Οικία Τζέιμς Φράνσις Κινγκ

Οικία Τζέιμς Φράνσις Κινγκ
Γενικές πληροφορίες
Είδος	Κατοικία
Αρχιτεκτονική	Μπρουταλισμός
Διεύθυνση	Rua Angra dos Reis, nº 300
Τοποθεσία	Σάο Πάολο
Χώρα	Βραζιλία
Έναρξη κατασκευής	1972
Ολοκλήρωση	1974
Χρήση	Ιδιωτική
Τεχνικές λεπτομέρειες
Εμβαδόν	865 m2 m2
Σχεδιασμός και κατασκευή
Αρχιτέκτονας	Πάουλο Μέντες ντα Ρότσα
	δεδομένα (π)

Η οικία Τζέιμς Φράνσις Κινγκ (Casa James Francis King) βρίσκεται στην πολιτεία Τσάκαρα Φλόρα (Chácara Flora), μια περιοχή αραιά χτισμένη και πράσινη, στο νότιο τμήμα του Σάο Πάολο (São Paulo ) της Βραζιλίας. Η κατασκευή της διήρκεσε περίπου δύο χρόνια (1972-1974) και αποτελεί μία από τις χαρακτηριστικές ιδιωτικές κατοικίες που σχεδίασε ο Βραζιλιάνος μοντερνιστής αρχιτέκτονας Πάουλο Μέντες ντα Ρότσα (Paulo Mendes da Rocha).

Τοποθεσία[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

To σπίτι βρίσκεται στην πολιτεία Τσάκαρα Φλόρα (Chácara Flora), μια αποκλειστική γειτονιά στο νότιο τμήμα του ευρύτερου Σάο Πάολο της Βραζιλίας, σε ένα οικόπεδο με απότομη πλαγιά. Η περιοχή μελέτης χαρακτηρίζεται από την κατάφυτη φυσική έκταση του Ατλαντικού δάσους (Mata Atlântica), η οποία παλαιότερα εκτεινόταν ως την περιοχή που τώρα έχει καταλάβει η πόλη.

Αρχιτεκτονική[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ένταξη κτιρίου και πρόθεση σχεδιασμού[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πρωταρχική πρόθεση του σχεδιασμού είναι να επιτρέπεται η αλληλοδιείσδυση μεταξύ της κατοικίας και του μεγαλοπρεπούς φυσικού περιβάλλοντος, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι το κτίριο προσπαθεί να μιμηθεί μορφές από τη φύση. Ο αρχιτέκτονας ήθελε να πραγματοποιηθούν όσο το δυνατόν λιγότερες παρεμβατικές ενέργειες και εκσκαφές στο έδαφος, ώστε η κατασκευή του κτιρίου να μην λειτουργήσει εις βάρος του μοναδικού φυσικού τοπίου της περιοχής. Η αρχιτεκτονική συνδιαλέγεται με τη φύση μέσω μιας περίπλοκης σχέσης, αφού συμμετέχει στη δημιουργία του τοπίου χρησιμοποιώντας τη σχέση με την απόσταση, καθώς η κατοικία είναι περιτριγυρισμένη, αλλά, όχι κλειστή από σκιερούς χώρους.^[1]

Περιγραφή Κτιρίου[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το υλικό κατασκευής του κτιρίου είναι το οπλισμένο σκυρόδεμα, ενώ ο φέρων οργανισμός αποτελείται από οκτώ μόνο κολώνες, ώστε να επιτυγχάνεται η ελάχιστη παρέμβαση στον περιβάλλοντα χώρο. Το οικόπεδο της κατοικίας καταλαμβάνει έκταση 2,500 τετραγωνικών μέτρων και είναι γεμάτο από πλούσια βλάστηση, η οποία χαρακτηρίζει την κατοικημένη περιοχή της Chácara Flora. Σε αντίθεση με τις περισσότερες κατοικίες του Mendes da Rocha που στο επίπεδο του εδάφους είναι σκοτεινές, η Casa King ακολουθεί ένα ειδικό σύστημα, με αποτέλεσμα τη δημιουργία ενός μεγάλου αιθριακού χώρου.^[2]

Η εσωτερική κεντρική αυλή της κατοικίας αποτελεί το βασικότερο στοιχείο του κτιρίου, καθώς οργανώνει και οριοθετεί τον χώρο στα πλαίσια μιας ανθρώπινης κλίμακας, η οποία προσεγγίζει τις καθημερινές ανάγκες των κατοίκων.

Η πρόσβαση γίνεται μέσω ενός μονοπατιού δημιουργώντας μια σχέση μεταξύ του ίδιου του σπιτιού και του φυσικού περιβάλλοντος. Η κλίση του εδάφους ξεκινάει από το επίπεδο του δρόμου και υψώνεται κατά μήκος της διαδρομής που οδηγεί στην κατοικία. Η ανύψωση σταματάει στο σημείο όπου συναντάει το επίπεδο της εισόδου, στο οποίο φιλοξενούνται οι βοηθητικές λειτουργίες της κατοικίας, με ορισμένες να είναι θαμμένες εν μέρει στο έδαφος. Ένα κλιμακοστάσιο οδηγεί στους κύριους χώρους διημέρευσης, οι οποίοι βρίσκονται στο βορινό τμήμα του σπιτιού, με αποτέλεσμα να μειώνεται η νοτιοδυτική ζώνη αισθητά, σχηματίζοντας έναν στενό εξωτερικό διάδρομο.

Ο κοινόχρηστος χώρος του καθιστικού είναι άμεσα συνδεδεμένος με την εσωτερική αυλή, με αποτέλεσμα η μετωπική τους διάταξη να δημιουργεί τις κατάλληλες συνθήκες για την ανακύκλωση του αέρα, ελέγχοντας με αυτόν τον τρόπο τη θερμοκρασία και την υγρασία στο εσωτερικό του σπιτιού. ^[3]

Οργάνωση της κύριας κάτοψης[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η κάτοψη του σπιτιού ακολουθεί μία αυστηρή γεωμετρία, καθώς είναι ακριβώς τετράγωνη σε σχήμα, ενώ οι πολλαπλές πλάκες των διαφόρων επιπέδων καθιστούν το σπίτι ένα "γεωμετρικό τεχνούργημα".^[4]

Το σπίτι χαρακτηρίζεται από μία πολύ απλή οργάνωση των χώρων, οι οποίοι δεν είναι προσανατολισμένοι προς τον τεράστιο κήπο του οικοπέδου, αλλά, αντιθέτως, είναι διατεταγμένοι γύρω από τον αιθριακό χώρο.

Τα υπνοδωμάτια είναι τοποθετημένα στη μεριά της κύριας όψης προς το βορρά - με τους χώρους υγιεινής να παρεμβάλλονται ανάμεσά τους, δημιουργώντας ένα συνεχές μέτωπο στον κύριο χώρο διημέρευσης. Ο κοινόχρηστος χώρος του καθιστικού, που βρίσκεται στο επίπεδο της εισόδου, είναι ένα μεγάλος χωρισμένος χώρος, στον οποίο πρωταρχική θέση κατέχει η παρουσία ενός τζακιού - χαρακτηριστικό στοιχείο στις κατοικίες του Mendes da Rocha. Η εστία έχει σημαντικό ρόλο στην κάτοψη καθώς γύρω της περιστρέφεται η οικιακή ζωή. Η οργάνωση της κάτοψης, ωστόσο, επιτρέπει στους κατοίκους να προσαρμόσουν τις ανάγκες τους στο χώρο. Όπως ο ίδιος ο Mendes da Rocha έχει υποστηρίξει, το σπίτι είναι "ένας τόπος συγκέντρωσης και επέκτασης ταυτόχρονα"^[5]. Δηλαδή, ένας τόπος που στρέφεται προς τη φύση, αλλά ταυτόχρονα ένα περιβάλλον που σέβεται την ανάγκη των ενοίκων για ιδιωτικότητα.

Η κουζίνα καταλαμβάνει μεγάλο βαθμό του νοτιοανατολικού μετώπου και έρχεται σε επικοινωνία με την τραπεζαρία, έχοντας θέα προς το αίθριο.

Η τομή[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η αρχιτεκτονική τομή περιγράφει τον διάλογο του κτιρίου με τη φύση, καθώς το πρώτο έρχεται να ακουμπήσει ευγενικά στο ανάγλυφο του εδάφους. Η τοποθέτηση του κτιρίου πάνω σε στύλους, στην καρδιά του οικοπέδου, που αιωρείται της απότομης πλαγιάς και η τρύπα στην πλάκα του βασικού επιπέδου που διαμορφώνει το κεντρικό αίθριο, αποτυπώνει την πρόθεση του αρχιτέκτονα να δημιουργήσει ένα αυτοτελές εσωτερικό τοπίο ενταγμένο στο υπάρχον φυσικό περιβάλλον. Η σταδιακή προσέγγιση του κτιρίου μέσω ενός μονοπατιού που ανεβαίνει κατά μήκος ενός από τα όρια του οικοπέδου, η είσοδος από το επίπεδο της αυλής μέσω μιας σκάλας, καθώς και η ύπαρξη του διαδρόμου που οριοθετεί το αίθριο, δημιουργούν ένα αρκετά εσωστρεφές σύστημα κίνησης. Ο ρόλος της τομής, του συγκεκριμένου κτιρίου δεν επιδιώκει τη συνθετική οργάνωση των χώρων, αλλά την περιγραφή μιας εσωστρεφούς επικοινωνίας με το αίθριο, τις διαβαθμίσεις του δημόσιου χώρου, τα ασαφή όρια του μέσα με το έξω, τη σχέση με το έδαφος και την ένταξη με το τοπίο.

Ιστορικό πλαίσιο[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Mendes da Rocha σχεδιάζει τα μεγάλα του έργα στη Βραζιλία σε μία περίοδο επηρεασμένη από τις έντονες πολιτικές εξελίξεις. Η δημοκρατία της Βραζιλίας εναντιώθηκε τρεις φορές στη δικτατορία - το 1930-1934 και το 1937-1945 κατά του Ζετούλιο Βάργκας, ενώ το 1964-1985 κατά εναλλασσόμενης στρατιωτικής ηγεσίας - γεγονότα που επηρέασαν σε βάθος τον αρχιτέκτονα. Τη συγκεκριμένη περίοδο, τα σχέδιά του που αφορούν δημόσια κτίρια περιορίζονται σημαντικά και στρέφονται προς τη δημιουργία κλειστών συγκροτημάτων, με πιο αυστηρά όρια. Στόχος αποτελεί η αίσθηση ασφάλειας μιας αστικής πραγματικότητας που η σύγχρονη πόλη δεν διαθέτει. Η συστηματική ροπή του αρχιτέκτονα προς την εσωστρέφεια, είναι ακόμη πιο εμφανής στις οικιστικές μελέτες της εποχής, που χτίστηκαν κατά τη διάρκεια του πραξικοπήματος και μετά, οι οποίες, ως επί το πλείστον, μοιάζουν απρόσιτες, από το επίπεδο του δρόμου. Το ενδιαφέρον μετατοπίστηκε - και μαζί με αυτό και οι συνθέσεις του αρχιτέκτονα- από την απόλυτη επιβολή μιας ριζοσπαστικής καθημερινότητας που εμφάνιζαν οι πρώιμες κατοικίες του στην πρόταση ενός εναλλακτικού οικιστικού περιβάλλοντος για την επίλυση δυσλειτουργιών.

Αρχιτεκτονικό κίνημα[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα έργα του Mendes da Rocha εντάσσονται στο αρχιτεκτονικό κίνημα της σχολής Paulista του Σάο Πάολο, η οποία άνθισε στη Βραζιλία κατά την περίοδο 1950-1970 και ακολούθησε κατευθύνσεις οι οποίες έτειναν να προσεγγίζουν περισσότερο τις μπρουταλιστικές αρχές. Η αρχιτεκτονική που προήγαγε η σχολή δεν επεδίωκε την παραγωγή αρμονικών και αφομοιώσιμων έργων, αλλά τη δημιουργία κτιρίων που αντικατοπτρίζουν την κοινωνία, “καταγγέλλοντας” τις ανισότητες.

Συνεπώς, μέσω της εκτεταμένης χρήσης του οπλισμένου σκυροδέματος, της “ειλικρίνειας” της κατασκευής, της αξιοποίησης των τοπικών υλικών και των παραδοσιακών συστημάτων δόμησης πραγματοποιούνται πειράματα στη δημόσια αρχιτεκτονική, αποσκοπώντας στην επανοικειοποίηση της πόλης από τους πολίτες της. Ο Paulo Mendes da Rocha, υπήρξε μία από τις ηγετικές φυσιογνωμίες της αρχιτεκτονικής στο Σάο Πάολο. Ενάντιος στον φετιχισμό της φόρμας και των υλικών, επιχείρησε να εκθέσει στο έργο του στοιχεία όπως: τη σχεδόν αποκλειστική ταύτιση της αρχιτεκτονικής παραγωγής με τον κρατικό μηχανισμό, την ανάγκη εισαγωγής υλικών, δομικών στοιχείων και λοιπών εξαρτημάτων από άλλες χώρες, την απασχόληση οικονομικά προσιτών εργατικών χεριών για έργα σημαντικής τεχνικής πολυπλοκότητας και την προσομοιωμένη εμφάνιση των κτιρίων, ώστε να μην φανερώνεται σ’ αυτήν ο χειρωνακτικός τρόπος κατασκευής και το συνεπακόλουθο υψηλό κόστος της.