Το πρόβλημα του λαθρεπιβάτη
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Το πρόβλημα του λαθρεπιβάτη (free-rider problem) αποτελεί ένα οικονομικό και πολιτικό φαινόμενο που απασχολεί τις κοινωνικές επιστήμες. Ως όρος σχετίζεται άμεσα με τις έννοιες της Τραγωδίας των Κοινών, το Δίλημμα του Φυλακισμένου και τη λογική της Συλλογικής Δράσης.
Προκύπτει από το γεγονός ότι κάποιοι επωφελούνται από πόρους, δημόσια αγαθά ή υπηρεσίες χωρίς να συνεισφέρουν με το μερίδιό που τους αναλογεί. Αποτελεί μια παραβατική συμπεριφορά, που είναι συνηθισμένη με αγαθά που δεν μπορούν να αποκλειστούν, όπως τα δημόσια και τα κοινά αγαθά. Όταν δεν υπάρχουν κατάλληλοι θεσμικοί κανόνες για την βιώσιμη διαχείριση ενός αγαθού ή αυτοί δεν εφαρμόζονται, καθένας έχει το κίνητρο να μη συνεισφέρει στην κοινή προσπάθεια, αλλά να λειτουργήσει εις βάρος των άλλων[1]. Όταν όλοι συμπεριφέρονται κατ΄ αυτόν τον τρόπο, δεν παράγεται το συλλογικό όφελος, ενώ όταν κάποιοι συμπεριφέρονται με κριτήριο το συλλογικό συμφέρον και κάποιοι με ατομικά κριτήρια, το συλλογικό όφελος που θα παραχθεί δε θα είναι το βέλτιστο δυνατό.
Όπως γίνεται αντιληπτό το πρόβλημα του λαθρεπιβάτη είναι πολύ σημαντικό, καθώς τα άτομα ως ατομικές οντότητες έχουν ως στόχο τους τη μεγιστοποίηση του ατομικού τους οφέλους, ενώ ως συλλογικές, επιδιώκουν το συλλογικό όφελος στο βαθμό που το ατομικό τους όφελος επηρεάζεται στον ίδιο βαθμό με των υπολοίπων.
Περίπτωση δημόσιου αγαθού
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Δημόσιες συγκοινωνίες: Όταν όλοι πληρώνουν το αντίτιμο που τους αναλογεί για την χρήση των μέσων μαζικής μεταφοράς, το όφελος διαχέεται σε όλους τους επιβάτες. Υπάρχει τακτική συγκοινωνία, μειώνεται το κυκλοφοριακό πρόβλημα, γίνεται η απαραίτητη συντήρηση των μέσων μεταφοράς που είναι προς όφελος της ασφάλειας του επιβατικού κοινού, λαμβάνονται μέτρα για την προστασία του περιβάλλοντος και ούτω καθεξής. Εάν υπάρχουν κάποιοι που χρησιμοποιούν τα μέσα μεταφοράς χωρίς εισιτήριο, το όφελος που προκύπτει για αυτούς είναι εις βάρος των επιβατών που είναι συνεπείς, γιατί ενώ αυτοί πληρώνουν το ποσό που τους αναλογεί, τα ανταποδοτικά οφέλη που προκύπτουν είναι πολύ λιγότερα από τα αναμενόμενα. Εάν πάλι κανένας δεν πληρώνει εισιτήριο, η προσφορά του δημόσιου αυτού αγαθό δεν θα μπορεί να συντηρηθεί για μεγάλο χρονικό διάστημα λόγω έλλειψης πόρων.
Περίπτωση κοινού αγαθού
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Οι θάλασσες: Οι θάλασσες αποτελούν φυσικό σύστημα πόρου και όλοι ανεξαρτήτως ωφελούνται από αυτόν και είναι υπεύθυνοι για την συντήρηση και την διατήρησή του για τις μελλοντικές γενεές. Εάν όλοι συνεισφέρουν στην ορθολογική διαχείριση του πόρου αυτού, τα οφέλη που θα προκύπτουν θα είναι για όλους και σε παγκόσμιο επίπεδο καθώς πολλές θαλάσσιες δραστηριότητες όπως η αλιεία, ο τουρισμός και η αναψυχή εξαρτώνται από την καλή ποιότητα των υδάτων. Εάν πάλι υπάρχουν ατομικές ή συλλογικές οντότητες, που εκμεταλλεύονται τον πόρο αυτό και όσα προσφέρει με παραβατικό τρόπο, όπως για παράδειγμα με την υπεραλίευση, την απόρριψη αποβλήτων ή ακόμα και την αποφυγή άσκησης περιβαλλοντικής πολιτικής, αποκομίζοντας ίδιον όφελος, ο πόρος δεν θα είναι δυνατόν να αποδώσει μελλοντικά κατά το καλύτερο δυνατό τρόπο. Εάν τέλος κανένας δεν δρα με βάση το συλλογικό συμφέρον, οδηγούμαστε στην καταστροφή του πόρου και στη Τραγωδία των Κοινών.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ kanopiadmin (30 Ιουλίου 2014). «The Free Rider as a Basis for Government Intervention». Mises Institute (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2018.
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Όστρομ, Ε. (2002), H διαχείριση των κοινών πόρων, μτφρ. Γ. Άρχοντας, Αθήνα: Καστανιώτης, σσ. 19-47, ISBN 978-960-03-3318-3
- Pasour, Jr., E. C.(1981) "The Free Rider as a Basis for Government Intervention". Libertarian Studies,σσ.453-462
- Newman S., Watkins E., Farmer A., Brink P.., Schweitzer JP. (2015) The Economics of Marine Litter. In: Bergmann M., Gutow L., Klages M. (eds) Marine Anthropogenic Litter. Springer, Cham, eBook ISBN 978-3-319-16510-3