Προγυμνάσματα
| Προγυμνάσματα | |
|---|---|
 (λεζάντα εικόνας) | |
| Λαϊκό παραμύθι | |
| Όνομα | Προγυμνάσματα |
| Γνωστό και ως | (διαφορετικές ονομασίες) |
| Δεδομένα | |
| Ταξινόμηση Aarne-Thompson | (ταξινόμηση) |
| Μυθολογία | (μυθολογία) |
| Χώρα | (χώρα) |
| Περιοχή | (περιοχή) |
| Ημερομηνία προέλευσης | (ημερομηνία προέλευσης) |
| Δημοσιεύτηκε | (δημοσιεύτηκε) |
| Σχετίζεται με | (σχετίζεται με) |
Ορισμός[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τα προγυμνάσματα (ελληνικά προγυμνάσματα «προ-ασκήσεις», λατινικά praeexercitamina) είναι μια σειρά προκαταρκτικών ρητορικών ασκήσεων που ξεκίνησαν στην αρχαία Ελλάδα και συνεχίστηκαν κατά τη διάρκεια της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Αυτές οι ασκήσεις εφαρμόστηκαν από μαθητές της ρητορικής, οι οποίοι ξεκίνησαν το σχολείο τους μεταξύ δώδεκα και δεκαπέντε ετών. Σκοπός αυτών των ασκήσεων ήταν να προετοιμαστούν οι μαθητές για τη σύνταξη διακηρύξεων αφού είχαν ολοκληρώσει την εκπαίδευσή τους με τους γραμματικούς. Σώζονται μόνο τέσσερα εγχειρίδια προγυμνασμάτων, που αποδίδονται στον Αίλιο Θέωνα, στον Ερμογένη της Ταρσού, στον Αφθόνιο Αντιοχείας και στον Νικόλαο των Μύρων.[1]
Ιστορία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η σύνθεση δεν ήταν πρωταρχικό μάθημα που διδάσκονταν στα σχολεία μέχρι τον πέμπτο αιώνα π.Χ. Μάλιστα, ο όρος «προγυμνάσματα» πρωτοεμφανίστηκε στο Κεφάλαιο 28 της Ρητορικής προς τον Αλέξανδρο, που πιθανότατα γράφτηκε από τον Αναξιμένη τον Λάμψακο στα τέλη του τέταρτου αιώνα. Αυτό το έργο σώζεται παράλληλα με αυτά του Αριστοτέλη, ωστόσο ποτέ δεν αναφέρει τη χρήση προκαταρκτικών ασκήσεων. Αλλά ο Αριστοτέλης αγγίζει τις ρητορικές μορφές, οι οποίες έγιναν μια όψη μέσα στη φύση των προγυμνασμάτων. Η χρήση προκαταρκτικών ρητορικών ασκήσεων συζητείται εν συντομία σε ορισμένους ελληνικούς και ρωμαϊκούς διαλόγους, αλλά όλα τα εγχειρίδια από εκείνη την εποχή παραμένουν χαμένα σήμερα. Υπάρχουν μόνο τέσσερα γνωστά σωζόμενα εγχειρίδια προγυμνασμάτων. Η παλαιότερη είναι αυτή του Theon, που γράφτηκε κάποια στιγμή κατά τη διάρκεια του πρώτου αιώνα μ.Χ. Στην εισαγωγή του, ο Θέων απευθύνεται σε δασκάλους και όχι σε μαθητές και επικρίνει τους μαθητές που παραλείπουν αυτές τις προκαταρκτικές ασκήσεις. Το δεύτερο εγχειρίδιο αποδίδεται σε έναν από τους πιο σημαντικούς ρήτορες του δεύτερου αιώνα, τον Ερμογένη της Ταρσού. Αλλά δεν υπάρχει πρόλογος για το έργο του και οι ασκήσεις είναι σύντομες. Ως εκ τούτου, πολλοί αμφιβάλλουν για την αυθεντικότητά του.[2] Όμως το τρίτο εγχειρίδιο αποδίδεται στον Αφθόνιο Αντιοχείας, μαθητή του μεγάλου σοφιστή Λιβανίου κατά το δεύτερο μισό του τέταρτου αιώνα. Αυτό είναι το πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο και αναφερόμενο εγχειρίδιο που έγινε το πρότυπο για την πρακτική των προγυμνασμάτων. Οι πραγματείες του συνδυάστηκαν με ρητορικές πραγματείες του Ερμογένη σχετικά με τη θεωρία και το ύφος της στάσης για να δημιουργήσουν το «Ερμογενικό Σώμα». Το τελευταίο εγχειρίδιο αποδίδεται στον Νικόλαο των Μύρων, ο οποίος δίδαξε ρητορική στην Κωνσταντινούπολη στα τέλη του πέμπτου αιώνα.
Προγυμνάσματα του Αφθονίου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Αν και οι ασκήσεις που εκφράζονται σε κάθε γνωστό εγχειρίδιο είναι πολύ παρόμοιες, υπάρχουν αρκετές μικρές παραλλαγές μεταξύ τους. Επειδή όμως το έργο του Αφθόνιου είναι το πιο ευρέως αναγνωρισμένο και εξασκημένο, αυτές οι παραλλαγές συχνά δεν αναγνωρίζονται. Ζητήθηκε από όλους τους μαθητές να γράψουν κάθε εργασία, να την απομνημονεύσουν και στη συνέχεια να εκτελέσουν έναν λόγο στην τάξη. Τα προγυμνάσματα διδάσκονταν με τη σειρά, αυξάνοντας τη δυσκολία τους όσο προχωρούσε το μάθημα. Τα μαθήματα οργανώθηκαν για να ξεκινήσουν με την αφήγηση και να τελειώσουν με τη διαμάχη. Δόθηκε έμφαση στη λογοτεχνία ως συμπλήρωμα του μαθήματος, δίνοντας μεγάλη προσοχή σε μοντέλα ρητορικής και λογοτεχνίας. Τα προγυμνάσματα του Αφθονίου μεταφράστηκαν για πρώτη φορά στα λατινικά τον δέκατο πέμπτο αιώνα από τον Rudolphus Agricola.
Είδη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τα είδη (παραδείγματα ασκήσεων) των προγυμνασμάτων ήταν τα εξής: μύθος, διήγημα, χρεία, γνώμη, ανασκευή, κατασκευή, κοινός τόπος, εγκώμιον, ψόγος, σύγκρισις, ηθοποιία, έκφρασις, θέσις, νόμου εισφορά. Ιδιαίτερη μνεία αξίζει να γίνει στην έκφραση και το εγκώμιο.[3]
Μύθος (μύθος)
Οι μύθοι του Αισώπου ήταν δημοφιλείς την εποχή που η ρητορική έγινε κοινό θέμα μελέτης. Υπάρχουν τρεις μορφές μύθου: η ορθολογική μορφή (όπου οι χαρακτήρες είναι άνδρες και οι γυναίκες), η ηθική μορφή (όπου πρωταγωνιστούν τα ζώα) και μια τρίτη μορφή που περιλαμβάνει και τα δύο. Αυτό που έχουν και τα τρία κοινά είναι ότι ο καθένας έχει ένα ήθος, που δηλώνεται πριν ξεκινήσει η ιστορία ή αφού ολοκληρωθεί. Στο εγχειρίδιο του Αφθόνιου, η πρώτη άσκηση ήταν η δημιουργία ενός μύθου που ακολουθούσε τις τρεις μορφές.
Διήγημα
Αυτή η στοιχειώδης αποστολή ήταν να γράψει απλώς μια αφήγηση (να μην συγχέεται με τον μύθο). Υποτίθεται ότι αυτή η εκπαίδευση είναι αποτέλεσμα της θεωρίας των κατηγοριών του Αριστοτέλη και εισάγει τους μαθητές στις τέσσερις αξίες της αφήγησης, που είναι η οξυδέρκεια, η ευκρίνεια, η πειστικότητα και η καθαρότητα της γλώσσας. Το περιεχόμενο της αφηγηματικής άσκησης στα προγράμματα είναι είτε πολιτικό, είτε ιστορικό, είτε βασίζεται στη μυθοπλασία. Ακριβώς όπως η διήγησις υποδηλώνει την αφηγηματική πλοκή μιας ταινίας, η λεγόμενη αφήγηση ενός λόγου ή ομιλίας προωθεί το περιεχόμενο.
Χρεία (Ανέκδοτο)
Ζητήθηκε από τους μαθητές να κάνουν μια ενέργεια ή μια ρήση ενός διάσημου προσώπου και να την επεξεργαστούν. Έπρεπε να αναπτύξουν τις έννοιες αυτών των πράξεων ή αποσπασμάτων με το πλαίσιο κάτω από τους τίτλους έπαινος, παράφραση, αιτία, παράδειγμα νοήματος, σύγκριση και αντίθεση, μαρτυρίες και επίλογος. Το ανέκδοτο είναι κάτι που χρησιμοποιείται συχνά στη Βίβλο.
Γνώμη
Το μάξιμο ή οι παροιμίες περιγράφηκαν για πρώτη φορά από τον Αριστοτέλη και στο βιβλίο του Αφθόνιου χωρίζονται σε, προτρεπτικές, αποτρεπτικές, δηλωτικές, απλές και σύνθετες. Μια ηθική γενίκευση δόθηκε στους μαθητές για έναν συγγραφέα και τους ζητήθηκε να δημιουργήσουν κάτι παρόμοιο με ένα ανέκδοτο για τον συγγραφέα.
Ανασκευή
Αυτή η άσκηση απαιτούσε από τον μαθητή να συλλογιστεί λογικά ενάντια σε κάτι που αντλείται από μύθους, αφηγήσεις ή μύθους. Το επιχείρημα του μαθητή ήταν ότι κάτι ήταν είτε αδύνατο, παράλογο, ακατάλληλο ή ακατάλληλο.
Κατασκευή
Η άσκηση επιβεβαίωσης είναι το αντίθετο της διάψευσης. Ζητήθηκε από τον μαθητή να αιτιολογήσει κάτι που αντλήθηκε από θρύλους και λογοτεχνία.
Κοινός τόπος
Η επεξεργασία του συνηθισμένου περιελάμβανε επίθεση κατά του κακού οραματιζόμενος την κριτική των στερεοτύπων και όχι των ατόμων. Οι μαθητές το κάνουν αυτό χρησιμοποιώντας αντίφαση, σύγκριση και αξίωμα που επιτίθενται στα κίνητρα του δημογραφικού που περιγράφεται.
Εγκώμιον
Οι μαθητές χρησιμοποίησαν το εγκώμιον για να επαινέσουν πρόσωπα, πράγματα, χρόνους, τόπους, ζώα και πράγματα που μεγαλώνουν. Κάθε έπαινος μπορούσε να γεννηθεί από τις επικεφαλίδες ανατροφή, πράξεις, δεξιότητες και μερικές φορές είχε τη μορφή σύγκρισης με άλλο άτομο, επιλόγου ή προσευχής.
Ψόγος
Ο ψόγος αντιτίθεται στην κοινοτοπία. Επιτίθεται σε ένα συγκεκριμένο, επώνυμο άτομο, συνήθως πολιτικό ή πολιτιστικό πρόσωπο.
Σύγκρισις
Η άσκηση σύγκρισης λειτουργεί ως διπλό εγκώμιο ή συνδυασμός ενός εγκώμιου ενός ατόμου ή πράγματος και του επιθετικού εναντίον ενός άλλου.
Ηθοποιία
Οι μαθητές χρησιμοποίησαν την προσωποποίηση ή την ηθοποιία σχηματίζοντας μια ομιλία που αποδίδεται στο φάντασμα ενός γνωστού προσώπου ή ενός φανταστικού ή μυθολογικού χαρακτήρα από περασμένες, παρούσες ή μελλοντικές εποχές. Αυτή η άσκηση είχε σκοπό να ζητήσει από τους μαθητές να την εκτελέσουν με σαφήνεια, συνοπτικότητα και ευφροσύνη.
Έκφρασις
Όταν τους ζητήθηκε να χρησιμοποιήσουν έκφραση για να περιγράψουν ένα πρόσωπο, τόπο, πράγμα ή χρόνο, οι μαθητές ήταν υποχρεωμένοι να παράγουν μια περιγραφή που ήταν πλήρης. Περιλαμβάνονταν λεπτομερείς πληροφορίες για ένα άτομο από το κεφάλι μέχρι τα νύχια, μια δράση από την αρχή μέχρι το τέλος, κ.λπ. Αυτή η μορφή εμφανίζεται σε πολλές κλασικές λογοτεχνίες και ιστορικά κείμενα.
Θέσις (Διαφωνία)
Επειδή αυτή η άσκηση είναι μια εισαγωγή στην επιχειρηματολογία στις φιλοσοφικές σχολές, η χρήση της διατριβής δεν πραγματοποιόταν μέχρι να ολοκληρωθούν πρώτα όλες οι προηγούμενες ασκήσεις. Οι μαθητές έπρεπε να καταλήξουν σε ένα επιχείρημα διατριβής της δικής τους φύσης. Αυτές οι ερωτήσεις ήταν συχνά δύσκολες να απαντηθούν.
Νόμου Εισφορά
Ο Αφθόνιος ονομάζει αυτή την τελευταία άσκηση γυμνάσματα παρά προγυμνάσματα. Η άσκηση αυτή έχει τη μορφή υπεράσπισης προτεινόμενου νόμου ή αντίθεσης αυτού. Πρώτα διατυπώνεται το επιχείρημα, ακολουθεί ένα αντεπιχείρημα και στη συνέχεια συζητούνται οι επικεφαλίδες
Προγυμνάσματα για σχολεία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Τα τελευταία χρόνια έχει γίνει σημαντική προσπάθεια για να διαπιστωθεί εάν τα Προγυμνάσματα θα μπορούσαν να προσαρμοστούν για χρήση στην πρωτοβάβμια και δευτεροβάθμια εκπαίδευση. Ένας από τους ηγέτες αυτής της προσπάθειας είναι ο James Selby[4] ο συγγραφέας της σειράς Classical Composition, ο οποίος έχει μειώσει το πρόγραμμα σπουδών σύνθεσης που χρησιμοποιείται από τον Κουιντιλιανό και τον Κικέρωνα, σε ένα επίπεδο που μπορεί να χρησιμοποιηθεί αποτελεσματικά από μαθητές από την τέταρτη έως τη δωδέκατη τάξη.
Το "Ρητορική και τα Προγυμνάσματα" διδάσκεται ως υποχρεωτικό μάθημα στο Sremski Karlovci της Σερβίας, στο Gymnasium of Karlovci λύκειο, εστιάζοντας στην προετοιμασία των μαθητών σε νεαρή ηλικία για δημόσια ομιλία, καθώς και στη διδασκαλία κλασικής ρητορικής.
Τα προγυμνάσματα διδάσκονται επίσης στο Highlands Latin School στο Λούισβιλ του Κεντάκι, καθώς και στα Highlands Latin Cottage Schools (φροντιστήρια υποστήριξης κατ' οίκον εκπαίδευσης) στις Ηνωμένες Πολιτείες.
Διδάσκεται επίσης σε φιλική προς τον χρήστη μορφή από τον Classical Academic Press. Το διαδικτυακό σχολείο του Classical Academic Press που ονομάζεται Schole Academy προσφέρει επίσης ζωντανά μαθήματα βασισμένα σε αυτά τα βιβλία.
Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- ↑ «The Progymnasmata in Classical Rhetoric». ThoughtCo (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2023.
- ↑ Penella, Robert J. (2011). «The "Progymnasmata" in Imperial Greek Education». The Classical World 105 (1): 77–90. ISSN 0009-8418. https://www.jstor.org/stable/41303488.
- ↑ «Ορισμός και Παραδείγματα Προγυμνασμάτων στη Ρητορική». el.eferrit.com. Ανακτήθηκε στις 5 Σεπτεμβρίου 2023.
- ↑ Selby, James A.. The Characterization Stage of Aphthonius’ Progymnasmata in Light of Hermogenes’ On Style: Exploring the Border between Contemporary and Ancient Classrooms. https://www.academia.edu/8102235/The_Characterization_Stage_of_Aphthonius_Progymnasmata_in_Light_of_Hermogenes_On_Style_Exploring_the_Border_between_Contemporary_and_Ancient_Classrooms.