Οντολογικό επιχείρημα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ο Άνσελμος του Καντέρμπερι θεωρείται ο επινοητής του οντολογικού επιχειρήματος

Το οντολογικό επιχείρημα είναι λογικός συλλογισμός που ανήκει στα a priori επιχειρήματα υπέρ της ύπαρξης του Θεού. Βασίζεται στη μέθοδο της απαγωγής σε άτοπο. Το επιχείρημα συνοψίζεται στο ότι εάν μπορούμε να συλλάβουμε με το μυαλό μας τη μεγαλύτερη δυνατή ύπαρξη, τότε αυτή η ύπαρξη (στην προκειμένη περίπτωση ο θεός) θα πρέπει να υπάρχει. [1] Εκδοχές του ιδίου επιχειρήματος αναπτύχθηκαν αργότερα και από άλλους φιλοσόφους, όπως ο Ρενέ Ντεκάρτ, Γκότφριντ Βίλχελμ Λάιμπνιτς και Μπαρούχ Σπινόζα.

Οι εκδοχές του επιχειρήματος[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στην πραγματικότητα δεν υπάρχει ένα μοναδικό οντολογικό επιχείρημα αλλά μια ομάδα επιχειρημάτων που έχουν χρησιμοποιηθεί από διαφορετικούς φιλοσόφους. Συχνά προτιμάται ωστόσο να αναφερόμαστε σε ένα επιχείρημα που εμφανίζεται όμως με διαφορετικές εκδοχές. Οι ρίζες τους βρίσκονται στο έργο του χριστιανού θεολόγου Ανσέλμου του Καντέρμπερι που πρώτος διατύπωσε το οντολογικό επιχείρημα στο Προσλόγιο (11ος αι.)[2][3]. Στην κλασική διατύπωσή του έχει ως εξής[4]: ο Θεός είναι εξ ορισμού το τελειότερο ον που μπορεί να συλλάβει ο νους. Αν υποθέσουμε πως δεν υπάρχει, τότε εφόσον η ύπαρξη είναι ανώτερη της ανυπαρξίας, μπορούμε να φανταστούμε ένα ον ανώτερο του Θεού. Συνεπώς η αρχική υπόθεση πως ο Θεός δεν υπάρχει πρέπει να είναι ψευδής. Μια αναδιατύπωση του οντολογικού επιχειρήματος επιχείρησε ο Καρτέσιος το 17ο αιώνα στο έργο του Στοχασμοί περί της Πρώτης Φιλοσοφίας (1641). Ο Καρτέσιος πιθανότατα δεν είχε διαβάσει το Προσλόγιο, θα πρέπει ωστόσο να γνώριζε την κριτική του Θωμά Ακινάτη πάνω στο οντολογικό επιχείρημα του Ανσέλμου[5].

Κριτική και υποστήριξη[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρώτος άσκησε κριτική ο βενεδικτίνος μοναχός Γκαουνίλο, σύγχρονος του Ανσέλμου, ο οποίος ισχυρίστηκε πως το επιχείρημα αποτυγχάνει καθώς ο ίδιος λογικός συλλογισμός θα ήταν υπέρ της ύπαρξης πραγμάτων που προφανώς δεν υπάρχουν, χρησιμοποιώντας ειδικότερα το παράδειγμα ενός «εξαφανισμένου νησιού»[6]. Κατά τον Καντ, η απόρριψη του επιχειρήματος βασίζεται στη θέση πως η ύπαρξη δεν είναι αληθινή ιδιότητα που μπορεί να αποδοθεί, αλλά προϋπόθεση για την απόδοση ιδιοτήτων[4][7]. Ο Σοπενάουερ εξέλαβε το οντολογικό επιχείρημα ως ένα «γοητευτικό αστείο»[4]. Το οντολογικό επιχείρημα έτυχε σθεναρής κριτικής τόσο από υπέρμαχους της θρησκείας όπως ο Θωμάς Ακινάτης, όσο και από άθεους όπως ο Μπέρτραντ Ράσελ και ο Ρίτσαρντ Ντόκινς. [8] Αν και απορρίπτεται από την πλειονότητα των σύγχρονων φιλοσόφων, υποστηρίχτηκε από ορισμένους, μεταξύ των οποίων ο Άλβιν Πλάντινγκα, ο Τσαρλς Χάρτσορν και ο Νόρμαν Μάλκολμ, στα πλαίσια της τροπικής (modal) λογικής[4][9].Κριτική στο οντολογικό επιχείρημα άσκησαν και Καθηγητές της Θεολογικής Σχολής Αθηνών όπως οι Κωνσταντίνος Παπαπέτρου και Στυλιανός Παπαδόπουλος.


Δείτε επίσης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  1. Oppy, Graham, "Ontological Arguments", The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2011 Edition), Edward N. Zalta (ed.), forthcoming URL = <http://plato.stanford.edu/archives/spr2011/entries/ontological-arguments/>.
  2. Michael J. Murray and Michael C. Rea, An Introduction to the Philosophy of Religion, Cambridge University Press, 2008, σελ. 124
  3. Ορισμένοι εντοπίζουν οντολογικά επιχειρήματα πολύ νωρίτερα, όπως για παράδειγμα στην αρχαία ελληνική φιλοσοφία, στο έργο του Αγίου Αυγουστίνου ή ακόμα στην ισλαμική φιλοσοφία πριν τον 11ο αιώνα. Βλ. σχετικά Oppy (1995), σελ. 4-5
  4. 4,0 4,1 4,2 4,3 λήμμα «God, arguments for the existence of», Routledge Encyclopedia of Philosophy, Routledge, 1998
  5. Barnes (1972), σελ. 15
  6. Michael J. Murray and Michael C. Rea, An Introduction to the Philosophy of Religion, Cambridge University Press, 2008, σελ. 126
  7. Βλ. επίσης Murray-Rea (2008), ό.π, σελ. 128
  8. Ντόκινς, Ρίτσαρντ (2006). Η περί θεού αυταπάτη. Ελληνική έκδοση: ΚΑΤΟΠΤΡΟ. σελ. 103. ISBN 978-960-6717-07-9. 
  9. Oppy (1995), σελ. 7

Βιβλιογραφία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

  • Jonathan Barnes, The Ontological Argument, London: Macmillan, 1972
  • Graham Oppy, Ontological arguments and belief in God, Cambridge University Press, 1995