Μετάβαση στο περιεχόμενο

Το φάντασμα της όπερας (ταινία, 2004)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Το φάντασμα της όπερας
(The Phantom of the Opera)
ΣκηνοθεσίαΤζόελ Σουμάχερ[1][2][3]
ΠαραγωγήΆντριου Λόυντ Βέμπερ
ΣενάριοΆντριου Λόυντ Βέμπερ και Τζόελ Σουμάχερ
Βασισμένο σεΤο Φάντασμα της Όπερας και Το Φάντασμα της Όπερας
ΠρωταγωνιστέςΤζεράρντ Μπάτλερ[4][5][2], Έμμυ Ρόσουμ[4][5][6], Πάτρικ Γουίλσον[4][5][6], Μιράντα Ρίτσαρντσον[5][6][7], Μίνι Ντράιβερ[5][6], Σαϊραν Χαϊντς[5][6], Σάιμον Κάλοου[5][6], Murray Melvin[5], Κέβιν ΜακΝάλι[5], Ramin Karimloo[5], Pascal Langdale[5], Jennifer Ellison[5][6], Βίκτορ ΜακΓκουάιρ[5], Τζέιμς Φλιτ[5][6] και Paul Brooke[5]
ΜουσικήΆντριου Λόυντ Βέμπερ
ΦωτογραφίαΤζόν Μάθιεσον
ΜοντάζΤέρι Ρόουλινγκς
Εταιρεία παραγωγήςReally Useful Group και Joel Schumacher Productions
ΔιανομήWarner Bros., Netflix και Lionsgate Canada
Πρώτη προβολή16  Δεκεμβρίου 2004 (Γερμανία)[8] και 2004
Διάρκεια143 λεπτά
ΠροέλευσηΗνωμένο Βασίλειο και Ηνωμένες Πολιτείες Αμερικής
ΓλώσσαΑγγλικά
Προϋπολογισμός$70–80 εκατ. δολάρια [9][10]
Ακαθάριστα έσοδα$154,6 εκατ. δολάρια [9]
δεδομένα (π • σ • ε )

Το φάντασμα της όπερας (αγγλικά: The Phantom of the Opera‎‎) είναι βρετανοαμερικανική ρομαντική δραματική ταινία του 2004 σε σκηνοθεσία Τζόελ Σουμάχερ, ο οποίος συνέγραψε και το σενάριο μαζί με τον Άντριου Λόυντ Γουέμπερ. Αποτελεί την κινηματογραφική μεταφορά του ομώνυμου μιούζικαλ του Άντριου Λόυντ Γουέμπερ, το οποίο με τη σειρά του βασίζεται στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Γκαστόν Λερού. Πρωταγωνιστεί ο Τζεράρντ Μπάτλερ στον ρόλο του Φαντάσματος, με τους Έμυ Ρόσουμ, Πάτρικ Γουίλσον, Μιράντα Ρίτσαρντσον και Μίνι Ντράιβερ σε υποστηρικτικούς ρόλους.

Η ταινία ανακοινώθηκε το 1989, αν και η παραγωγή ξεκίνησε μόλις το 2002 λόγω του διαζυγίου του Λόυντ Γουέμπερ και της πολυάσχολης καριέρας του Σουμάχερ. Γυρίστηκε εξ ολοκλήρου στα Pinewood Studios, με σκηνικά δημιουργημένα με μινιατούρες και γραφικά υπολογιστή. Οι Ρόσουμ, Γουίλσον και Ντράιβερ είχαν φωνητική εμπειρία, αλλά ο Μπάτλερ δεν είχε καμία και του παρασχέθηκαν μαθήματα φωνητικής πριν από τα γυρίσματα. "Το φάντασμα της όπερας" απέφερε 154,6 εκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως στο box office. Έλαβε μικτές κριτικές από κριτικούς, με επαίνους για τα εικαστικά και την υποκριτική, ιδιαίτερα τις ερμηνείες των Μπάτλερ, Ρόσουμ και Γουίλσον, αλλά δέχθηκε επικριτικά σχόλια στη γραφή, τη σκηνοθεσία και περιττές αποκλίσεις από τη θεατρική εκδοχή.

Πλοκή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1919, διεξάγεται δημόσιος πλειστηριασμός για τον καθαρισμό των θησαυροφυλακίων μιας ερειπωμένης παρισινής όπερας. Ανάμεσα στους παρευρισκόμενους είναι ο ηλικιωμένος υποκόμης Ραούλ ντε Σανί, ο οποίος πλειοδοτεί εναντίον της Μαντάμ Γκιρί, της καθηγήτριας μπαλέτου του θεάτρου, για ένα μουσικό κουτί σε στυλ βαρελιού με τη φιγούρα ενός πιθήκου που παίζει κύμβαλο. Ένας επισκευασμένος πολυέλαιος που σχετίζεται με «την περίεργη υπόθεση του Φαντάσματος της Όπερας» παρουσιάζεται στη συνέχεια ως το επόμενο αντικείμενο για δημοπρασία. Καθώς τοποθετείται ξανά στην παλιά του θέση στο ταβάνι του αμφιθέατρου του κτιρίου , η ιστορία μεταφέρεται πίσω στο 1870 όταν η όπερα ήταν ακόμα σε λειτουργία.

Το θέατρο προετοιμάζεται για την παράσταση της μεγάλης όπερας Hannibal , με πρωταγωνίστρια την κορυφαία σοπράνο του, Καρλότα. Ο διευθυντής Μονσιέρ Λεφέβρ ανακοινώνει τα σχέδιά του να αποσυρθεί, αφήνοντας το θέατρο υπό την ιδιοκτησία των Ρίτσαρντ Φιρμίν και Ζυλ Αντρέ, οι οποίοι συστήνουν τον Ραούλ ως προστάτη τους. Μία από τις μπαλαρίνες, η ορφανή Κριστίν Ντααέ, αναγνωρίζει τον Ραούλ ως τον αγαπημένο της παιδικής ηλικίας και αναρωτιέται αν θα την αναγνωρίσει και αυτός, αλλά φεύγει χωρίς να τη δει. Η Καρλότα αρνείται να παίξει αφού βασανίζεται συνεχώς από τον κάτοικο του θεάτρου το "φάντασμα της όπερας", μια μυστηριώδη φιγούρα που λέγεται ότι ζει στις κατακόμβες. Αντιμετωπίζοντας την ακύρωση της παράστασης, η Μαντάμ Γκιρί προτείνει να την υποστηρίξει η Κριστίν, η οποία επιδεικνύει το ταλέντο της στο τραγούδι και σημειώνει τεράστια επιτυχία τη βραδιά της πρεμιέρας.

Μετά την παράσταση, η Κριστίν λέει στην καλύτερή της φίλη Μεγκ, την κόρη της Γκιρί, ότι την καθοδηγεί ένας απόκοσμος δάσκαλος που αποκαλεί «Άγγελο της Μουσικής» που έστειλε ο αείμνηστος πατέρας της μετά το θάνατό του. Η Κριστίν ξανασμίγει με τον Ραούλ, στον οποίο εκμυστηρεύεται ότι την επισκέφτηκε ο Άγγελος της Μουσικής, αλλά εκείνος απορρίπτει τον ισχυρισμό της. Το ίδιο βράδυ, το μασκοφόρο φάντασμα της Όπερας, που αποκαλύπτεται ότι είναι ο Άγγελος της Μουσικής, εμφανίζεται μπροστά στην Κριστίν από τον καθρέφτη της στο καμαρίνι, οδηγώντας την στην υπόγεια φωλιά του. Εκεί, το Φάντασμα αποκαλύπτει την αγάπη του για εκείνη, αλλά όταν της παρουσιάζει ένα μανεκέν της ντυμένο με νυφικό που της έφτιαξε, η Κριστίν λιποθυμά και κοιμάται στη φωλιά του Φαντάσματος, ενώ το προσωπικό της όπερας θεωρεί ότι λείπει σε αυτό το σημείο.

Όταν η Κριστίν ξυπνά το επόμενο πρωί και βλέπει το Φάντασμα, του αφαιρεί τη μάσκα από περιέργεια. Το Φάντασμα αντιδρά βίαια και καλύπτει με το χέρι του το εκτεθειμένο πρόσωπό του. Αφού το ζευγάρι δείχνει μια στιγμή κατανόησης, η Κριστίν επιστρέφει τη μάσκα και το Φάντασμα την επιστρέφει στην όπερα αλώβητη, αλλά διατάζει τους μάνατζερ να την κάνουν πρωταγωνίστρια στην επερχόμενη παραγωγή του θεάτρου Il Muto , μόνο για να επιλέξουν την Καρλότα που επιστρέφει. Κατά τη διάρκεια της παράστασης, το Φάντασμα ψεκάζει με σπρέι το λαιμό της Καρλότα, με αποτέλεσμα αυτή να τραγουδάει ασυντόνιστα και η Κριστίν την αντικαθιστά. Στη συνέχεια, το Φάντασμα συναντά τον σκηνοθέτη Τζόζεφ Μπουκέ και τον κρεμάει από πάνω από τη σκηνή, προκαλώντας πανικό. Μετά το περιστατικό, η Κριστίν και ο Ραούλ καταφεύγουν στην ταράτσα, δηλώνοντας την αγάπη τους ο ένας για τον άλλον. Το Φάντασμα, τώρα ραγισμένο στην καρδιά του αφού είδε όλη τη σκηνή, ορκίζεται εκδίκηση.

Τρεις μήνες αργότερα, κατά τους οποίους υπονοήθηκε ότι το Φάντασμα δεν ακούστηκε από το προσωπικό της όπερας από τότε, η Κριστίν και ο Ραούλ ανακοινώνουν τον αρραβώνα τους σε μια πρωτοχρονιάτικη χοροεσπερίδα που πραγματοποιήθηκε στο θέατρο. Το Φάντασμα σύντομα ξαναεμφανίζεται καθώς καταστρέφει την χοροεσπερίδα και διατάζει την παράσταση της δικής του όπερας, Don Juan Triumphant. Βλέποντας το δαχτυλίδι αρραβώνων της Κριστίν, το Φάντασμα το κλέβει και τρέπεται σε φυγή, καταδιωκόμενο από τον Ραούλ. Ωστόσο, στη συνέχεια τον σταματάει η Μαντάμ Γκιρί, η οποία του λέει για την προέλευση του Φαντάσματος και τη σύνδεσή του μαζί του – που κάποτε ήταν ένα παραμορφωμένο νεαρό αγόρι που τιμωρήθηκε σε ένα φρικτό σόου και κακοποιήθηκε από τον ιδιοκτήτη του. Όταν το Φάντασμα επαναστάτησε και στραγγάλισε τον ιδιοκτήτη μέχρι θανάτου, η Μαντάμ Γκιρί τον βοήθησε να αποφύγει τον όχλο που προέκυψε και τον κράτησε κρυμμένο μέσα στην όπερα. Την επόμενη μέρα, η Κριστίν επισκέπτεται τον τάφο του πατέρα της με το Φάντασμα να υποδύεται το πνεύμα του για να την ξανακερδίσει, αλλά ο Ραούλ επεμβαίνει.

Ο Ραούλ και οι μάνατζερ διαμορφώνουν ένα σχέδιο για να συλλάβουν το Φάντασμα κατά τη διάρκεια της όπερας του, γνωρίζοντας ότι θα παρευρεθεί αν η Κριστίν πάρει τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Καθώς ερμηνεύεται το Don Juan Triumphant , το Φάντασμα σφετερίζεται τον πρωταγωνιστικό τενόρο για να τραγουδήσει με την Κριστίν. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια του παθιασμένου ντουέτου τους, η Κριστίν τον ξεσκεπάζει, εκθέτοντας το παραμορφωμένο πρόσωπό του στο τρομοκρατημένο κοινό. Στη συνέχεια, το Φάντασμα απαγάγει την Κριστίν και υποχωρεί καθώς προκαλεί τη συντριβή του πολυελαίου, βάζοντας φωτιά στην όπερα σε μια προσπάθεια να καλύψει τα ίχνη του, αλλά ένας όχλος με τη βοήθεια των συγκεντρωμένων αρχών σχηματίζεται για να τον κυνηγήσει. Η Μαντάμ Γκιρί οδηγεί τον Ραούλ στη φωλιά του Φάντασμα για να σώσει την Κριστίν, ενώ η Μεγκ οδηγεί επίσης τον όχλο.

Το Φάντασμα βάζει την Κριστίν να φορέσει το νυφικό και της προτείνει γάμο. Η Κριστίν προσπαθεί να τον ηρεμήσει παραδεχόμενη ότι δεν φοβάται την εμφάνισή του, αλλά μάλλον τις ατασθαλίες του. Όταν ο Ραούλ φτάνει, το Φάντασμα απειλεί να τον δολοφονήσει εκτός αν η Κριστίν συμφωνήσει με τον γάμο. Η Κριστίν τον φιλάει για να απαλύνει την αγωνία του. Κινούμενο από τη συμπόνια του, το Φάντασμα επιτρέπει στους εραστές να φύγουν. Καθώς τον παρηγορεί το μουσικό κουτί, η Κριστίν τον αφήνει να κρατήσει το δαχτυλίδι των αρραβώνων της ως ενθύμιο. Στη συνέχεια, το Φάντασμα δραπετεύει πριν φτάσει ο όχλος, με τη Μεγκ να βρίσκει μόνο την πεταμένη μάσκα του.

Στη συνέχεια, η ιστορία επιστρέφει στο παρόν, όπου ο Ραούλ επισκέπτεται τον τάφο της πρόσφατα νεκρής Κριστίν και τοποθετεί μπροστά του το μουσικό κουτί του Φαντάσματος. Πριν φύγει, παρατηρεί ένα φρεσκοκομμένο τριαντάφυλλο με μια μαύρη μεταξωτή κορδέλα, σήμα κατατεθέν του Φαντάσματος, μαζί με το δαχτυλίδι της Κριστίν, υπονοώντας ότι το Φάντασμα είναι ακόμα ζωντανό και θα την αγαπά πάντα.

Διανομή ρόλων[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Τζεράρντ Μπάτλερ - Το Φάντασμα
  • Έμμυ Ρόσουμ - Κριστίν Νταέ
  • Πάτρικ Γουίλσον - υποκόμης Ραούλ ντε Σανί
  • Μίνι Ντράιβερ - Καρλότα
  • Μιράντα Ρίτσαρντσον - Μαντάμ Γκιρί
  • Τζένιφερ Έλλισον - Μεγκ Γκιρί
  • Ραμίν Καριμλού - Γκουστάβ Νταέ
  • Πολ Μπρουκ - δημοπράτης
  • Κέβιν Μακνάλλυ - Τζόζεφ Μπουκέ

Υποδοχή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εισπράξεις[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

"Το φάντασμα της όπερας" κυκλοφόρησε στο Ηνωμένο Βασίλειο στις 10 Δεκεμβρίου 2004 και στις Ηνωμένες Πολιτείες στις 22 Δεκεμβρίου 2004. Με περιορισμένη κυκλοφορία 622 κινηματογραφικών αιθουσών, άνοιξε στη δέκατη θέση στο box office του Σαββατοκύριακου, με εισπράξεις 6,3 εκατομμυρίων δολαρίων σε πέντε ημέρες. [11] Το συνολικό εγχώριο ακαθάριστο έφτασε τα 51,2 εκατομμύρια δολάρια. Με επιπλέον 107 εκατομμύρια δολάρια διεθνώς, η ταινία έφτασε τα 154,6 εκατομμύρια δολάρια παγκοσμίως. [9]

Μερικές ξένες αγορές ήταν ιδιαίτερα επιτυχημένες, όπως η Ιαπωνία, όπου τα έσοδα της ταινίας ήταν 4,20 δισεκατομμύρια γιέν (35 εκατομμύρια δολάρια) καθιστώντας την, την 6η πιο επιτυχημένη ξένη ταινία και την 9η συνολικά της χρονιάς. [12][13] Το Ηνωμένο Βασίλειο και η Νότια Κορέα είχαν περισσότερα από 10 εκατομμύρια δολάρια σε έσοδα, με 17,5 εκατομμύρια δολάρια και 11,9 εκατομμύρια δολάρια, αντίστοιχα.[9][14]

Κριτικές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η ταινία φαίνεται και ακούγεται υπέροχη και νομίζω ότι είναι ένα εξαιρετικά ωραίο ντοκουμέντο της θεατρικής παράστασης. Αν και δεν αποκλίνει πολύ από το θεατρικό υλικό, η ταινία της έχει δώσει ένα ακόμη βαθύτερο συναισθηματικό κέντρο. Δεν βασίζεται στο θέατρο οπτικά ή από άποψη σκηνοθεσίας, αλλά εξακολουθεί να έχει ακριβώς την ίδια ουσία και αυτό είναι το μόνο που θα μπορούσα να ελπίζω.

– Άντριου Λόυντ Γουέμπερ[15]

Ο Ρότζερ Ίμπερτ, ο οποίος έδωσε στην ταινία 3/4 αστέρια, έγραψε ότι μέρος της ευχαρίστησης της εμφάνισης στον κινηματογράφο είναι το καθαρό θέαμα - το να κάθεσαι εκεί και να κοιτάς υπέροχα πράγματα και να ξέρεις ότι φαίνονται καταπληκτικά. Δεν μπορούσε να κάνει και πολλά ο Σουμάχερ καθώς έχει κάνει με την ιστορία ή τη μουσική που του παρέδωσαν, αλλά στους τομείς στους οποίους κυριαρχούσε, έχει θριαμβεύσει.[16]

Ο Όουεν Γκλίμπερμαν του Entertainment Weekly πίστευε ότι ο Σουμάχερ δεν έδωσε αρκετή διάσταση στην προσαρμογή του μιούζικαλ. Έγραψε: Ο Σουμάχερ, ο άνθρωπος που πρόσθεσε τρύπες στο κοστούμι του Μπάτμαν , έχει σκηνοθετήσει το Φάντασμα με αγνότητα, σαν η δουλειά του να ήταν να κολλάει το κοινό σε κάθε νότα.[17] Σε μια μικτή κριτική για το Newsweek, ο Ντέιβιντ Άνσεν επαίνεσε την ερμηνεία της Ρόσουμ, αλλά επέκρινε τους κινηματογραφιστές για την εστίασή τους στον οπτικό σχεδιασμό αντί για την παρουσίαση μιας συνεκτικής ιστορίας.[18]

Σε μια συνέντευξη του 2013, ο Κάμερον Μάκιντος, ένας συμπαραγωγός στο θεατρικό μιούζικαλ που δεν είχε καμία σχέση με αυτήν την ταινία, δήλωσε Θα ήθελα να κάνω την ταινία διαφορετικά. Αυτή η νέα έκδοση που κάναμε είναι επικίνδυνη και βαρετή. [19] Σε μια συνέντευξη του 2021 στο Variety, ο Άντριου Λόυντ Γουέμπερ αποκάλυψε ότι προσωπικά ένιωθε ότι ο σκηνοθέτης έκανε λάθος στην επιλογή του Τζεράρντ Μπάτλερ. Είπε: Το Φάντασμα ήταν πολύ νέο και το νόημα του Φαντάσματος είναι ότι πρέπει να είναι αρκετά μεγαλύτερο από την Κριστίν.[20]

Στον ιστότοπο συγκέντρωσης κριτικών Rotten Tomatoes η ταινία έχει ποσοστό αποδοχής 33% βασισμένες σε 171 κριτικές, με μέσο όρο 5.01 στα 10. Η κριτική συναίνεση του ιστοτόπου αναφέρει: "Η μουσική της νύχτας έχει χτυπήσει κάτι σαν ξινή νότα: οι κριτικοί αποκαλούν την κινηματογραφική προσαρμογή του δημοφιλούς μιούζικαλ του Άντριου Λόυντ Γουέμπερ, βαρετή και στερείται ρομαντισμού και κινδύνου. Ωστόσο, ορισμένοι έχουν επαινέσει την ταινία για το καθαρό της θέαμα." [21] Στο Metacritic έχει σταθμισμένο μέσο όρο βαθμολογίας 40 στα 100 με βάση 39 κριτικές, υποδεικνύοντας "μεικτές ή μέσες κριτικές".[22] Το κοινό που συμμετείχε σε δημοσκόπηση από το CinemaScore έδωσαν στην ταινία ένα μέσο βαθμό "Α" σε μια κλίμακα Α+ έως F. [23]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. ↑ www.imdb.com/title/tt0293508/. Ανακτήθηκε στις 11  Απριλίου 2016.
  2. ↑ 2,0 2,1 www.filmaffinity.com/es/film653531.html. Ανακτήθηκε στις 11  Απριλίου 2016.
  3. ↑ www.medietilsynet.no/filmdatabasen/?q=the+phantom+of+the+opera. Ανακτήθηκε στις 11  Απριλίου 2016.
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 www.metacritic.com/movie/the-phantom-of-the-opera. Ανακτήθηκε στις 11  Απριλίου 2016.
  5. ↑ 5,00 5,01 5,02 5,03 5,04 5,05 5,06 5,07 5,08 5,09 5,10 5,11 5,12 5,13 5,14 www.imdb.com/title/tt0293508/fullcredits. Ανακτήθηκε στις 11  Απριλίου 2016.
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 6,5 6,6 6,7 www.bbfc.co.uk/releases/andrew-lloyd-webbers-phantom-opera-2004. Ανακτήθηκε στις 11  Απριλίου 2016.
  7. ↑ www.allocine.fr/film/fichefilm_gen_cfilm=52139.html. Ανακτήθηκε στις 11  Απριλίου 2016.
  8. ↑ (Αγγλικά) Internet Movie Database. www.imdb.com/title/tt0293508/releaseinfo. Ανακτήθηκε στις 14  Απριλίου 2017.
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 9,3 «The Phantom of the Opera». Box Office Mojo. 
  10. ↑ Harris, Dana (6 Μαρτίου 2005). «Mavericks reap Oscar rewards». Variety. 
  11. ↑ «The Phantom of the Opera - Domestic Weekend». Box Office Mojo. Ανακτήθηκε στις 30 Μαρτίου 2024. 
  12. ↑ «Movies with Box Office Gross Receipts Exceeding 1 Billion Yen». Motion Picture Producers Association of Japan. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2011. 
  13. ↑ «2005 Japan Yearly Box Office». Box Office Mojo. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2011. 
  14. ↑ «The Phantom of the Opera – International Box Office Results». Box Office Mojo. Ανακτήθηκε στις 16 Φεβρουαρίου 2011. 
  15. ↑ Σφάλμα αναφοράς: Σφάλμα παραπομπής: Λανθασμένο <ref>. Δεν υπάρχει κείμενο για τις παραπομπές με όνομα makingof.
  16. ↑ Ebert, Roger (22 December 2004). «The Phantom of the Opera». Chicago Sun-Times. https://www.rogerebert.com/reviews/andrew-lloyd-webbers-phantom-of-the-opera-2004. Ανακτήθηκε στις 9 October 2009. 
  17. ↑ Gleiberman, Owen (January 15, 2005). «The Phantom of the Opera (2004)». Entertainment Weekly. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις February 5, 2007. https://web.archive.org/web/20070205043056/https://www.ew.com/ew/article/0,,1011985,00.html. Ανακτήθηκε στις March 30, 2024. 
  18. ↑ Ansen, David (20 December 2004). «The Phantom of the Opera: Into the Night». Newsweek. http://www.newsweek.com/id/56147. Ανακτήθηκε στις 9 October 2009. 
  19. ↑ «Cameron Mackintosh Reveals Details on Miss Saigon and My Fair Lady Movies». Broadway.com. 1 Απριλίου 2013. 
  20. ↑ «Andrew Lloyd Webber on Broadway's Reopening, 'Cinderella' and Why the 'Cats' Movie Caused Him to Buy a Dog». Variety. 6 Οκτωβρίου 2021. 
  21. ↑ {{cite web|url= https://www.rottentomatoes.com/m/phantom_of_the_opera/ | title= The Phantom of the Opera|language = Αγγλικά |work= Rotten Tomatoes |accessdate= 27 Ιουνίου 2024}
  22. ↑ «The Phantom of the Opera». Metacritic (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 19 Σεπτεμβρίου 2009. 
  23. ↑ «Phantom of the Opera, The (2004) A». CinemaScore (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Δεκεμβρίου 2018. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Το_φάντασμα_της_όπερας_(ταινία,_2004)&oldid=10630717"