Πολιτιστικά κοινά

Ορισμός

Τα πολιτιστικά/πολιτισμικά κοινά ή αλλιώς "cultural commons" αναφέρονται σε κοινά αγαθά (commons) με σημείο αναφοράς το χώρο και το χρόνο, τα οποία αποτελούν κοινόχρηστη ιδιοκτησία μιας πολιτισμικής κοινότητας. Τα πολιτιστικά κοινά μπορούν να είναι είτε υλικά είτε άυλα. Τα πολιτιστικά κοινά προσδιορίζονται μέσα από τρεις διαστάσεις: την κουλτούρα, το χώρο και την κοινότητα (Santagata et al, Cultural Commons and Cultural Communities, 2011, pg.1).

Παραδείγματα

Μερικά παραδείγματα αυτής της ιδιαίτερης κατηγορίας κοινών αγαθών είναι οι ιδέες, η δημιουργικότητα και το στυλ μιας κοινότητας, οι γνώσεις, τα πιστεύω, οι τελετές, τα έθιμα, ο διαμοιρασμός και η ομότιμη παραγωγή όπως η δημιουργία και ανάπτυξη Ανοικτού Κώδικα Προγραμμάτων, η Wikipedia κλπ (Santagata et al, Cultural Commons and Cultural Communities,2011, pg.2).

Παραδείγματα πολιτιστικών αγαθών αποτελούν επίσης τα δημοτικά τραγούδια σε διάφορες περιοχές της Ελλάδας, οι τοπικές συνταγές μαγειρικής, οι ιστορίες που διατηρούνται από γενιά σε γενιά, τα παραμύθια, τα διάφορα παιδικά παιχνίδια κλπ. (Κάρολος – Ιωσήφ Καβουλάκος και Γιώργος Γριτζάς (2016). «Εναλλακτικοί Οικονομικοί και Πολιτικοί Χώροι: Κοινωνικά κινήματα και χωρική ανάπτυξη».

Πολιτιστικά κοινά σε σχέση με τα Κοινά

Τα πολιτιστικά κοινά διαφέρουν από τους Πόρους κοινής δεξαμενής (ΠΚΠ) ή "Common-pool resources". Τα τελευταία σχετίζονται με την την "Τραγωδία των Κοινών" του Hardin που δημοσιεύτηκε το 1968. Τα συγκεκριμένα κοινά σχετίζονται τόσο με τα δημόσια αγαθά όσο και με τα ιδιωτικά. Η ομοιότητα με τα δημόσια αγαθά εντοπίζεται στην περιορισμένη δυνατότητα αποκλεισμού πρόσβασης σε αυτά. Ενώ, η ομοιότητα με τα ιδιωτικά αγαθά σχετίζεται με την περιορισμό της κατανάλωσης από άλλους χρήστες(Santagata et al, Cultural Commons and Cultural Communities, 2011, pg.2).

Από την δημοσίευση στο Βήμα των Κοινωνικών Επιστημών το 2014 των Αρβανιτίδη και Νασιώκα με θέμα το "Το Τσελιγκάτο: Ένας Θεσμός Επιτυχούς Αυτοδιαχείρισης των Κοινών" αναφέρεται ότι ο Hardin χρησιμοποιώντας ως παράδειγμα ένα βοσκότοπο ανοικτής πρόσβασης, υπέθεσε ότι κάθε ορθολογικός βοσκός ενεργώντας με γνώμονα το ατομικό του συμφέρον θα έχει ως κίνητρο να εκτρέφει όλο και περισσότερα ζώα παρά το γεγονός ότι ο πόρος έχει πεπερασμένη βιοϊκανότητα. Ο λόγος που οδηγεί σε αυτή τη συμπεριφορά είναι ότι ο κάθε χρήστης επωμίζεται ένα μόνο μέρος από το κόστος που προκύπτει από την υπερβόσκηση, ενώ καρπώνεται όλο το όφελος από κάθε επιπρόσθετο ζώο. Κατά τον Hardin τα κοινά υπόκεινται σε νομοτελειακή υποβάθμιση και καταστροφή και προτείνει είτε την απόδοση περιουσιακών δικαιωμάτων σε κάποιο ιδιοκτήτη (δηλαδή ιδιωτικοποίηση) είτε στο κράτος (κρατικοποίηση). Ωστόσο η βραβευμένη με νόμπελ οικονομίας Όστρομ προτείνει ως εναλλακτική την κοινοτικοποίηση ή κοινόχρηστη χρήση των ανωτέρω αγαθών καθώς και οι δυο εναλλακτικές του Hardin τείνουν να περιορίζουν τα δικαιώματα και τις δράσεις των χρηστών και να καταστρέφουν τις προσωπικές σχέσεις που χαρακτηρίζουν τις τοπικές κοινότητες, μειώνοντας μακροπρόθεσμα την αποδοτικότητα των πόρων και ζημιώνοντας την κοινωνία.

Τα πολιτιστικά κοινά δεν κινδυνεύουν από την υπερεκμετάλλευση όπως τα συνήθη κοινά, καθώς δεν έχουν πεπερασμένες δυνατότητες. Μια πολιτιστική παράδοση ή ένα τραγούδι ή ένα ποίημα μπορεί να το ακούσουμε, να το διαβάσουμε χωρίς κανένα περιορισμό. Ωστόσο, η χρήση κανόνων από την κοινότητα είναι αναγκαία προκειμένου τα συγκεκριμένα αγαθά είναι προς διάθεση όσων συνέβαλλαν στην παραγωγή και τη διατήρηση τους "περιφράσσοντας" τα από τους λαθρεπιβάτες ή "free riders" που θέλουν να το απολαμβάνουν χωρίς κανένα κόστος (Santagata et al, Cultural Commons and Cultural Communities, 2011, pg.3 &12-13).