Ασδρούβας οδήγησε μια κοινή αποστολή βόρεια, για να πολεμήσει τους Ρωμαίους. Ο ίδιος διοικούσε τον στρατό, ενώ ο αναπληρωτής του Ιμίλκο διοικούσε τον στόλο. Ο Καρχηδονιακός Στρατός και ο στόλος κινούνταν βόρεια δίπλα-δίπλα, και κατασκήνωσαν στην εκροή του ποταμού Ίβηρ/Έβρο. Η αδιαφορία του στόλου των Καρχηδονίων επέτρεψε στον Γναίο Σκιπίωνα να εκπλήξει τους Καρχηδόνιους και να συντρίψει το ναυτικό τους σώμα στη Μάχη του ποταμού Έρο. Ο Ασδρούβας αναγκάστηκε να επιστρέψει στην Καρθαγένη, φοβούμενος μήπως επιτεθούν από θαλάσσια βάση σε Καρχηδονιακά εδάφη. Με το Ιβηρικό σώμα του Καρχηδονιακού ναυτικού κατεστραμμένο, ο Ασδρούβας έπρεπε είτε να καλέσει από την Καρχηδόνα ενισχύσεις, είτε να κατασκευάσει νέα πλοία. Δεν έκανε τίποτε.

Η απόδοση των Ιβηρικών πληρωμάτων ήταν φτωχή στη μάχη, και η απόλυσή τους πυροδότησε μια εξέγερση στην φυλή του Τουρδετανίων.[6] Ο Ασδρούβας θα ξοδέψει όλο το 216 π.Χ. υποτάσσοντας τους επαναστάτες γύρω από την περιοχή κοντά στη Γάδη. Ο Ασδρούβας έλαβε εντολές από την Καρχηδόνα να μετακινηθεί στην Ιταλία, και να ενωθεί με τον Αννίβα προκειμένου να ασκήσει πίεση στους Ρωμαίους στην πατρίδα τους, αλλά ο Ασδρούβας καθυστέρησε, υποστηρίζοντας ότι η εξουσία της Καρχηδόνας επάνω στις ιβηρικές φυλές ήταν πολύ εύθραυστη, και οι ρωμαϊκές δυνάμεις στην περιοχή πολύ ισχυρές, για να εκτελέσει τη σχεδιασμένη μετακίνηση. Ο Ασδρούβας ενισχύθηκε από 4.000 πεζούς και 500 ιππείς και διατάχθηκε από την Καρχηδονική Γερουσία να πορευτεί στην Ιταλία το ίδιο έτος, και πέρασε το 216 π.Χ. συντρίβοντας τους Ιβηρικούς αντάρτες κοντά στη Γάδη.

Ο Αννίβας Βάρκας είχε νικήσει τους Ρωμαίους στη Μάχη των Καννών τον Αύγουστο του 216 π.Χ., με αποτέλεσμα την αποστασία του μεγαλύτερου τμήματος της Νότιας Ιταλίας, και στο βορρά οι Γαλάτες είχαν εξολοθρεύσει 25.000[7] Ρωμαίους και Ιταλούς στρατιώτες[7] στη Μάχη της Σίλβα Λιτάνα, θέτοντας τη Ρώμη σε άμυνα στη Βόρεια Ιταλία. Ο Αννίβας είχε στείλει τον μικρότερο αδελφό του, Μάγο -ο οποίος είχε πορευτεί μαζί του στην Ιταλία το 218 π.Χ.- στην Καρχαδόνα για να συγκεντρώσει ενισχύσεις. Η Γερουσία της Καρχηδόνας είχε εξουσιοδοτήσει την αποστολή 4.000 Νουμιδών ιππέων και 40 ελέφαντες και 500 τάλαντα (για μισθοφόρους) στον Αννίβα και στον Μάγο είχε δοθεί η εξουσία να συγκεντρώσει επιπλέον 20.000 πεζικό και 4.000 ιππείς, και είχε συγκεντρώση έναν στρατό 12.000 πεζών, 1500 ιππέων και 20 πολεμικών ελεφάντων, μέχρι την άνοιξη του 215 π.Χ., ο οποίος προοριζόταν να αποβιβαστεί στους Λοκρούς στην Ιταλία.[8][9] Η Καρχηδών είχε στείλει στρατό και στόλο υπό τον Χιμίλκο για να φυλάξει την Ιβηρία το 216 π.Χ., αφήνοντας τον Ασδρούβα ελεύθερο να εισβάλει στη Βόρεια Ιταλία, πιάνοντας τους Ρωμαίους σε μια στρατηγική κίνηση τσιμπίδας στην Κεντρική Ιταλία.

Ο Ασδρούβας έφυγε από την Καρθαγένη την άνοιξη του 215 π.Χ. και πορευόταν προς το Ίβηρα/Έβρο, πολιορκώντας μια φιλορωμαϊκή πόλη και δίνοντας τη Μάχη του Ίβηρα. [10] Σε αυτή τη μάχη, ο Ασδρούβας χρησιμοποίησε την υπεροχή του στο ιππικό, για να προσπαθήσει να καθαρίσει το πεδίο, ενώ προσπαθούσε να περιβάλλει τον εχθρό και από τις δύο πλευρές με το πεζικό του. Ωστόσο, οι Ρωμαίοι διέσχισαν το λεπτότερο κέντρο της γραμμής των Καρχηδονίων και στη συνέχεια νίκησαν κάθε πτέρυγα ξεχωριστά, προκαλώντας σοβαρές απώλειες και λαμβάνοντας βαριά απώλεια οι ίδιοι. [11]

Η νίκη των Σκιπιώνων έκανε σίγουρη την αποτυχία του Ασδρούβα να ενισχύσει τον Αννίβα από την ξηρά, όταν οι Καρχηδόνιοι είχαν την υπεροχή στην Ιταλία, και επίσης στέρησε τον Αννιβάλο από τις αναμενόμενες ενισχύσεις από τη θάλασσα και εξασθένησε περαιτέρω την Καρχηδονιακή κατοχή στις Ιβηρικές φυλές. [11][12][13][14][15] Ο Μάγο και ο στρατός του εκτράπηκαν στην Ιβηρική, μετά την ήττα στον Ίβηρα.[8][9] Ο ιστορικός Χάουαρντ Σκάλαρντ είναι της γνώμης ότι η Ρωμαϊκή νίκη τούς εμπόδισε να εκτοπιστούν από την Ιβηρική, επειδή οι Ιβηρικές φυλές θα είχαν εγκαταλείψει τη Ρώμη, αλλά και από τον Ασδρούβα, που γρήγορα πορεύτηκε με πλήρη δύναμη για να ενισχύσει τον Αννίβα στην Ιταλία, όπου "η Ρώμη δεν μπορούσε να αντέξει τη διπλή δύναμη". Ο Kλάους Τσίμερμαν συμφωνεί: "Η νίκη των Σκιπιώνων ... μπορεί πολύ καλά να ήταν η αποφασιστική μάχη του πολέμου " Οι Καρχηδόνιοι από τότε αναγκάστηκαν να αμφισβητήσουν τους Ρωμαίους στην περιοχή μεταξύ του Ίβηρα/Έβρο και του Γιούκαρ.[16][12]

Κοινή διοίκηση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ρωμαϊκές επιχειρήσεις στην Ισπανία, 218-211 π.Χ. Συμπεριλαμβάνονται αρκετές -πιθανώς μη ιστορικές- εμπλοκές που αναφέρει ο Λίβιος.

Αυτή η ήττα οδήγησε επίσης τον Μάγο και τον Ασδρούβα Γίσκο να φθάσουν στην Ιβηρία με δύο στρατεύματα, και να τερματήσουν την αδιαμφισβήτητη διοίκηση της οικογένειας Βάρκα στην Ιβηρική. Οι Καρχηδόνιοι πολέμησαν τους αδελφούς Σκιπίωνες και είχαν συνολικά το χειρότερο της σύγκρουσης μεταξύ 215 και 212 π.Χ., αλλά κατάφεραν να αποτρέψουν την απώλεια οποιασδήποτε επικράτειας. Σύμφωνα με τον Λίβιο, οι Ρωμαίοι πολεμούσαν πολλαπλές μάχες εναντίον των Καρχηδονίων νότια του Έβρου από το 215 έως το 214 π.Χ., στο Ιλτούργι, Μούνδα και το Ορόνγι.[17] Η χρονολογία του Λίβιου είναι συγκεχυμένη και αντίθετη από αυτήν του Πολύβιου, ο οποίος δηλώνει ρητά ότι οι αδελφοί Σκιπίωνες δεν τολμούσαν να ταξιδέψουν νότια του Έβρου μέχρι το 212 π.Χ. [17] Ως αποτέλεσμα, οι περισσότεροι ιστορικοί θεωρούν αυτές τις εμπλοκές ως μη ιστορικές.[17]

Με την υποκίνηση των Ρωμαίων, ο Σίφαξ, ένας από τους βασιλείς των Νουμιδικών φυλών, επιτέθηκε σε Καρχηδονιακές περιοχές στην Αφρική το 213/212 π.Χ. Η κατάσταση στην Ιβηρική ήταν επαρκώς υπό έλεγχο, επειδή ο Ασδρούβας και ο Ιβηρικός στρατός του πέρασαν στην Αφρική και συνέτριψαν την απειλή του Σίφακος σε μια μάχη, όπου σκοτώθηκαν 30.000 Νουμίδες. Με τον στρατό του -που είχε εκπαιδευτεί από τους Ρωμαίους- να έχει καταρρεύσει, ο Σίφαξ έφυγε για τη Μαυριτανία. Η βοήθεια του Μασανάση Α΄, ενός πρίγκιπα Νουμιδών, ήταν ανεκτίμητη κατά τη διάρκεια αυτού του επεισοδίου, και πέρασε στην Ιβηρική με τον Ασδρούβα, μετά την Αφρικανική αποστολή που τελείωσε με 3.000 ιππείς Νουμίδες.

Οι Ρωμαίοι διοικητές κατέλαβαν το Σαγούντον το 212 π.Χ., και το 211 π.Χ. προσέλαβαν 20.000 κελτίβηρες μισθοφόρους για να ενισχύσουν τον στρατό τους. Παρατηρώντας ότι οι τρεις Καρχηδονιακές δυνάμεις αναπτύσσονταν χωριστά μεταξύ τους, οι Ρωμαίοι διέλυσαν τις δυνάμεις τους και εισέβαλαν στο Καρχηδονιακό έδαφος με στόχο την λεπτομερή ήττα των Καρχηδονιακών δυνάμεων. [11] Ωστόσο, στα τέλη του 212 π.Χ., ο Ασδρούβας, με την έγκαιρη συνεργασία του Μάγο Βάρκα και του Ασδρούβα Γίσκο, κατατρόμαξε εντελώς τους αντιπάλους του στη Μάχη της Άνω Βαιτίας, καταστρέφοντας την πλειοψηφία του ρωμαϊκού στρατού στην Ιβηρική και σκοτώνοντας και τους Σκιπίωνες. Οι Καρχηδόνιοι απέκτησαν τον έλεγχο της Ιβηρικής μέχρι τον Έβρο ως αποτέλεσμα αυτής της νίκης. Ωστόσο, η έλλειψη συνεργασίας μεταξύ των στρατηγών της Καρχηδόνας οδήγησε τη διασωθείσα ρωμαϊκή δύναμη 8.000 ανδρών να αποσυρθεί ασφαλώς βόρεια του ποταμού Έβρο. Αυτά τα στρατεύματα κατάφεραν κατά κάποιο τρόπο να εμποδίσουν τους Καρχηδονιακούς στρατούς να κερδίσουν μια βάση βόρεια του Έβρο και αντιστάθηκαν σε όλες τις προσπάθειες των Καρχηδονίων να τους διώξουν. [12][11] Οι Ρωμαίοι ενίσχυσαν αυτό το απόσπασμα με 10.000 στρατιώτες υπό τον Κλαύδιο Νέρωνα το 211 π.Χ. για να σταθεροποιήσουν την κατάσταση, και με άλλους 10.000 στρατιώτες υπό τον Π. Κ. Σκιπίωνα Αφρικανό το 210 π.Χ., ο οποίος πέρασε τον χρόνο εκπαιδεύοντας τον στρατό του και βελτιώνοντας τις διπλωματικές επαφές του.[11]

Δεύτερη Καρχηδονιακή αποστολή στην Ιταλία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ρωμαϊκές επιχειρήσεις στην Ισπανία, 210-206 π.Χ. Συμπεριλαμβάνονται αρκετές -πιθανώς μη ιστορικές- εμπλοκές, που αναφέρουν ιστορικοί.

Οι Καρχηδονιακές δυνάμεις είχαν διασκορπιστεί στο εσωτερικό της Ιβηρικής το 209 π.Χ., πιθανότατα για να διατηρήσουν τον έλεγχο των Ιβηρικών φυλών, από τις οποίες εξαρτώνταν για στρατιώτες και προμήθειες. Οι στρατοί της Καρχηδόνας ανατράπηκαν στη συνέχεια από τον Σκιπίωνα Αφρικανό, ο οποίος -εκμεταλλευόμενος την απουσία των τριών στρατευμάτων της Καρχηδόνας το 209 π.Χ.- κατέλαβε τη Νέα Καρχηδόνα (Καρθαγένη) και κέρδισε άλλα πλεονεκτήματα. Ο Ασδρούβας νικήθηκε από τον Σκιπίωνα στη Μάχη της Βαικούλα, αλλά κατάφερε να αποσυρθεί με τα δύο τρίτα τού στρατού του ανέπαφα.

Αργότερα το 208 π.Χ., ο Ασδρούβας κλήθηκε να ενωθεί με τον αδελφό του στην Ιταλία. Απέφυγε τον Σκιπίωνα διασχίζοντας τα Πυρηναία στο δυτικό τους άκρο, και έφτασε με ασφάλεια στη Γαλατία τον χειμώνα του 208. Η αποτυχία του Σκιπίωνα να σταματήσει την πορεία του Ασδρούβα προς την Ιταλία επικρίθηκε από τη Ρωμαϊκή Σύγκλητο. Ο Σκιπίων δεν εκμεταλλεύτηκε την νίκη του στην Βαικούλα για να διώξει τους Καρχηδόνιους από την Ιβηρική, επιλέγοντας αντίθετα να αποσυρθεί στη βάση του στο Ταράκο.[18] Εξασφάλισε συμμαχίες με πολλές από τις Ιβηρικές φυλές, οι οποίες άλλαξαν πλευρές μετά τις ρωμαϊκές επιτυχίες στη Νέα Καρχηδόνα και τη Βαικούλα.[18] Ο Ασδρούβας περίμενε μέχρι την άνοιξη του 207 για να διασχίσει τους Άλπεις, και να εισέλθει στη Βόρεια Ιταλία. Ο Ασδρούβας έκανε πολύ πιο γρήγορες προόδους από τον αδελφό του, εν μέρει λόγω της κατασκευής που άφησε πίσω ο στρατός του Αννίβα όταν είχε περάσει μέσω της ίδιας διαδρομής μια δεκαετία νωρίτερα, αλλά και λόγω της αφαίρεσης της Γαλατικής απειλής, που είχε παρενοχλήσει τον Αννίβα νωρίτερα. Οι Γαλάτες τώρα φοβόταν και σεβόταν τους Καρχηδόνιους, και όχι μόνο στον Ασδρούβα επέτρεψαν να περάσει τις Άλπεις χωρίς να ενοχληθεί,αλλά και οι τάξεις του ενισχύθηκαν από πολλούς ενθουσιώδεις Γαλάτες. Ο Ασδρούβα, όπως και ο αδελφός του, κατάφερε να φέρει τους πολεμικούς του ελέφαντες, που μεγάλωσαν και εκπαιδεύτηκαν στην Ισπανία.

Μόνο όταν ο Ασδρούβας έστειλε αγγελιοφόρους στον Αννίβα, ελήφθησαν αποφασιστικά μέτρα. Ο Ασδρούβαςλ ήθελε να συναντήσει τον αδελφό του στη Νότια Ούμβρια. Ωστόσο, αυτό δεν έπρεπε να γίνει. Οι αγγελιοφόροι του Ασδρούβα συνελήφθησαν, και τελικά εξετάστηκαν από δύο Ρωμαϊκές δυνάμεις. Αναγκάστηκε να δώσει μάχη, αλλά ηττήθηκε αποφασιστικά στη Μάχη του Μεταύρου. Ο Ασδρούβας, με τους στρατούς του νικημένους και σε πλήρη αναδιοργανωμένη υποχώρηση, εισέβαλε στη μάχη μέχρι το σίγουρο τέλος του, και αποκεφαλίστηκε. Το κεφάλι του μπήκε σε σάκκο και το πετάχτηκε στο στρατόπεδο τού αδελφού του Αννίβα, ως σημάδι της πλήρους ήττας του. Αυτή η ενέργεια ήταν σε έντονη αντίθεση με τη μεταχείριση που έκανε ο Αννίβας με τα πτώματα των σκοτωμένων Ρωμαίων υπάτων.

Η σημασία της Μάχης του Μεταύρου αναγνωρίζεται από τους ιστορικούς. Περιλαμβάνεται στις Δεκαπέντε Αποφασιστικές Μάχες του Κόσμου (1851) του Έντουαρντ Σέπερντ Κρήζυ: ο λόγος είναι ότι απομάκρυνε αποτελεσματικά την απειλή της Καρχηδόνας από την άνοδο της Ρώμης στην παγκόσμια κυριαρχία, αφήνοντας τον Αννίβα απομονωμένο στην Ιταλία. Ο Paul K. Davis βλέπει τη σημασία της, καθώς η "ήττα των Καρχηδονίων τερμάτισε την προσπάθεια ενίσχυσης του Αννίβα, καταδικάζοντας τις προσπάθειές του στην Ιταλία, και η Ρώμη κατάφερε να παγιώσει την κυριαρχία της Ιβηρικής".

Στη λογοτεχνία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Η υπερηφάνεια της Καρχηδόνας, Ντέιβιντ Άντονυ Ντάραμ
  • Οι Ιστορίες του Πολύβιου
  • Η τύχη του Καρχηδόνας από τον Γουίλιαμ Κέλσο (2012). Καλύπτει την εκστρατεία στο Mέταυρο του Ασδρούβα από το 207 π.Χ.   [ISBN missing]

Βλέπε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Αναφορές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 Ludwig Franz Xaver Baron Seddeler: «Аздрубалъ» (Ρωσικά)
  2. ↑ «Аздрубал» (Ρωσικά)
  3. ↑ Huss, Werner (1985). Geschichte der Karthager (στα Γερμανικά). 8. Munich: C.H. Beck. σελ. 566. ISBN 9783406306549. 
  4. ↑ Sinha, Surabhi; Ray, Michael; Hunt, Patrick. «Hamilcar Barca». Encyclopædia Britannica (Encyclopædia Britannica, Inc.). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 May 2008. https://web.archive.org/web/20080517203225/http://www.britannica.com/EBchecked/topic/253349/Hamilcar-Barca. Ανακτήθηκε στις 9 December 2018. 
  5. ↑ Lazenby, J.F., Hannibal’s War, p. 71 (ISBN 0806130040)
  6. ↑ Peddie, John, Hannibal's War, p. 182, (ISBN 0750937971)
  7. ↑ 7,0 7,1 Livy 2006, σελ. 163.
  8. ↑ 8,0 8,1 Lazenby 1998, σελ. 128.
  9. ↑ 9,0 9,1 Barceló 2015, σελ. 370.
  10. ↑ Edwell 2015, σελ. 321.
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 Edwell 2015, σελ. 322.
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 Zimmermann 2015, σελ. 291.
  13. ↑ Hoyos 2005, σελ. 139.
  14. ↑ Lazenby 1998.
  15. ↑ Goldsworthy 2006.
  16. ↑ Scullard 1930.
  17. ↑ 17,0 17,1 17,2 Hoyos 2015, σελ. 167.
  18. ↑ 18,0 18,1 Hoyos 2015, σελ. 179.

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Barceló, Pedro (2015) [2011]. «Punic Politics, Economy, and Alliances, 218–201». Στο: Hoyos, Dexter. A Companion to the Punic Wars. Chichester, West Sussex: John Wiley. σελίδες 357–375. ISBN 978-1119025504. 
  • Edwell, Peter (2015) [2011]. «War Abroad: Spain, Sicily, Macedon, Africa». Στο: Hoyos, Dexter. A Companion to the Punic War. Chichester, West Sussex: John Wiley. σελίδες 320–338. ISBN 978-1119025504. 
  • Goldsworthy, Adrian (2006). The Fall of Carthage: The Punic Wars 265–146 BC. London: Phoenix. ISBN 978-0304366422. 
  • Hoyos, Dexter (2005). Hannibal's Dynasty: Power and Politics in the Western Mediterranean, 247–183 BC. New York: Routledge. ISBN 978-0415359580. 
  • Hoyos, Dexter (2015). Mastering the West: Rome and Carthage at War. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0199860104. 
  • Lazenby, John (1998). Hannibal's War: A Military History of the Second Punic War. Warminster: Aris & Phillips. ISBN 978-0856680809. 
  • Livius, Titus (2006). Hannibal's War: Books Twenty-One to Thirty. Translated by J.C. Yardley, introduction and notes by Dexter Hoyos. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0192831593. 
  • Scullard, Howard H. (1930). Scipio Africanus in the Second Punic War. Cambridge: Cambridge University Press. 
  • Zimmermann, Klaus (2015) [2011]. «Roman Strategy and Aims in the Second Punic War». Στο: Hoyos. A Companion to the Punic Wars. Oxford: Wiley-Blackwell. σελίδες 280–298. ISBN 978-1405176002. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ασδρούβας_Βάρκας&oldid=10669765"