Musica reservata
 |
Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. |
Ο όρος musica reservata (ή και musica secreta) αναφέρεται σε μουσικό ιδίωμα ή εκτελεστική πρακτική, στην ασυνόδευτη (a cappella) φωνητική μουσική κυρίως της Ιταλίας, την εποχή της Αναγέννησης. Στα ελληνικά αποδίδεται (αν και δεν χρησιμοποιείται ποτέ) ως αποκλειστική μουσική και ορίζεται ως τέτοια για τον λόγο ότι η θέση της ήταν ανάμεσα σε μυημένους μουσικούς των βασιλικών αυλών, της αριστοκρατίας και των υψηλόβαθμων μουσικών της εκκλησίας. Τόσο η ίδια η μουσική, όσο και η ποίηση πάνω στην οποία έχει γραφτεί, χαρακτηρίζεται από την εννοιολογική υπόσταση της θεματολογίας της, που απέχει από το λαϊκό στοιχείο και την διασκέδαση αυτή καθαυτή.
Ο όρος εμφανίζεται σε πηγές της εποχής, όπως την πραγματεία του Νίκολα Βιτσεντίνο L'antica musica ridotta alla moderna prattica (1555), στο Compendium musices του Adrianus Petit Coclico (1552), σε έργα του Φιλίπ ντε Μόντε, του Κάρλο Τζεζουάλντο, σε έντυπα και κριτικές της εποχής (Samuel Quickelberg, 1560· Brunelli, 1610· Ballestra, 1611 κ.ά.) και κυρίως στο Prophetiae Sibyllarum (πιθ. 1560) του Ορλάντο ντι Λάσσο. Τα επιμέρους χαρακτηριστικά της μουσικής αυτής αποτελούν αντικείμενο έρευνας της σύγχρονης συγκριτικής μουσικολογίας και μπορούν να επιμεριστούν στα εξής τέσσερα:
- ευρεία χρήση χρωματικών διαστημάτων, τόσο σε αρμονικές αλυσίδες όσο και σε προσαγωγείς.
- εκτελεστική πρακτική με ισχυρό το στοιχείο του αυτοσχεδιασμού, ιδίως όσον αφορά στους καλλωπισμούς που σχετίζονται με την απόδοση του κειμένου.
- κυριολεκτική απόδοση του κειμένου, μανιέρα που απαντάται ευρύτατα στο μαδριγάλι και το μοτέτο.
- η μουσική είναι κοινωνιολογικά ταυτόσημη με την αριστοκρατία και απευθύνεται αποκλειστικά σε κύκλους μυημένων και ειδημόνων του είδους.
Ο όρος musica reservata εφαρμόζεται κυρίως σε μαδριγάλια και μοτέτα της εποχής, αλλά και αργότερα, στην αγγλική μουσική δωματίου για βιόλα ντα γκάμπα (consort music), ενώ συνδέεται και με την ars subtilior (ευφυής ή λεπτή τέχνη) του 14ου αιώνα, αλλά και με την αβάν-γκαρντ μουσική του 20ου αιώνα, καθώς τα είδη αυτά απευθύνονται σε ένα πολύ καλλιεργημένο και ολιγάριθμο ακροατήριο.
Πηγές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Dunning A. The New Grove Dictionary of Music and Musicians London, 1995
- Grout DJ & Palisca CV A History of Western Music New York, 1996
- Michels U. Άτλας της Μουσικής Αθήνα, 1994