Μικροχειρουργική

Η Μικροχειρουργική ονομάζεται η εγχειρητική τεχνική η οποία, μέσω της χρήσης ειδικού χειρουργικού μικροσκοπίου, μικροεργαλείων και μικροραμάτων, επιτρέπει την επιτυχή επέμβαση επί ιστών μικρού μεγέθους. Το πρώτο συνθετικό της λέξης προέρχεται από την ελληνική λέξη «μικρός» και έχει επικρατήσει διεθνώς (micro-surgery).

Καθίσταται, λοιπόν, απόλυτα σαφές το γεγονός ότι με τη βοήθεια της Μικροχειρουργικής, οι ιστοί που δεν ήταν ευκρινώς ορατοί με γυμνό οφθαλμό κατά τη διάρκεια των διαφόρων επεμβάσεων, πλέον παρατηρούνται με μεγαλύτερη ευκολία: ο χειρουργός δύναται να εφαρμόσει ειδικές λεπτές κινήσεις επί των ιστών, προκειμένου να τους προστατεύσει από τραυματισμούς. Το αποτέλεσμα είναι η δυνατότητα επιτέλεσης δύσκολων εγχειρήσεων, με μεγάλες πιθανότητες επιτυχίας και ακρίβειας. Ο S. Silber αναφέρει χαρακτηριστικά στο σύγγραμμά του ότι «με τη Μικροχειρουργική έγινε δυνατή η επέκταση του ορατού ορίζοντα». Επιπλέον, η τεχνική της Μικροχειρουργικής, πέραν της μεγάλης κλινικής της σημαντικότητας, προσφέρει μεγάλη βοήθεια στην έρευνα, στον σχεδιασμό νέων εγχειρητικών τεχνικών και στην εφαρμογή πειραματικών προγραμμάτων επί πειραματόζωων, π.χ. επίμυων. Συνοψίζοντας, πρέπει να διευκρινισθεί ότι η Μικροχειρουργική δεν είναι ειδικότητα. Αποτελεί μια εξειδικευμένη μορφή χειρουργικής, μια τεχνική ή δεξιότητα, η οποία απαιτεί εξαιρετικά λεπτές κινήσεις, όπως προαναφέρθηκε. Η υπομονή, η επιμονή και η συνειδητοποίηση της εφαρμογής μεθόδων και τεχνικών, που διαφέρουν κατά πολύ από τις ανάλογες της συμβατικής χειρουργικής, αποτελούν βασικά εργαλεία με τα οποία πρέπει να οπλίζεται κάθε χειρουργός. Οι μικροχειρουργικές τεχνικές που χρησιμοποιούνται στις μεταμοσχεύσεις και την επανορθωτική πλαστική χειρουργική έχουν γίνει πλέον διαδικασίες ρουτίνας, παραμένουν εκλεπτυσμένες και επακριβείς και απαιτούν ικανοποιητική εκπαίδευση και εξειδίκευση σε μικροχειρουργικές τεχνικές.

Ιστορική αναδρομή

Η Μικροχειρουργική και η εφαρμογή των τεχνικών της έχουν αρκετά πρόσφατη διαδρομή. Αναπτύχθηκε τον 20ο αιώνα, με τη συνδρομή των αγγειοχειρουργικών τεχνικών και τη βοήθεια του χειρουργικού μικροσκοπίου, των μικροεργαλείων και των μικροραμμάτων καθώς επίσης και νέων χειρουργικών στρατηγικών και τεχνικών.

• Το 1921, ο Σουηδός Carl Olof Nylen χρησιμοποίησε το μικροσκόπιο στην κλινική πρακτική και προέβη σε εγχείρηση πάθησης του μέσου ωτός. Έπειτα από μερικά χρόνια, ο επίσης Σουηδός Holmugren καθιέρωσε το μικροσκόπιο ως απολύτως απαραίτητο εργαλείο για τις επεμβάσεις του ωτός, αφού τροποποίησε κατάλληλα τους μεγεθυντικούς φακούς και τη φωτεινή πηγή.
• Το 1950, οι Barrquer και Petri εκτέλεσαν συρραφή του κερατοειδούς χιτώνα του οφθαλμού με τη βοήθεια του μικροσκοπίου. Το 1953, δημιουργήθηκε το πρώτο χειρουργικό μικροσκόπιο με ομοαξονικό φωτισμό και διαφόρου βαθμού μεγεθυντική δυνατότητα από τον Γερμανό μηχανικό, Karl Zeiss. Το συγκεκριμένο μικροσκόπιο καθιερώθηκε σε όλες τις χειρουργικές ειδικότητες μέχρι το 1970, ενώ ξεκίνησε να χρησιμοποιείται πλέον επί συστηματικής βάσης από τους οφθαλμίατρους παγκοσμίως για την εκτέλεση διαφόρων οφθαλμολογικών επεμβάσεων.
• Η τεχνική της μεταμόσχευσης blocks ιστού χωρίς μεγέθυνση περιγράφηκε άριστα από τον Seidenberg et al. στο Annals of Surgery το 1959. Αυτή η ενδιαφέρουσα τεχνική για μεταμόσχευση αγγειούμενων τμημάτων εντέρου δημοσιεύθηκε από τον Theile et al. στο τεύχος Μαρτίου-Απριλίου του 1995 του περιοδικού Head and Neck.

Ο Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος έδωσε την ώθηση για περαιτέρω πρόοδο στην αγγειοχειρουργική. Με την καθιέρωση των αντιβιοτικών στην κλινική χειρουργική και την πρόληψη των λοιμώξεων, τα αποτελέσματα βελτιώθηκαν και οι αγγειοχειρουργοί δημιούργησαν πιο εκλεπτυσμένα ράμματα και εξοπλισμό. Μικρά αγγεία της τάξης των 2-3 mm βρίσκονταν ακόμη μακριά από το αντικείμενο της συνηθισμένης πρακτικής. Οι πρώτες επιτυχείς αναστομώσεις αγγείων διαμέτρου 1,6-3,2 mm πραγματοποιήθηκαν το 1960 από τους Jacobson και Suarez σε πειραματόζωα με τη χρήση μικροσκοπίου. Εργαζόμενος στο Πανεπιστήμιο του Vermont, ο αγγειοχειρουργός Jacobson ανακάλυψε ότι ένα μικροσκόπιο, που χρησιμοποιούνταν από χειρουργούς ωτορινολαρυγγολόγους για επεμβάσεις του μέσου ωτός, θα μπορούσε να βοηθήσει και στην επιδιόρθωση μικρών αγγείων. Αναμενόμενα, ήταν ο πρώτος που χρησιμοποίησε τον όρο "μικρο-αγγειακή χειρουργική". Την ίδια χρονιά στο Pittsburg, πραγματοποιήθηκε η πρώτη επιτυχής μεταμόσχευση νεφρού επίμυος από τον Sun Lee. Η χρήση των μικροχειρουργικών τεχνικών σε πειραματικά χειρουργεία αποτελεί ορόσημο για την εποχή εκείνη, ενώ η εφαρμογή τους σε πειραματικά πρωτόκολλα για μεταμοσχεύσεις οργάνων, πυλαιοκοιλικών αναστομώσεων κλπ, είχε ως αποτέλεσμα την πλήρη διαβατότητα του αυλού και στέφθηκε με επιτυχία.

• Για πρώτη φορά, το 1962, πραγματοποιήθηκε επανασυγκόλληση ακρωτηριασμένου άκρου ενός δεκάχρονου αγοριού από τους Malt και McKhann. Οι μικροχειρουργικές τεχνικές δεν χρησιμοποιούνταν σε ακρωτηριασμούς άνω άκρου, όπου τα αιμοφόρα αγγεία ήταν αρκετά μεγάλα για να επιδιορθωθούν από τις συμβατικές μεθόδους. Ακολούθως, οι νευροχειρουργοί άρχισαν να θέτουν σε εφαρμογή τη Μικροχειρουργική για επεμβάσεις επί ενδοκρανιακών ανευρυσμάτων και όγκων.
• Το 1963, οι Goldwyn, Laub και White επιχείρησαν να χρησιμοποιήσουν μικρο-αγγειακές τεχνικές για να μεταμοσχεύσουν μεγάλους νησιδιακούς μισχωτούς κρημνούς σε ζώα. Χωρίς τη βοήθεια των μικροραμμάτων και κατ’ επέκταση της Μικροχειρουργικής, όλα αυτά θα αποτύγχαναν. Όμως, το 1963, οι Kleinert και Kasdan ήταν αυτοί που ανέφεραν την επιτυχή επαναγγείωση ενός ατελούς ακρωτηριασμού αντίχειρα.
• Πειραματική μεταμόσχευση κρημνού από την κάτω κοιλία επιχειρήθηκε για πρώτη φορά από τον Goldwyn et al. το 1963 και τελειοποιήθηκε αργότερα από τον Krizek et al. το 1965.
• Τον Ιούλιο του 1964, επετεύχθη στην Κίνα (Σαγκάη) η πρώτη επανασυγκόλληση δείκτου, ενώ τον Ιούλιο του 1965, οι Komatsu και Tamai πραγματοποίησαν την πρώτη επανασυγκόλληση αντίχειρα. Την ίδια χρονιά, ανακοινώθηκε και από τον Kleinert η πρώτη επιτυχής συγκόλληση δακτύλου. Το 1966 δημιουργήθηκαν τα πρώτα κέντρα επανασυγκολλήσεων των άκρων σε Κίνα, Ιαπωνία και Αυστραλία. Το 1972 ανακοινώθηκε ταυτόχρονα από τον Daniel στην Αμερική και τον Yang Tung-gu στη Σαγκάη η πρώτη μεταμόσχευση ελεύθερου δερματικού αγγειούμενου κρημνού. Την ίδια εποχή στη Βιέννη (1970), περιγράφηκε από τον Millesi ο τρόπος συρραφής περιφερικών νεύρων χωρίς τάση και η χρήση νευρικών αυτομοσχευμάτων. Η μεταμόσχευση αγγειοποιημένων δερματικών κρημνών πραγματοποιήθηκε αργότερα: το 1972 από τον Kiyonori Harii και το 1973 από τους R.K. Daniel, G.I. Taylor και B.M. O’ Brien. Το 1975, ο Taylor πραγματοποίησε για πρώτη φορά μεταμόσχευση ελεύθερης αγγειούμενης περόνης κι ένα χρόνο μετά, εκτελέσθηκε από τον Kiyonori Harii et. al η πρώτη λήψη μυός με το αγγειονευρώδες του δεμάτιο. Όλη αυτή η πρόοδος καθιέρωσε τη Μικροχειρουργική ως απαραίτητη τεχνική στην κλινική πρακτική. Εργαλεία κοσμηματοπωλών προσαρμόστηκαν τότε με σκοπό τη χρησιμοποίησή τους στην πλαστική χειρουργική κι επιπλέον τροποποιήθηκαν σε βελονοκάτοχα. Οι ενδείξεις της Μικροχειρουργικής επρόκειτο να επεκταθούν κι έτσι ξεκίνησε ένα τεράστιο ενδιαφέρον στην κλινική και εργαστηριακή έρευνα. Για την επιτυχή επιδιόρθωση πολύ μικρών αρτηριών και νεύρων ήταν απαραίτητο να βελτιωθούν τα μικροράμματα και οι βελόνες, τα οποία δε θα κατέστρεψαν τα εύθραυστα μικρά αιμοφόρα αγγεία. Τότε ήταν που ο Harry Buncke καθιερώθηκε στον ιατρικό κόσμο με τα επιτεύγματά του, γεγονός που προμήνυε ότι η επανορθωτική πλαστική χειρουργική δε θα ήταν ποτέ πια η ίδια.

Πρωτοπόροι στη Μικροχειρουργική

• Ο πατέρας της Μικροχειρουργικής - Harry J. Buncke (1922-2008): Το 1964, ο Harry Buncke ανέφερε την πρώτη επιτυχή επανασυγκόλληση ωτός κουνελιού στο συνέδριο Plastic Surgery Research, που έλαβε χώρα στο Kansas. Η αναφορά αυτή αποτέλεσε ορόσημο στην εξέλιξη της Μικροχειρουργικής, επειδή ήταν η πρώτη αναφορά ενός ακρωτηριασμένου μέλους που επανασυγκολλήθηκε επιτυχώς με τη βοήθεια της χρήσης αιμοφόρων αγγείων μεγέθους 1 mm. Το μέγεθος αυτό θεωρήθηκε κρίσιμο, επειδή προσέγγισε το μέγεθος των αγγείων στα δάκτυλα και τα μεγάλα αγγεία που αιματώνουν τους μύες και το δέρμα. Ο Dr Buncke δημιούργησε τα δικά του μικροχειρουργικά εργαλεία και βελτίωσε τα μικροράμματα από nylon, στερεοποιώντας χειροποίητες βελόνες στο τελικό άκρο του ράμματος. Η δουλειά του αρχικά ξεκίνησε στο γκαράζ του και στο εργαστήριο του Πανεπιστημίου του Stanford. Αργότερα συνέχισε στο Ιατρικό Κέντρο Davies, που αποτέλεσε την τοποθεσία του ερευνητικού εργαστηρίου Μικροχειρουργικής του Harry J. Buncke. Το 1966 δημοσιοποίησε σε άρθρο το δεύτερο ορόσημό του: τη μεταφορά μεγάλου δακτύλου ποδός πιθήκου στο χέρι του με τη συνδρομή της Μικροχειρουργικής. Αυτές οι δύο μελέτες αποτέλεσαν το εφαλτήριο για τις επανασυγκολλήσεις ακρωτηριασμένων μελών του σώματος και τη μικροχειρουργική μεταμόσχευση ιστών. Τον Απρίλιο του 1968 στην Αγγλία, ο John Cobbett πραγματοποίησε την πρώτη μεταφορά μεγάλου δακτύλου ποδός για αντικατάσταση αντίχειρα σε άνθρωπο. Έπειτα, το 1969, με τη βοήθεια του Dr. Donald McLean, ο Dr. Buncke εκτέλεσε την πρώτη επιτυχή μικροαγγειακή μεταμόσχευση, χρησιμοποιώντας επίπλουν για να αναπληρώσει ένα μεγάλο έλλειμμα σε τριχωτό κεφαλής. Έκτοτε, η κλινική Μικροχειρουργική εμφάνισε ραγδαία πρόοδο. Πράγματι, έναν χρόνο αφότου οι Buncke και McLean εκτέλεσαν τη μεταμόσχευση επιπλόου, οι Daniel και Taylor ανέφεραν ότι χρησιμοποίησαν αγγειούμενο κρημνό από τη βουβωνική χώρα στο κάτω άκρο. Σήμερα, πολλαπλοί ιστοί από δότριες περιοχές έχουν χρησιμοποιηθεί επιτυχώς για την ανακατασκευή πολύπλοκων και σύνθετων ιστικών ελλειμμάτων της κεφαλής και του τραχήλου, των άκρων, της κοιλίας, του θώρακα και του στήθους.

• Αλέξης Καρέλ: Η πρώτη αγγειακή αναστόμωση – Alexis Carrel (1873-1944): Το 1897, πραγματοποιήθηκε η πρώτη αγγειακή αναστόμωση από τον J.B. Murphy, αλλά το 1902 ο Γάλλος χειρουργός Alexis Carrel επινόησε τη μέθοδο τριγωνισμού της διαμέτρου των αγγείων, με σκοπό την τελικο-τελική αναστόμωση αγγείων και φλεβών. Σύμφωνα με την απλή αυτή μέθοδο, τα άκρα των δύο αγγείων συμπλησιάζονται με τη βοήθεια τριών ραμμάτων, το καθένα εκ των οποίων τοποθετείται στο ένα τρίτο της περιφέρειας του αγγείου. Μ’ αυτόν τον τρόπο, οι αυλοί των δύο αγγείων σχηματίζουν ένα τρίγωνο, καθιστώντας έτσι δυνατή την πλήρη συρραφή της αναστόμωσης. Το 1908, εφηύρε μεθόδους για μεταμόσχευση ολόκληρων οργάνων με τα αγγεία τους. Μαζί με τον C.C. Guthrie, ο Carrel κατόρθωσε να ακρωτηριάσει και να επανασυγκολλήσει ολόκληρο το κάτω άκρο ενός ζώου στο επίπεδο του μηρού. Γεννημένος στη Γαλλία αλλά κάτοικος των Η.Π.Α., ο Carrel εργάστηκε στο Rockefeller Institute της Νέας Υόρκης και τιμήθηκε με το βραβείο Nobel Ιατρικής και Φυσιολογίας το 1912 "ως αναγνώριση της δουλειάς και προσφοράς του στα αγγειακά ράμματα και στη μεταμόσχευση αιμοφόρων αγγείων και οργάνων".

Χειρουργική Άκρας Χειρός

Η χειρουργική της άκρας χειρός εξελίχθηκε μέσω της συνδυασμένης προσπάθειας γενικών χειρουργών, πλαστικών χειρουργών, ορθοπεδικών, αγγειοχειρουργών και νευροχειρουργών. Θεωρείται, δε, ότι οι απαρχές της εντοπίζονται στη διάρκεια του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου, όπου οι πληθώρα των τραυματισμών αποτέλεσε τη βάση της μετέπειτα εξέλιξής της. Εξαιτίας ενός τεράστιου αριθμού επιζώντων με τραύματα άκρας χειρός, υπήρξε μια αυξανόμενη ανάγκη για εξέλιξη της φροντίδας οξέων τραυμάτων που αναμενόμενα οδηγούσε σε μετέπειτα δυσμορφίες των άκρων χειρών. Ως αποτέλεσμα, υπήρξε η ώθηση για μεγαλύτερη κατανόηση στη θεραπεία των ανωμαλιών της άκρας χείρας. Κατά τις πρώτες ημέρες του πολέμου, οι ασθενείς παραπέμπονταν σε μονάδες πλαστικής χειρουργικής, ορθοπεδικής, νευροχειρουργικής ή γενικής χειρουργικής με τυχαίο τρόπο. Με τον καιρό, όμως, αποδείχθηκε ότι ήταν απαραίτητη μια λεπτομερέστερη, πολύπλευρη προσέγγιση στη φροντίδα του τραυματισμένου χεριού. Γι’ αυτό, δημιουργήθηκε ένα τμήμα σχεδιασμένο ειδικά για χειρουργική άκρας χείρας και ηγήθηκε από τον πλαστικό χειρουργό J. William Littler. Βάσει αυτού του μοντέλου, ιδρύθηκαν πολυάριθμα άλλα κέντρα αναφοράς για τη φροντίδα της άκρας χείρας σε κάθε σημείο της χώρας. Επιπλέον, εξαιτίας του γεγονότος ότι οι πλαστικοί χειρουργοί είχαν εξειδικευθεί στην κάλυψη και αποκατάσταση του τραύματος, τα περιφερειακά κέντρα άκρας χειρός μετατράπηκαν τότε και οργανώθηκαν σε κλινικές πλαστικής χειρουργικής. Ενώ υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός χειρουργών οι οποίοι συνεισέφεραν στην ανάπτυξη αυτού του πεδίου, εντούτοις, θα ήταν αδύνατον να αναφερθούν όλοι στο παρόν άρθρο. Ενδεικτικά, ο Dr. Alan Kanavel, γενικός χειρουργός στο Chicago, απέκτησε μεγάλη εμπειρία στις μολύνσεις της χείρας και δημοσίευσε ένα αξιοσημείωτο κείμενο επ’ αυτού του αντικειμένου το 1932. Ο Dr. Sterling Bunnell, επίσης γενικός χειρουργός, ήταν γνωστός για την έμφαση που έδωσε στη σημαντικότητα της προσεκτικής μεταχείρισης των ιστών, τη χρήση του τουρνικέ, τα νευρικά μοσχεύματα, τη χρήση του δείκτη για τη δημιουργία νεοαντίχειρα. Υπάρχουν πολλοί ορθοπεδικοί, οι οποίοι έχουν προαγάγει την εξέλιξη της χειρουργικής άκρας χείρας. Ο Dr. Harold Kleinert εξέλιξε την τρέχουσα γνώση στην αποκατάσταση των τενόντων και επιπρόσθετα συνεισέφερε στη γνώση της επαναγγείωσης του άνω άκρου. Οι ορθοπεδικοί Drs. Dieter Buck-Gramcko, Adrian Flatt και Joseph Upton μετέδωσαν την ανεκτίμητη εμπειρία τους στη φροντίδα των παιδιών με συγγενείς ανωμαλίες στο άκρο χέρι.

Ο Dr. Sumner Koch, πλαστικός χειρουργός, συνέβαλε στην εξέλιξη της κάλυψης δέρματος, τη θεραπεία τραυματισμών τενόντων και νεύρων καθώς επίσης και στη θεραπεία της νόσου του Dupuytren. Εξελέγη πρόεδρος του Αμερικανικού Συλλόγου Χειρουργικής της Χειρός το 1950. Ο Sir Harold Gillies, επίσης πλαστικός χειρουργός, πέτυχε αλματώδη πρόοδο στην κατανόηση των δερματικών κρημνών. Πιο πρόσφατα, οι πλαστικοί χειρουργοί κατάφεραν να προαγάγουν την τεχνική της Μικροχειρουργικής. Νευραγγειακές αναστομώσεις επιτελέσθηκαν για ανακατασκευή του αντίχειρα και επίσης για μεταμόσχευση δακτύλων. Οι σύγχρονοι πλαστικοί χειρουργοί μπορούν πλέον να μεταφέρουν ολόκληρους μύες από άλλες περιοχές του σώματος, προκειμένου να αποκαταστήσουν τη λειτουργία του άνω άκρου. Εξελίξεις στην κατανόηση του τραυματισμού και της αναγέννησης των νευραξόνων, παράλληλα με την τελειοποίηση των μικροχειρουργικών τεχνικών, έχει επιτρέψει την επιτέλεση διαδικασιών στα περιφερικά νεύρα, οι οποίες καταπραΰνουν τη νευρική συμπίεση ή την αποκατάσταση τραυματισμένων νεύρων. Η εμπειρία στους τραυματισμούς νεύρων και την παράλυση έχει φυσικά οδηγήσει σε τελειοποιήσεις στη μεταφορά τενόντων για να βελτιωθεί η λειτουργία της άκρας χείρας και του άνω άκρου. Καλύτερη κατανόηση της φυσιολογίας των μυών, της νευρικής επιδιόρθωσης και της βιομηχανικής έχει καταστήσει ικανούς τους χειρουργούς άκρας χειρός να επαναφέρουν τη λειτουργία στο τραυματισμένο χέρι.

Αν και η περίοδος του Δευτέρου Παγκοσμίου Πολέμου αποτέλεσε την ώθηση για πολλές εξελίξεις στο αντικείμενο της χειρουργικής άκρας χείρας, εντούτοις, η εμπειρία, η γνώση, η έρευνα και περαιτέρω τεχνολογικές πρόοδοι έχουν συνεχίσει να ακμάζουν και πέρα από εκείνη την περίοδο. Αυτό οφείλεται σε μια συνδυασμένη προσπάθεια πολλαπλών αναθεωρήσεων. Με περαιτέρω εξειδίκευση αυτού του μοναδικού πεδίου, αναμένονται μεγάλα άλματα στο μέλλον.

Επιτεύγματα της Μικροχειρουργικής

• Μεταφορά δακτύλων άκρων ποδός στην άκρα χείρα (Toe-to-Hand Transfer): Πολλές προσπάθειες για αποκατάσταση της λειτουργίας του αντίχειρα είναι καταγεγραμμένες από το 1874, με πρώτη την αναφορά του Huguier περί «φαλαγγοποίησης» του μετακαρπίου του αντίχειρα (Huguier, 1874). Το 1900, ο Nicoladoni περιέγραψε μια βαθμιαία μεταφορά μεγάλου δακτύλου σε αντίχειρα για την ανακατασκευή ενός αντίχειρα μετά από ακρωτηριασμό του (Nicoladoni, 1900). Το 1957, ο Dr. Harry J. Buncke εμπνεύστηκε από τον Mr. Thomas Gibson για να εξελίξει τις τεχνικές για μεταμόσχευση τμημάτων ιστού σε μικρά αγγεία σε μέγεθος 1 mm. Επτά χρόνια αργότερα, το Μάρτιο του 1964, ανέφερε την πρώτη επιτυχούσα μεταμόσχευση αυτιού από κουνέλι. Μετά από αυτόν το χρόνο, το 1965, ο ίδιος και η σύζυγός του, Constance M. Buncke, εκτέλεσαν την πρώτη μεταμόσχευση μεγάλου δακτύλου ποδός σε αντίχειρα σε μαϊμού macaca mulata (Buncke, 1966).
• Η πρώτη μικροαγγειακή μεταμόσχευση στον κόσμο έγινε το 1969 στο Naval Hospıtal στο Oakland. Η πρώτη μεταμόσχευση μεγάλου δακτύλου ποδός σε αντίχειρα στις Ηνωμένες Πολιτείες πραγματοποιήθηκε το 1972 στο Davies Campus του California Pacific Medical Center σε έναν μαχητή πυροβολικού, ο οποίος ζούσε στο San Francisco. Επικεφαλής της ομάδας ήταν ο Dr. Harry J. Buncke. Μικροχειρουργική αποκατάσταση της περιφερικής δακτυλικής λειτουργίας με μερική μεταφορά δακτύλου ποδός αναφέρθηκε για πρώτη φορά το 1979 από τους Buncke και Rose, οι οποίοι χρησιμοποίησαν πολφώδεις νευροαισθητικούς ελεύθερους κρημνούς για ανακατασκευή δακτύλων χειρός. Στα προηγούμενα 10 χρόνια – όπως αναφέρθηκε – περισσότερη προσοχή είχε εστιαστεί σ’ αυτή την πολύπλοκη ανατομική περιοχή, ενώ ποικίλες χειρουργικές διαδικασίες έχουν περιγραφεί και βελτιωθεί για περιφερική ανακατασκευή δακτύλων, περιλαμβάνοντας αγγειούμενα μοσχεύματα όνυχα, ημιπολφώδεις ελεύθερους κρημνούς δακτύλων ποδός, διαδικασίες ακολουθούσες περίγραμμα του μικρού δακτύλου ποδός, και μερική μεταμόσχευση του μικρού δακτύλου ποδός. Η πρώτη περίπτωση επανασυγκόλλησης δακτύλου ήταν ένα παιδί 13 μηνών στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1989.
• Η ανακατασκευή των πρώτων τεσσάρων δακτύλων και αντίχειρα με μοσχεύματα δακτύλων ποδός σε επικρατούσα χείρα έλαβε χώρα το 1996 στο Buncke Clinic της California (California Pacific Medical Center, 2004).
• Η πρώτη ενός σταδίου μεταφορά δακτύλου ποδός σε αντίχειρα σε άνθρωπο εκτελέστηκε από τον Young το 1966 κάνοντας χρήση δευτέρου δακτύλου ποδός, με τον Cobbett να εκτελεί μια μεταφορά του μεγάλου δακτύλου ποδός στον αντίχειρα το 1968 (Cobbett, 1969). Πολλές κλινικές αναφορές χρησιμοποιούν ποικίλα υποδείγματα μεταφοράς δακτύλου ποδός που ακολούθησαν κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του ’70 και του ’80.
• Τελειοποίηση των τεχνικών σχετικά με τη μεταφορά δακτύλου ποδός σε αντίχειρα ακολούθησαν διαδοχικά στη βιβλιογραφία (Morrison, 1980. Wei, 1994). Το 1980, ο Morrison και οι συνεργάτες του, ανέφεραν επιτυχούσα ανακατασκευή αντίχειρα, χρησιμοποιώντας έναν «wrap-around» νευροαγγειακό ελεύθερο κρημνό από το μεγάλο δάκτυλο του ποδός.
• Συγγενής απουσία του αντίχειρα από έκθεση εμβρύου σε θαλιδομίδη προσέθεσε επιπλέον εμπειρία, με την ανακατασκευή του αντίχειρα από δείκτη (Buck – Gramcko, 1971).
• Τα αποτελέσματα των διαδικασιών επαναγγείωσης και επανασυγκόλλησης μελών, που έχουν λάβει χώρα κατά καιρούς, εκτιμώνται ανάλογα με τον τύπο του ακρωτηριασμού (Kleinert et al., 1977. Soucacos et al., 1995a. Zong-Wei, 1981), τη σοβαρότητα του τραυματισμού (Beris et al., 1994. Stevanovic et al., 1991. Vlastou and Earle, 1986), τον αριθμό των ακρωτηριασμένων δακτύλων (Soucacos et al., 1994b, 1994c) και τις ποικίλες τεχνικές που εφαρμόστηκαν (Beris et al., 1992. Brown and Wood, 1990. Meuli et al., 1978. Soucacos et al., 1994c).

Τριάντα πέντε χρόνια Μικροχειρουργικής στην Ελλάδα

• Η προσφορά των Ελλήνων χειρουργών στη Μικροχειρουργική γνωστοποιείται για πρώτη φορά το 1973, στο Duke University Medical Center στο Durham των Η.Π.Α., όπου επιτελέσθηκε η πρώτη επιτυχής επανασυγκόλληση από τον Π.Ν. Σουκάκο και τον J. Urbaniak. Το 1975, ο Π.Ν. Σουκάκος επέστρεψε στην Ελλάδα με σκοπό την οργάνωση ομάδας Μικροχειρουργικής και Επανασυγκολλήσεων. Κατά το παρελθόν, παρ'όλα αυτά, έλαβαν χώρα αρκετές προσπάθειες επανασυγκολλήσεων στην Ελλάδα, σε διάφορα κέντρα (στο Ιπποκράτειο από τον Διαμαντή Κασιούμη, στο Λαϊκό από τους Παναγιώτη Μπάλα και Αναστάσιο Γιαννίκα, στο ΚΑΤ από τον Αθανάσιο Τραμπάκλο). Όλες αυτές οι προσπάθειες περιελάμβαναν συμβατικές τεχνικές, χωρίς χρήση μεγεθυντικού φακού, που τελέσθηκαν από ομάδα επανασυγκολλήσεων. Η ομάδα αυτή αποτελούνταν από έναν αγγειοχειρουργό για τις αγγειακές αναστομώσεις και έναν ορθοπεδικό χειρουργό για την αποκατάσταση οστών, τενόντων και νεύρων.

• Η πρώτη επιτυχής επανασυγκόλληση ενός πλήρως ακρωτηριασμένου άνω άκρου πραγματοποιήθηκε στις 18 Φεβρουαρίου του 1967 στο Λαϊκό Νοσοκομείο από τον αγγειοχειρουργό Παναγιώτη Μπάλα (ο οποίος θεωρείται ο πατέρας της Αγγειοχειρουργικής στην Ελλάδα) με τη βοήθεια του ορθοπεδικού χειρουργού Αναστάσιου Γιαννίκα, πρωτοπόρου στη χειρουργική άκρας χειρός στην Ελλάδα. Η περίπτωση αυτή αφορούσε σε μια νέα γυναίκα 21 ετών, η οποία εργαζόταν σε εργοστάσιο και σε ατύχημα υπέστην πλήρη ακρωτηριασμό του δεξιού της βραχίονα (Soultana’s Arm, Balas et al. 1970). Η πρώτη επιτυχής επανασυγκόλληση ενός πλήρως ακρωτηριασμένου δακτύλου ενός 18χρονου κοριτσιού επετεύχθη στην Ελλάδα στις 3 Ιουλίου του 1979 από τους Σουκάκο και Αναστασίου. Ωστόσο, προσπάθειες επαναγγείωσης έλαβαν χώρα και νωρίτερα στην Ελλάδα. Η πρώτη επανασυγκόλληση αντίχειρα που υπέστην ατελή, μη βιώσιμο ακρωτηριασμό στη βάση της πρώτης φάλαγγας έλαβε χώρα το 1975. Στην περίπτωση αυτή, έγινε αναστόμωση μιας δακτυλικής αρτηρίας και μιας δακτυλικής φλέβας, με επιτυχή έκβαση.

• Το 1980, η πρώτη επιτυχής επανασυγκόλληση αντίχειρα είναι γεγονός. Πραγματοποιήθηκε από τους παναγιώτη Σουκάκο, Δ. Αναστασίου και Αλέξανδρο Μπερή. Η ίδια ομάδα εκτέλεσε, επίσης, την ίδια χρονιά και την πρώτη μεταφορά ελεύθερης αγγειούμενης περόνης σε ασθενή ο οποίος υπέστην ένα ανοικτό κάταγμα τύπου ΙΙΙb με εκτεταμένη απώλεια δέρματος και οστικής μάζας (Soucacos et al. 1989). Δύο χρόνια αργότερα, ιδρύθηκε στα Ιωάννινα το Μικροχειρουργικό Κέντρο της Ορθοπαιδικής κλινικής του Πανεπιστημιακού Νοσοκομείου Ιωαννίνων στο οποίο εφαρμόζονται συγκολλήσεις, μεταφορές ελεύθερων δερματικών και μυϊκών κρημνών, αγγειούμενης περόνης σε άσηπτη νέκρωση μηριαίας κεφαλής και σε μεγάλα οστικά ελλείμματα, αποκατάσταση νευρικών βλαβών και βαρέων ανοικτών καταγμάτων, μεταφορές δακτύλων από το πόδι στο χέρι κλπ. Διευθυντής του εργαστηρίου είναι ο κος Αλέξανδρος Μπερής, καθηγητής Ορθοπαιδικής Παν/μιου Ιωαννίνων.

• Το 1990, θεμελιώθηκε η Ελληνική Εταιρεία Επανορθωτικής Μικροχειρουργικής. Τα ιδρυτικά του μέλη ήταν όλοι οι Έλληνες πρωτοπόροι μικροχειρουργοί: E. Αναστασίου, A. Μπερής, K. Βλαστού, A. Ζούμπος, N. Δαούτης, Ν. Καλομοίρη, K. Σταματόπουλος και Π.Ν. Σουκάκος, ως πρόεδρος της Εταιρείας.

Συμπεράσματα

Η Μικροχειρουργική αποτέλεσε το όνειρο πολλών χειρουργών του 19ου και 20ου αιώνα. Όπως απέδειξε, όμως, η πλούσια ιστορική της πορεία, όχι απλώς πραγματοποιήθηκε το όραμά τους, αλλά πολλές φορές το αποτέλεσμα των πρωτοποριακών τους μεθόδων ξεπέρασε την πραγματικότητα και άγγιξε το θαύμα. Παρά το γεγονός ότι, με την πάροδο του χρόνου, πολλοί "διάσημοι πρώτοι" δεν κατόρθωσαν να οδηγηθούν σε ένα επιτυχημένο αποτέλεσμα, εντούτοις η πίστη στη Μικροχειρουργική δε χάθηκε ποτέ. Τουναντίον, η γνώση ενισχύθηκε από την προσφορά πολλών επιστημόνων ανά τον κόσμο: πολλά πρώιμα εργαστηριακά πειράματα και κλινικές δοκιμές που συντελέστηκαν, οδήγησαν αθροιστικά τη Μικροχειρουργική σε τέτοια εξέλιξη, που πλέον οι τεχνικές της αποτελούν αναπόσπαστο τμήμα της σύγχρονης χειρουργικής πρακτικής.

Σήμερα, σε κέντρα τραύματος ανά τον κόσμο, επιτελούνται σε καθημερινή βάση επανασυγκολλήσεις ακρωτηριασμένων μελών του σώματος, από τα άκρα μέχρι τα δάκτυλα, οι οποίες αποτελούν πλέον επεμβάσεις ρουτίνας. Ο συνεχώς αυξανόμενος αριθμός των χειρουργών, δε, οι οποίοι εκπαιδεύονται στη Μικροχειρουργική παγκοσμίως, προδικάζει αναμφισβήτητα μια εντυπωσιακή μελλοντική πορεία. Σύμφωνα, άλλωστε, με τον James R. Urbaniak, «δεν υπάρχει τέλος στον κόσμο της Μικροχειρουργικής».

Βιβιογραφία

• “Indications and Selection for Digital Amputation and Replantation”, P.N.Soucacos (Invited Review Article). From the Department of Orthopaedic Surgery, University of Ioannina, School of Medicine, Ioannina, Greece. Journal of Hand Surgery (British and European Volume, 2001) 26B: 6: 572-581.
• «Σύγχρονη Γενική Χειρουργική», Ιωάννη Παπαδημητρίου, τόμος 2ος, εκδόσεις Παρισιάνου.
• http://www.microsurgeon.org/history.html
• http://www.yalehandsurgery.org/history.html Αρχειοθετήθηκε 2015-09-06 στο Wayback Machine.
• Green’s Operative Hand Surgery, Fifth Edition, Volume Two. Green, Hotchkiss, Pederson, Wolfe. Chapter 52, Fu-Chan Wei.
• “Toe – To – Hand Transplantation Surgery”, Maryann Godshall. Orthopaedic Nursing, January/February 2006, Volume 25, Number 1
• “Thumb Reconstruction With a Wraparound Free Flap According to the Level of Amputation”, Kwang-Suk Lee, MD, Jong-Woong Park, MD, Woong-Kyo Chung, MD, Seoul, Korea. The Journal of Hand Surgery / Vol. 25A No. 4 July 2000.
• http://www.emedicine.com/orthoped/byname/thumb-reconstruction.htm
• http://sterileeye.com/2008/09/25/triangulation/
• «THE EARLY HISTORY OF MICROSURGERY» Buncke, Harry J. M.D.; Buncke, Gregory M. M.D.; Kind, Gabriel M. M.D., Plastic & Reconstructive Surgery, Issue: Volume 98(6), November 1996
• 23ο Σεμινάριο Μικροχειρουργικής, Ιωάννινα 4-7 Ιουλίου 2007, Hotel “Epirus Palace”, διάλεξη κ. Αλέξανδρου Μπερή, καθηγητή Ορθοπαιδικής Κλινικής Παν/μιου Ιωαννίνων.
• «History of replantation: From miracle to microsurgery», Mininder S. Kocher, World Journal of Surgery, Volume 19, Number 3 / May, 1995
• «20 years of microsurgery in Greece», Panayotis N Soucacos , Department of Orthopaedic Surgery, University of Ioannina, School of Medicine, Ioannina, 451 10, Greece, Acta Orthopaedica, 1995, Vol. 66, No. s264, Pages 3-6