Μπισλάμα
Η Μπισλάμα (Bislama) είναι κρεολική γλώσσα, μία από τις τρεις επίσημες γλώσσες του Βανουάτου. Είναι η πρώτη γλώσσα πολλών από τους "Urban ni-Vanuatu" (αστούς, οι οποίοι ζουν στην Πορτ Βίλα και στη Λουγκανβίλ ), και δεύτερη για τους κατοίκους στην υπόλοιπη χώρα. Ο εθνικός ύμνος του κράτους, το "Yumi, Yumi, Yumi", είναι γραμμένος στη γλώσσα Μπισλάμα. Περισσότερο από το 95% των λέξεων στην Μπισλάμα προέρχονται από την αγγλική γλώσσα. Οι υπόλοιπες είναι συνδυασμός δεκάδων λέξεων της γαλλικής και κάποιες άλλες, ειδικά αυτές που αφορούν την ονοματοδοσία των ζώων και φυτών στο Βανουάτου, έχουν κληροδοτηθεί στη γλώσσα αυτή από διάφορες γλώσσες του Βανουάτου.[1] Η εν λόγω γλώσσα μπορεί να περιγραφεί ως μία γλώσσα με αγγλικό λεξιλόγιο και Αυστραλονησιακή γραμματική.[2]
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στις δεκαετίες του 1870 και του 1880 δεκάδες χιλιάδες κάτοικοι των νησιών του Ειρηνικού έγιναν δούλοι και εξαναγκάστηκαν σε εργασία σε φυτείες, ιδίως στην Κουηνσλάνδη της Αυστραλίας και στα Φίτζι. Στις φυτείες αυτές ομιλούνταν πολλές γλώσσες, με αποτέλεσμα μα δημιουργηθεί μία διάλεκτος "πίτζιν" που συνδύαζε το λεξιλόγιο της αγγλικής με γραμματική δομή παρόμοια με εκείνη των τοπικών διαλέκτων στα νησιά.[3] Αυτή η πρώιμη διάλεκτος πίτζιν δεν επηρέασε μόνο τη δημιουργία της Bislama, αλλά και της Tok Pisin της Παπούα Νέα Γουινέας, την Pijin των Νησιών Σολομώντα και τη κρεολική του Πορθμού Τόρες, στα βόρεια της Αυστραλίας.
Η διάδοση της πίτζιν διαλέκτου σε όλο το αρχιπέλαγος του Βανουάτου άρχισε από τις αρχές του 20ού αιώνα, με την επιστροφή των εργατών στα νησιά από όπου κατάγονταν. Σήμερα η Μπισλάμα στο Βανουάτου, όπου ομιλούνται περισσότερες από 113 γλώσσες, χρησιμοποιείται ως lingua franca fγια την επικοινωνία των ni-Vanuatu (όπως λέγονται οι κάτοικοι του Βανουάτου), αλλά και για τους ξένους. Εκτός από την μπισλάμα, οι περισσότεροι κάτοικοι της νησιωτικής χώρας γνωρίζουν και την τοπική διάλεκτο των νησιών τους.
Μόλις πρόσφατα (1995, με δεύτερη έκδοση το 2004) εκδόθηκε το πρώτο λεξικό της γλώσσας αυτής.[4]
Ονομασία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το όνομα Bislama (παλαιότερα γραφόταν και "Bichelamar") προέρχεται από τη λέξη "Beach-la-Mar" (περί το 19ο αιώνα), η οποία με τη σειρά της προήλθε από το γαλλικό "bêche de mer" Αγγούρι της θάλασσας, το οποίο είναι παραφθορά της πορτογαλικής λέξη "bicho do mar".[5] Στα μέσα του 19ου αιώνα η συγκομιδή θαλασσινών αγγουριών και η αποξήρανσή τους ήταν κοινή στους ιθαγενείς. Το όνομα προήλθε από τη διάλεκτο πίτζιν που χρησιμοποιούσαν οι τοπικοί εργάτες μεταξύ τους, όπως επίσης και οι αγγλόφωνοι επιστάτες τους.
Γραμματική
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Δύο λέξεις με κοινή χρήση είναι οι: blong και long.
Επιλεγμένα παραδείγματα με αγγλική μετάφραση για σύγκριση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Jea long haos: The chair in the house.
- Buk blong mi: The book that belongs to me, my book
- Man blong Amerika: Man from America, American.
- Hemi woman blong saiens. She is a woman of science, She is a scientist.
- Man blong dring: Man of drinking i.e. a drinker
- Mi wantem bia ~ I want beer.
- mi : I, me
- yu : you
- hem : him, her
Λογοτεχνία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το μεγαλύτερο σε έκταση κείμενο στη γλώσσα Μπισλάμα είναι η Βίβλος, η οποία ολοκληρώθηκε πρόσφατα.
| Λουκάς 2:6-7: |
| στη γλώσσα Bislama: |
|
"Tufala i stap yet long Betlehem, nao i kam kasem stret taem blong Meri i bonem pikinini. Nao hem i bonem fasbon pikinin blong hem we hem i boe. Hem i kavremapgud long kaliko, nao i putum hem i slip long wan bokis we oltaim ol man oli stap putum gras long hem, blong ol anamol oli kakae. Tufala i mekem olsem, from we long hotel, i no gat ples blong tufala i stap." |
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Camden, Pastor Bill. 1979. Parallels in structure of lexicon and syntax between New Hebrides Bislama and the South Santo language as spoken at Tangoa. Pacific Linguistics, A-57:51-117.
- Charpentier, Jean-Michel 1979. Le pidgin bislama(n) et le multilinguisme aux Nouvelles-Hébrides. Langues et Civilisations à Tradition Orale 35. Paris: SELAF.
- Crowley, Terry. 1990. Beach-la-Mar to Bislama: The emergence of a national language in
Vanuatu. Oxford Studies in Language Contact. Oxford: Clarendon Press. xxi + 422pp.
- Crowley, Terry. 1995. An illustrated Bislama-English and English-Bislama dictionary. Vila: Pacific Languages Unit and Vanuatu Extension Centre, University of the South Pacific. (Revised 2004.) vii + 478pp. * Builds on the work of Camden (1977) and other sources to provide a very comprehensive modern dictionary of modern Bislama, together with a comprehensive English index.
- Crowley, Terry. 2004. Bislama Reference Grammar. Oceanic Linguistics Special Publication No. 31. Honolulu: University of Hawai'i Press.
- Darrell T. Tryon and Jean-Michel Charpentier. 2004. Pacific Pidgins and Creoles: Origins, Growth and Development. Berlin and New York: Mouton de Gruyter, 2004. xix + 559 pp. Hardcover ISBN 3-11-016998-3.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Charpentier, Jean-Michel 1979. Le pidgin bislama(n) et le multilinguisme aux Nouvelles-Hébrides. Langues et Civilisations à Tradition Orale 35. Paris: SELAF.
- ↑ Camden, Pastor Bill. 1979. Parallels in structure of lexicon and syntax between New Hebrides Bislama and the South Santo language as spoken at Tangoa. Pacific Linguistics, A-57:51-117.
- ↑ Βλέπε:
Darrell T. Tryon and Jean-Michel Charpentier. 2004. Pacific Pidgins and Creoles: Origins, Growth and Development. Berlin and New York: Mouton de Gruyter. xix + 559 pp.
Crowley, Terry. 1990. Beach-la-Mar to Bislama: The emergence of a national language in Vanuatu. Oxford Studies in Language Contact. Oxford: Clarendon Press. xxi + 422pp. - ↑ Crowley, Terry. 1995. An illustrated Bislama-English and English-Bislama dictionary.Vila: Pacific Languages Unit and Vanuatu Extension Centre, University of the South Pacific. (Revised 2004.) vii + 478pp.
- ↑ "bêche-de-mer", American Heritage Dictionary, 2000
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
- Bislama Translator & Spelling Dictionary for Microsoft Word English - Bislama online translator and MS Word dictionary
- Bislama dmoz directory
- Βιβλιογραφία για την Bislama Αρχειοθετήθηκε 2009-11-12 στο Wayback Machine.
- Σύντομη περιγραφή της γλώσσας
- Pidginise Your English: How to speak Bislama