Nunc Stans (ιστάμενο Τώρα)
Η λατινική έκφραση Nunc stans (= ιστάμενο Τώρα) είναι φιλοσοφική διατύπωση που προσδιορίζει την αιωνιότητα. Έχει τις καταβολές της στην αρχαιοελληνική φιλοσοφία, αλλά εγκαθιδρύθηκε κατά τους μεσαιωνικούς χρόνους μέσα από συζητήσεις που αφορούσαν τη σχέση του χρόνου με την αιωνιότητα.
Ιστορικό[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η βασική πηγή είναι το χωρίο 37d του Πλατωνικού διαλόγου Τίμαιος, σύμφωνα με το οποίο όταν ο θεϊκός Δημιουργός έβαζε τάξη στον ουρανό, έφτιαξε τον χρόνο ως μία κινητή εικόνα της ακίνητης αιωνιότητας. Ενώ η αιωνιότητα παραμένει ακίνητη μέσα στο Ένα, ο χρόνος προχωρά αριθμητικά, απαριθμώντας τις ώρες, τις ημέρες, τα χρόνια κτλ.[1]. Ερμηνευτικά ιδωμένος αυτός ο μύθος ορίζει την αιωνιότητα ως κάτι τωρινό που στέκεται, αποτελώντας μια αμετάβλητη Ενότητα, ενώ αντίθετα ο χρόνος κινείται χάρη στα ποικίλα μέρη του, π.χ. οι παρούσες στιγμές παρέρχονται, ενώ οι μελλοντικές έρχονται στο παρόν.
Αυτή την περιγραφή σχολιάζει κριτικά ο Πλωτίνος στο σύγγραμμά του Περί αιώνος και χρόνου, στην Εννεάδα ΙΙΙ 7 (45), κεφ. 2, αρνούμενος να ταυτίσει την αιωνιότητα με την ακινησία, όπως ούτε ο χρόνος ταυτίζεται με τις ποικίλες κινήσεις (= μεταβολές), αλλά μόνο τις απαριθμεί. Το επιχείρημα του Πλωτίνου είναι ότι η έννοια της ακινησίας δεν περικλείει το παντοτινό (= τὸ ἀεὶ), πόσο μάλλον το παντοτινό του άχρονου[2]. Η αιωνιότητα δεν είναι λοιπόν μια αιώνια στασιμότητα, αλλά περιέχει ένταση και ζωντάνια. Έτσι, ο Πλωτίνος ορίζει τελικά την αιωνιότητα ως ενέργεια της ζωής, η οποία μένει σταθερά μέσα στον εαυτό της, προσηλωμένη στο Ένα (Εννεάδ. ΙΙΙ 7 (45), κεφ. 6).
Οι Λατίνοι και οι μεσαιωνικοί συγγραφείς είδαν σ’ αυτό το ζήτημα ένα γόνιμο πεδίο αντιπαράθεσης. Ήδη ο Αυγουστίνος στο 11ο Βιβλίο, Κεφ. 11, των Εξομολογήσεων εκλαμβάνει την παντοτινή ακινησία της αιωνιότητας ως σημάδι υπεροχής της έναντι του χρόνου, ο οποίος είναι γεμάτος από φευγαλέες στιγμές και γι’ αυτό «ποτέ δεν είναι παρών στο σύνολό του… Η αιωνιότητα μένει πάντα σταθερή και… ορίζει παρελθόν και μέλλον, αυτή που ούτε παρελθόν έχει ούτε μέλλον»[3]. Τον ίδιο προβληματισμό συνεχίζει ο Βοήθιος μιλώντας για “nunc permanens” (= αιώνια διατηρούμενο Τώρα). Ο Αλβέρτος ο Μέγας χρησιμοποιεί την έκφραση "nunc stans" για να δηλώσει την τωρινή και παντοτινή αιωνιότητα του Θεού, και σ’ αυτόν τον στοχαστή αντιπαρατίθεται ο Θωμάς Ακινάτης [4].
Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Αγίου Αυγουστίνου: Εξομολογήσεις. Μετάφραση Φραγκίσκη Αμπατζοπούλου. Εκδόσεις Πατάκη, 2ος τόμος, Αθήνα 1999.
- Πλάτων: Τίμαιος – Κριτίας. Εισαγωγή – Μετάφραση – Σχόλια Ορέστης Περδικίδης. Εκδόσεις Κάκτος, Αθήνα 1993.
- Ράμφος, Στέλιος: Η αιωνιότητα και ο χρόνος. Πλωτίνου, ΙΙΙ 7 (45). Εκδόσεις Αρμός, Αθήνα 2019.
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ Σε μετάφραση Ορέστη Περδικίδη, 1993, σελ. 81: «Βάζοντας λοιπόν τάξη στον ουρανό, [ο Δημιουργός] έφτιαξε της σταθερής αιωνιότητας την εικόνα, η οποία κινείται σύμφωνα με τους νόμους των αριθμών, αυτό που βέβαια ονομάζουμε χρόνο».
- ↑ Σε μετάφραση Στέλιου Ράμφου, σελ. 31: “Με ποιον τρόπο η έννοια της ακινησίας εμπεριέχει το «πάντοτε»; Δεν αναφέρομαι στο χρονικό «πάντα» αλλά σ’ εκείνο που εννοούμε μιλώντας για το «αιώνιο»”. Στο πρωτότυπο: «πῶς ἔχει ἡ τῆς στάσεως ἔννοια ἐν αὐτῇ τὸ ἀεί; Λέγω δὲ οὐ τὸ ἐν χρόνῳ, ἀλλ’ οἷον νοοῦμεν, ὅταν τὸ ἀίδιον λέγωμεν».
- ↑ Μετάφραση Φρ. Αμπατζοπούλου, 1999, σελ. 163.
- ↑ Βλ. Joachim Ritter – Karlfried Gründer – Gottfried Gabriel (Hrsg.): Historisches Wörterbuch der Philosophie, Band 6, Basel 1984, λήμμα: Nunc Stans.